تولد هنری سیجویک؛ پایه‌گذار اخلاق در اقتصاد رفاه
در ۳۱ مه ۱۸۳۸، هنری سیجویک (Henry Sidgwick) در شهر اسکپتون انگلستان به دنیا آمد؛ فیلسوفی که تأثیر او تنها محدود به دنیای فلسفه نبود، بلکه پایه‌گذار اندیشه‌هایی شد که تا به امروز در مباحث اقتصاد رفاه، سیاست‌گذاری عمومی و عدالت اجتماعی مورد توجه‌اند.
نقش اخلاق در تصمیم‌گیری اقتصادی
در قرن نوزدهم، اقتصاد کلاسیک عمدتاً بر نظریه‌های بازار آزاد و منافع شخصی تکیه داشت. اما سیجویک با دیدگاهی متفاوت وارد میدان شد. او بر این باور بود که تحلیل‌های اقتصادی نمی‌توانند از اخلاق و ملاحظات ارزشی جدا باشند. به‌زعم او، تصمیم‌گیری‌های اقتصادی باید با در نظر گرفتن تأثیراتشان بر رفاه عمومی و عدالت همراه باشند.
اثر مهم او، کتاب “The Methods of Ethics” که در سال ۱۸۷۴ منتشر شد، نه‌تنها اثری فلسفی بلکه یکی از بنیان‌های فکری اقتصاد رفاه بود. در این اثر، او نظریه سودگرایی (Utilitarianism) را به‌گونه‌ای سیستماتیک و تحلیلی بررسی کرد و نقش آن را در بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی روشن ساخت.
سیجویک و بنیان‌گذاری اقتصاد رفاه
اقتصاد رفاه شاخه‌ای از علم اقتصاد است که به توزیع بهینه منابع در جامعه و سنجش میزان رفاه ناشی از تصمیم‌گیری‌های اقتصادی می‌پردازد. اگرچه آلفرد مارشال و پیگو در گسترش این حوزه سهم داشتند، اما سیجویک را باید پیش‌درآمد نظری اقتصاد رفاه مدرن دانست.
او نخستین کسی بود که مفهوم «مطلوبیت نهایی» را نه فقط به‌عنوان ابزاری اقتصادی، بلکه از منظر اخلاقی بررسی کرد. از نگاه او، تنها زمانی می‌توان گفت یک سیاست اقتصادی موفق است که منجر به افزایش رفاه کلی جامعه شود، نه صرفاً رشد عددی ثروت.
تأثیرات پایدار بر نظریه‌های اقتصادی
سیجویک را می‌توان پل ارتباطی میان فیلسوفان اخلاق کلاسیک مانند جان استوارت میل و اقتصاددانانی چون آمارتیا سن دانست. حتی در مباحث معاصر مانند «اقتصاد رفتاری» یا «شاخص‌های غیرپولی رفاه»، ایده‌های بنیادین او هنوز الهام‌بخش‌اند.
او همچنین بر این نکته تأکید داشت که سیاست‌گذاران باید فراتر از محاسبات مالی، به پیامدهای اخلاقی تصمیمات خود بیندیشند. این دیدگاه امروز در حوزه‌هایی مانند توسعه پایدار، سیاست‌های مالیاتی عادلانه، حمایت از طبقات محروم و حقوق نسل‌های آینده اهمیت دارد.
دانشگاهی، معلم و متفکر اجتماعی
سیجویک در کنار فعالیت‌های علمی، از بنیان‌گذاران «انجمن اخلاقی کمبریج» بود و تلاش می‌کرد پلی میان دانش و عمل اجتماعی بسازد. او اعتقاد داشت که اقتصاددان نمی‌تواند تنها در اتاق مطالعه بنشیند، بلکه باید با جامعه در ارتباط باشد و در مسیر تغییرات مثبت اجتماعی گام بردارد.
میراث سیجویک در عصر ما
در دوران ما که بحران‌های جهانی مانند فقر، نابرابری، تغییرات اقلیمی و فساد اقتصادی به دغدغه‌های اصلی تبدیل شده‌اند، اندیشه‌های هنری سیجویک بیش از هر زمان دیگری موضوعیت دارند. او به ما آموخت که اقتصاد، صرفاً علم تخصیص منابع نیست، بلکه ابزاری برای تحقق زندگی بهتر برای همگان است.
جمع‌بندی
- هنری سیجویک از اولین اندیشمندانی بود که پیوندی میان اخلاق و اقتصاد برقرار کرد.
- او بنیان‌گذار دیدگاه‌هایی است که بعدها به نظریه‌های اقتصاد رفاه منتهی شدند.
- نگرش او بر سیاست‌گذاری‌های عمومی، عدالت اجتماعی و تخصیص منابع تأثیرگذار بوده است.
- تفکر او همچنان در مباحث توسعه انسانی، رفاه اجتماعی و عدالت پایدار جاری است.
- امروزه بسیاری از رویکردهای اقتصاد رفتاری و اجتماعی، ریشه در اندیشه‌های سیجویک دارند.
