تب قیمت طلا در روزهای میانی مهر و هشدار جدی درباره خرید و فروش در پلتفرم های آگهی
در روزهای داغ معاملاتی حوالی دهم و یازدهم مهر، قیمت هر گرم طلای هجده عیار برای نخستین بار از مرز یازده میلیون عبور کرد و حوالی یازده میلیون و اندی معامله شد و سپس در روز بعد کمی عقب نشست. قیمت سکه امامی نیز در اوج به کانال بالای ۱۱۰ میلیون نزدیک شد و بعد در بازه ۱۱۰ تا ۱۱۴ میلیون گزارش شد. دلار آزاد هم در همان روزها تا مرز ۱۱۵ هزار تومان نوسان کرد. همین همزمانی جهش قیمت ها، بازار را پر از آگهی های جذاب و قیمت های به ظاهر زیر بازار کرد که توجه بسیاری از خریداران و فروشندگان خرد را به خود جلب نمود.
در چنین فضایی، مقام های انتظامی و صنفی بار دیگر نسبت به معامله طلا در بستر آگهی ها هشدار دادند. رئیس پلیس فتا تهران با اشاره به پرونده های متعدد کلاهبرداری اینترنتی گفت که پلتفرم های آگهی مانند دیوار و شیپور محل مناسبی برای خرید و فروش طلا نیستند و تاکید کرد یکی از شگردهای رایج، ترغیب مردم به پرداخت بیعانه با وعده قیمت وسوسه کننده است. در یک نمونه تازه، زوجی که قصد فروش طلا برای تمدید اجاره داشتند، هم طلای خود را تحویل دادند و هم با واریز وجه از حساب مسروقه طرف مقابل، حسابشان مسدود شد و خودشان نیز گرفتار پیگیری قضایی شدند.
از سوی دیگر، اتحادیه طلا و جواهر نسبت به قیمت سازی در برخی صفحات و کانال های غیررسمی هشدار داد و تاکید کرد که اعلام نرخ های غیرواقعی باعث می شود مردم در تصمیم های لحظه ای دچار خطا شوند. دادگستری تهران نیز با ارسال پیامک های عمومی یادآور شد که پرداخت به حساب های شخصی و نبود فاکتور قابل استعلام نشانه معامله پرریسک است. همزمان، مقام های اقتصادی از رشد بی سابقه خرید آنلاین طلای آب شده خبر دادند و گفتند بخش بزرگی از مردم در روزهای پرتنش به سمت این ابزار رفته اند که خود نیازمند ضوابط شفاف و احراز هویت دقیق است.
نکات فوری برای مخاطبان در روزهای نوسان
اگر در همین روزها قصد خرید یا فروش دارید، پرداخت هرگونه مبلغ قبل از دریافت کالا، معامله بدون فاکتور قابل پیگیری، و اتکا به قیمت های غیررسمی را خط قرمز بدانید. نقل قول صریح و آشناست که پرداخت وجه قبل از تحویل مهم ترین خطا در معاملات اینترنتی است. همچنین اگر فروشنده یا خریدار هویت روشن ندارد یا اصرار به واریز به حساب شخصی می کند، احتمال خطر بسیار بالاست. برای آگاهی از قیمت، به جای صفحات ناشناس، تابلوی رسمی واحدهای دارای پروانه و منابع معتبر صنفی را مبنا قرار دهید.
ریسک پریمیوم طلا در اقتصاد نوسانی و سازوکار جهش قیمت در مهر
در اقتصادهایی که انتظارات تورمی به سرعت تغییر می کند، طلا فقط یک کالای زینتی نیست، بلکه به مثابه پرچین ریسک عمل می کند. وقتی ریسک های ژئوپلیتیک تشدید می شوند، مانند اعلام فعال سازی مکانیسم ماشه در پایان شهریور و حمایت قدرت های غربی از آن در اوایل مهر، بازار ارز با شوک انتظارات روبه رو می شود. سپس این شوک از کانال دلار آزاد به قیمت ریالی طلا منتقل می شود. اگر در همین زمان، انس جهانی نیز خم افزایشی داشته باشد، فشار دوگانه شکل می گیرد و نمودار طلای داخلی شدت بیشتری پیدا می کند. هفته نخست مهر با گپ قابل توجه در برخی تابلوها همراه بود و همین شکاف، فروشندگان خرد و خریداران هیجانی را به صف معاملات کشاند.
