هوش مصنوعی چشمانداز نظارتی بانکداری جهانی را تغییر داد
نهادهای مالی بینالمللی در واکنش به گسترش استفاده از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری، برنامههایی را برای تقویت نظارت و کاهش ریسکهای احتمالی این فناوری تدوین کردهاند.
به گزارش ایسنا، با گسترش استفاده از فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی در بخش بانکی و مالی جهان، نهادهای نظارتی بینالمللی از جمله «هیات ثبات مالی» (FSB) و «بانک تسویه حسابهای بینالمللی» (BIS) اعلام کردند که هوش مصنوعی میتواند ضمن افزایش بهرهوری، چالشها و ریسکهای تازهای برای ثبات سیستم مالی ایجاد کند.
در این گزارشها آمده است که بانکها و مؤسسات مالی در کشورهای مختلف، از ایالات متحده و اروپا گرفته تا چین و دیگر اقتصادهای بزرگ، به طور گسترده در حال استفاده از الگوریتمهای یادگیری ماشینی، تحلیل دادههای کلان و مدلهای هوش مصنوعی در فرآیندهای تصمیمگیری، ارزیابی ریسک و خدمات به مشتریان هستند.
اما ناظران مالی جهانی هشدار دادهاند که گسترش بیرویه و بدون چارچوب نظارتی این فناوری میتواند آثار نامطلوبی بر ثبات مالی، امنیت دادهها و رقابت سالم در بازارهای بانکی داشته باشد.
نگرانی نهادهای نظارتی از ریسکهای سیستماتیک
«هیات ثبات مالی» که به عنوان نهاد ناظر بر ریسکهای سیستماتیک در میان کشورهای گروه ۲۰ فعالیت میکند، در گزارش اخیر خود اعلام کرد که استفاده همزمان و گسترده از مدلهای هوش مصنوعی و سختافزارهای مشابه توسط مؤسسات مالی مختلف میتواند به رفتار گلهوار در بازار منجر شود و در مواقع بحران، ریسکهای مالی را تشدید کند.
در این گزارش تأکید شده است: «وابستگی زیاد به مدلهای مشترک و تأمینکنندگان معدود، در صورت وجود جایگزینهای محدود، میتواند آسیبپذیریهای جدیدی برای نظام مالی جهانی ایجاد کند.»
FSB همچنین خاطرنشان کرده است که در حال حاضر شواهد تجربی محدودی از تأثیر مستقیم هوش مصنوعی بر همبستگیهای بازار وجود دارد، اما با رشد سریع استفاده از این فناوری، نیاز به نظارت مداوم و دقیقتر کاملاً ضروری است.
گزارش بانک تسویه حسابهای بینالمللی (BIS)
بانک «تسویه حسابهای بینالمللی» نیز در گزارشی جداگانه هشدار داده است که بانکهای مرکزی، ناظران مالی و مقامات اقتصادی باید ظرفیتهای خود را برای درک، مدیریت و استفاده از هوش مصنوعی ارتقا دهند.
در این گزارش آمده است: «بانکهای مرکزی باید نه تنها به عنوان ناظران آگاه از فناوریهای نوین عمل کنند، بلکه به عنوان کاربران حرفهای این فناوری نیز تواناییهای خود را افزایش دهند تا از مزایای آن بهرهمند شوند و در عین حال از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کنند.»
BIS تأکید کرده است که استفاده از الگوریتمهای یادگیری ماشینی در ارزیابی ریسکهای اعتباری، پیشبینیهای مالی و معاملات خودکار میتواند به افزایش بهرهوری و سرعت تصمیمگیری کمک کند، اما نبود شفافیت کافی در عملکرد این مدلها، بهویژه در شرایط نوسان بازار، ممکن است خطرات جدیدی را ایجاد کند.