سازوکار اقتصادی این جهش را می توان با زبان ساده چنین توضیح داد. نخست، یک ریسک پریمیوم به قیمت دارایی ها اضافه می شود که بازتاب ترس از آینده مبهم است. دوم، تقاضای احتیاطی خانوار و تقاضای سفته بازانه کوتاه مدت به طور همزمان بالا می رود. سوم، عرضه فیزیکی در واحدهای صنفی با کندی مواجه می شود، زیرا بخشی از فروشندگان منتظر قیمت های بالاتر می مانند. این ترکیب، قیمت بازار را از ارزش ذاتی مبتنی بر تئوریک نرخ تبدیل انس به ریال فاصله می دهد و چیزی که در ادبیات روزمره به عنوان حباب شناخته می شود شکل می گیرد.
در روزهای میانی مهر، نسبت قیمت سکه های پرمعامله به ارزش ذوب فلز گرانبها در آنها افزایش یافت. علت فقط هیجان نبود. عوامل ساختاری نیز نقش داشت. هزینه های مبادله مانند اجرت و حق العمل، کمبود لحظه ای برخی قطعات سکه نو یا ترجیحات مردم برای یک نوع خاص، و حتی رفتار فروشگاه هایی که ناچارند با سرعت تغییرات تابلوهای آنلاین همگام شوند، سبب می شود شکاف کوتاه مدت بیشتر شود. در مقابل، طلای آب شده به دلیل وابستگی مستقیم تر به قیمت جهانی و نرخ تبدیل، معمولا شکاف کمتری با ارزش ذاتی دارد، ولی همین ابزار هم برای عموم مردم کالای تخصصی محسوب می شود و ریزه کاری های خود را دارد.
افزایش خرید در بسترهای اینترنتی نیز داستان دیگری دارد. وقتی نااطمینانی بالا می رود، بخشی از تقاضا به پلتفرم های آنلاین سرازیر می شود، زیرا تصور می شود سرعت خرید و فروش بیشتر است. اما نبود چارچوب مشترک برای احراز هویت مشتری و استاندارد یکسان برای فاکتور قابل استعلام می تواند به پرریسک شدن این مسیر بینجامد. همین نگرانی ها باعث شد از میانه زمستان گذشته، صدور مجوز جدید برای فروش آنلاین طلا متوقف و تدوین ضوابط خاص در دستور کار قرار گیرد. در بهار نیز پیش نویس همین ضوابط منتشر شد تا شالوده ای برای ساماندهی ارائه دهد.
برای فهم رابطه دلار و طلا بد نیست به مفهوم عبور نرخ ارز اشاره کنیم. هر زمان دلار آزاد جهش می کند، قیمت طلا در بازار داخل با یک تاخیر بسیار کوتاه به آن واکنش نشان می دهد. شدت واکنش به ترکیب امید به برگشت دلار، اخبار سیاسی روز، و رفتار بازار جهانی بستگی دارد. در مهر، زنجیره خبرهای سیاسی پی در پی بود، بنابراین معامله گران به برگشت آرام دلار امیدی نداشتند و ترجیح دادند ریسک را با نگهداری طلا پوشش دهند. نتیجه آن شد که قیمت های تابلویی از مرزهای روانی عبور کرد.
نکته مهم این است که در چنین شرایطی، تحلیل صرفا بر مبنای عدد تابلو می تواند گمراه کننده باشد. باید پرسید آیا شکاف قیمت با ارزش ذاتی قابل توجیه است. اگر فاصله به خاطر هزینه های واقعی و کمبود عرضه ایجاد شده باشد، یک سناریو داریم. اگر فاصله صرفا به دلیل هیجان جمعی و رفتار توده ای باشد، سناریوی دیگری شکل می گیرد. در سناریوی دوم، هر خبر آرام کننده می تواند موج کوتاه فشار فروش ایجاد کند و کسانی که در قله خرید کرده اند متضرر شوند. بنابراین حتی در اوج تب بازار، رعایت اصول ساده مدیریت ریسک ضروری است.
رفتار آدم ها در روزهای شوک و خطاهای پرتکرار
سه خطای پرتکرار در این روزها دیده می شود. اول، دنبال کردن قیمت های غیرواقعی در کانال ها به جای منابع معتبر و واحدهای مجاز. دوم، خرید از افراد ناشناس در بستر آگهی ها و پرداخت بیعانه به امید قفل کردن معامله. سوم، ورود به طلای آب شده بدون شناخت از ریسک های وزن کم و عیار پایین و نبود فاکتور استاندارد. غفلت از هرکدام می تواند زیان مالی و حتی گرفتاری قضایی به همراه داشته باشد، زیرا دریافت وجه از حساب های مسروقه یا معامله با فاکتور غیرقابل پیگیری، علاوه بر از دست رفتن دارایی، شما را وارد روند رسیدگی حقوقی می کند.
از زاویه سیاست گذاری نیز نکات مهمی وجود دارد. وقتی مقام های قضایی تاکید می کنند پرداخت به حساب شخصی و نبود فاکتور رسمی نشانه خطر است، در واقع حلقه پیوندی بین حقوق مصرف کننده و سلامت بازار رسم می شود. همزمان، ابلاغیه قدیمی تر وزارت صنعت که خرید و فروش را منوط به فاکتور قابل استعلام در سامانه های رسمی می کند، هنوز محمل حقوقی مهمی برای تشخیص معامله سالم از ناسالم است. تکمیل این حلقه با احراز هویت دقیق و شفافیت در زنجیره پرداخت، می تواند بازار آنلاین را از فضای شبهه آلود دور کند.
تیپ شناسی کلاهبرداری های رایج در طلا و راهنمای عملی کاهش ریسک
وقتی قیمت ها به سرعت بالا و پایین می شوند، سوءاستفاده کنندگان از سه ابزار روانی استفاده می کنند. اول، طمع را تحریک می کنند و می گویند امروز اگر نخری فردا حسرت می خوری. دوم، ترس را دامن می زنند و می گویند الان اگر نفروشی فردا دیر است. سوم، فشار زمان ایجاد می کنند و می گویند مشتری دیگری پشت خط است و باید بیعانه بدهی. به محض آن که قربانی تحت تاثیر این سه قرار گرفت، مسیر برای کلاهبرداری هموار می شود. روایت های واقعی از مراجعه کنندگان به پلیس فتا نشان می دهد همین الگوی ساده، پشت بسیاری از پرونده هاست.
در پرونده های پرتکرار، چند روش بیشتر دیده می شود. یکی آگهی طلای زیر قیمت است که با گرفتن بیعانه، فروشنده یا خریدار را معطل می گذارند و در نهایت خبری از کالا یا پول نمی شود. روش دیگر حساب های مسروقه است که کلاهبردار با انتقال پول از کارت های سرقتی، معامله را ظاهرا واقعی جلوه می دهد و سپس کالا را می گیرد و می گریزد و صاحب آگهی هم بعدا با مسدود شدن حساب و پیگیری قضایی روبه رو می شود. گونه بعدی طلای کم عیار یا دستکاری شده است که در نبود فاکتور و مهر و نشان معتبر، تشخیص آن برای عوام سخت است. در نهایت، قیمت سازی در برخی صفحات ناشناس، ذهن خریدار را به اشتباه می اندازد و موجب تصمیم های عجولانه می شود.
نقل قول های راهگشا برای تشخیص معامله سالم
سه جمله روشن و کاربردی را می توان سرلوحه قرار داد. اول از زبان پلیس فتا تهران که تاکید کرده پلتفرم های آگهی محل مناسبی برای خرید و فروش طلا نیستند و پرداخت بیعانه را نشانه ای جدی از معامله ناسالم دانسته است. دوم از مقام های قضایی که گفته اند پرداخت به حساب های شخصی یا نبود فاکتور رسمی می تواند نشانه معامله غیرقانونی باشد. سوم از چهره های صنفی که بارها هشدار داده اند طلای آب شده کالایی تخصصی است و برای عموم مردم توصیه نمی شود، چون هنگام فروش می تواند مشکل ساز شود. کنار هم گذاشتن همین سه توصیه، در عمل بسیاری از دام ها را خنثی می کند.