افزایش خطرات سایبری و تقلب مالی
به گزارش خبرگزاری رویترز، ناظران مالی هشدار دادهاند که هوش مصنوعی علاوه بر ریسکهای بازار، میتواند زمینهساز افزایش حملات سایبری، کلاهبرداری و دستکاری دادهها شود. در این گزارش آمده است که مؤسسات مالی با تهدیدهای فزاینده ناشی از «کلاهبرداریهای مبتنی بر هوش مصنوعی» مواجهاند که در آنها از الگوریتمها برای جعل هویت، تولید اسناد جعلی و هدایت تراکنشهای غیرقانونی استفاده میشود.
ناظران تأکید کردهاند که بانکها باید چارچوبهای امنیت سایبری خود را بهروزرسانی کرده و در آموزش کارکنان و سیستمهای تشخیص تهدیدات مبتنی بر هوش مصنوعی سرمایهگذاری بیشتری انجام دهند.
قوانین جدید در اروپا برای کنترل خطرات دیجیتال
در ادامه این روند، برخی کشورها و مناطق از جمله اتحادیه اروپا گامهایی عملی برای تنظیم قوانین مربوط به استفاده از فناوریهای هوش مصنوعی در صنعت مالی برداشتهاند. اتحادیه اروپا با اجرای «قانون تابآوری عملیاتی دیجیتال» موسوم به (DORA) از ژانویه سال جاری، چارچوبی الزامآور برای مدیریت ریسکهای فناوری و حفاظت از دادهها در مؤسسات مالی تدوین کرده است.
بر اساس این قانون، تمامی بانکها و نهادهای مالی فعال در اروپا موظفاند ارزیابیهای دورهای از آسیبپذیریهای دیجیتال خود انجام دهند و در صورت استفاده از فناوریهای هوش مصنوعی، گزارشهای شفافسازی ریسک را به نهادهای نظارتی ارائه کنند.
به گفته مقامات اتحادیه اروپا، این مقررات گامی نخست در جهت تدوین چارچوب جامعتری برای نظارت بر هوش مصنوعی در بخش مالی محسوب میشود و سایر کشورها نیز در حال مطالعه الگوی مشابه هستند.
رقابت جهانی در توسعه فناوریهای مالی هوشمند
گزارشهای منتشرشده نشان میدهد که ایالات متحده، چین، انگلستان و چند کشور پیشرو دیگر در رقابت فشردهای برای توسعه فناوریهای هوش مصنوعی در صنعت مالی قرار دارند. بانکها، شرکتهای فینتک و مؤسسات سرمایهگذاری این کشورها میلیاردها دلار در پروژههای مرتبط با هوش مصنوعی سرمایهگذاری کردهاند تا در زمینههایی مانند شناسایی تقلب، اعتبارسنجی مشتریان و تحلیل دادههای کلان از رقبا پیشی بگیرند.
در همین حال، نهادهای بینالمللی مانند FSB و BIS از کشورها خواستهاند ضمن استقبال از نوآوریهای فناورانه، از هماهنگی سیاستی برای جلوگیری از خطرات فرامرزی اطمینان حاصل کنند.
به باور کارشناسان این نهادها، اگر هر کشور به طور مستقل مقررات متفاوتی وضع کند، احتمال بروز ناهماهنگی در نظارت جهانی و افزایش ریسکهای بینالمللی وجود دارد.
لزوم همکاری نهادهای مالی و ناظران جهانی
در پایان گزارش هیات ثبات مالی آمده است: «هوش مصنوعی میتواند فرصتهای قابل توجهی برای افزایش بهرهوری و نوآوری در خدمات مالی فراهم کند، اما تنها در صورتی که نهادهای مالی، ناظران و قانونگذاران جهانی با همکاری و هماهنگی عمل کنند، میتوان از پیامدهای منفی آن جلوگیری کرد.»
FSB پیشنهاد داده است که نهادهای نظارتی کشورها به تبادل تجربیات، توسعه استانداردهای مشترک و ایجاد کانالهای ارتباطی برای مدیریت بحرانهای احتمالی در حوزه فناوریهای مالی نوین بپردازند.
این گزارش تأکید میکند که حفظ ثبات مالی جهانی در عصر هوش مصنوعی، نیازمند تعادل میان نوآوری و نظارت است؛ تعادلی که تحقق آن تنها با هماهنگی بینالمللی ممکن خواهد بود.