در برابر این خطرات، سیاست گذار نیز گام هایی برداشته است. در میانه بهمن، با هدف ساماندهی بازار آنلاین، صدور مجوز جدید برای خرید و فروش اینترنتی طلا موقتا متوقف شد تا چارچوب های دقیق تر تدوین شود. در اردیبهشت، پیش نویس ضوابط معاملات آنلاین طلا منتشر شد که محورهایی چون احراز هویت دقیق، الزامات زیرساختی امنیت سایبری، و نگهداری وثایق یا سپرده گذاری نزد بانک عامل را پیش بینی می کند. پیش تر نیز در خرداد، ابلاغ شد که فاکتور قابل استعلام در سامانه های رسمی شرط صحت معامله است. این قطعات کنار هم، نقشه ای برای ایمن تر کردن بازار می سازند، هرچند اجرای دقیق و نظارت مستمر، کلید موفقیت آنهاست.
از نگاه اقتصادی، کاهش کلاهبرداری فقط با برخورد انتظامی محقق نمی شود. باید انگیزه مجرمان را هم کاهش داد. وقتی تفاوت میان قیمت رسمی و قیمت های ساختگی زیاد شود، آب در آسیاب سوءاستفاده کنندگان ریخته می شود. راه حل این است که مرجع های قیمت دهی معتبر، شفاف و قابل استناد باشند و به صورت برخط و مستند منتشر شوند. همچنین باید مسیر صدور فاکتور استاندارد برای همه بازیگران واقعی ساده و قابل رهگیری باشد تا بهانه ای برای فروش بدون سند باقی نماند. هرچه هزینه جعل فاکتور بالا برود و هرچه پیوند میان هویت واقعی معامله گران و ابزار پرداخت محکم تر شود، جذابیت جرم کمتر می شود.
چک لیست کاربردی برای خریداران و فروشندگان
پیش از هر معامله، ده قاعده ساده را مرور کنید. رعایت همین چند خط، حتی در اوج تب بازار، از بسیاری از دردسرها پیشگیری می کند.
- – از پرداخت بیعانه پیش از رویت کالا و احراز هویت کامل طرف مقابل خودداری کنید.
- – فاکتور قابل استعلام با درج مشخصات کامل کالا و طرفین و مهر واحد صنفی دریافت کنید.
- – به هیچ وجه به حساب شخصی ناشناس وجه واریز نکنید و از درگاه های پرداخت مطمئن استفاده کنید.
- – قیمت را از منابع رسمی و واحدهای مجاز استعلام کنید و به قیمت های غیرواقعی اعتماد نکنید.
- – برای طلای آب شده، فقط در صورت آشنایی کامل با وزن و عیار و ضوابط خرید و فروش وارد معامله شوید.
- – در صورت خرید سکه، به سال ضرب و اصالت و شرایط فیزیکی توجه کنید و از کارگاه های معتبر رسید دریافت کنید.
- – در فروش خانگی، تحویل کالا را فقط پس از تسویه قطعی واریزی و اطمینان از غیرمسروقه بودن حساب انجام دهید.
- – اگر فشار زمان یا تهدید روانی دیدید که باید همین الان تصمیم بگیرید، مکث کنید و معامله را به زمان امن تر موکول کنید.
- – برای خریدهای درشت، از کارشناس معتمد در کنار خود استفاده کنید تا ریسک فنی کاهش یابد.
- – هر معامله بدون سند و بدون هویت روشن را پرخطر فرض کنید، حتی اگر قیمت وسوسه کننده باشد.
برای پلتفرم های آنلاین نیز چند معیار ساده اما حیاتی وجود دارد. داشتن سازوکار احراز هویت دقیق، سیستم پرداخت امن و قابل رهگیری، امکان استعلام فاکتور از مسیر رسمی، اعلام عمومی شیوه های رسیدگی به شکایات، و همکاری با بانک های عامل برای نگهداری وثیقه یا امانت طلا، همگی نشانه های یک بستر قابل اعتمادند. در غیر این صورت، فضای خاکستری ایجاد می شود که بهترین بستر برای کلاهبرداری است.
در نهایت، آنچه در مهر دیدیم ترکیبی از شوک بیرونی و ضعف در رفتار معاملاتی بود. شوک بیرونی تقاضای احتیاطی را بالا برد و ضعف رفتاری باعث شد تصمیم ها به جای قاعده، بر موج سوار شوند. نسخه بهینه نه پرهیز مطلق از بازار است و نه ورود بی محابا. نسخه بهینه، معامله با سند و هویت روشن، اتکا به مرجع قیمت معتبر، و حفظ انضباط پرداخت است. فراموش نکنیم یک معامله گر خوب قبل از هر چیز، محافظ سرمایه خود است و سودهای پایدار را بر هیجان های لحظه ای ترجیح می دهد.
