فرار پول حقیقی از بورس در سایه رشد شاخص کل بورس تهران
در شرایطی که شاخص‌های اصلی بازار سرمایه ایران در معاملات روز چهارشنبه ۲۳ اردیبهشت رشد مثبت را تجربه کردند، خروج ۹۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار، توجه کارشناسان و فعالان بازار را به وضعیت نقدینگی در بورس جلب کرد. این وضعیت، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران و فعالان بازار محسوب می‌شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی، شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات روز چهارشنبه با رشد ۰.۹۴ درصدی معادل ۳۰ هزار واحد افزایش، به سطح ۳ میلیون و ۲۳۶ هزار واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن نیز با رشد ۰.۴۳ درصدی، خود را به مرز ۹۷۳ هزار واحد نزدیک کرد. این سومین روز متوالی صعود شاخص‌ها بود و همچنین برای چهارمین روز پیاپی، بازدهی شاخص کل از شاخص هم‌وزن فراتر رفت.
کارشناسان بازار معتقدند رشد شاخص کل بیشتر ناشی از افزایش قیمت در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز است و این مسئله تصویر درستی از وضعیت کلی بازار ارائه نمی‌دهد. به گفته فعالان بازار، سرمایه‌گذاران خرد نسبت به پایداری این روند تردید دارند و همین مسئله سبب شده شاهد خروج گسترده سرمایه‌های حقیقی از بازار باشیم.
بر اساس آمارهای معاملاتی، ارزش معاملات خرد بازار نسبت به روز قبل افزایش قابل توجهی یافت و حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان ثبت شد. این میزان رشد حدود ۳۰ درصدی را نسبت به روز معاملاتی قبل نشان می‌دهد. با این حال، همزمان با افزایش ارزش معاملات، خروج ۹۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی نیز به ثبت رسید. این موضوع بیانگر آن است که با وجود تحرک در شاخص‌ها و برخی نمادها، اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی همچنان بازنگشته است.
بررسی ترکیب معاملات نشان می‌دهد که بیشترین ارزش معاملات به گروه خودرو و ساخت قطعات اختصاص یافت. پس از آن، گروه بانکی در رتبه دوم قرار گرفت. همچنین دو گروه بزرگ دیگر، یعنی فرآورده‌های نفتی و فلزات اساسی، در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند و سهم قابل‌توجهی از معاملات را به خود اختصاص دادند.
همزمان با رشد شاخص کل، بیش از ۵۸ درصد نمادهای بازار در این روز با افزایش قیمت همراه بودند. همچنین حدود ۲۰۰ نماد در صف خرید قرار داشتند. با این حال، آمارها نشان می‌دهد که سرانه خرید سرمایه‌گذاران حقیقی پایین‌تر از سرانه فروش آن‌ها بوده و هر فروشنده حقیقی به طور متوسط حدود ۶۹ میلیون تومان از بازار خارج کرده است. این موضوع گویای ضعف جریان نقدینگی و بی‌اعتمادی به تداوم روند صعودی بازار است.
در همین راستا، وحید دستجردی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس اظهار کرد: «آنچه در ظاهر بازار مشاهده می‌شود، لزوماً تصویر واقعی بازار نیست. رشد شاخص کل بیشتر به دلیل تحرک در نمادهای بزرگ اتفاق افتاده است.»
وی افزود: «نمادهای شاخص‌ساز به دلایل خاصی مورد توجه قرار گرفته‌اند و به واسطه وزن بالایی که دارند، می‌توانند شاخص کل را بالا بکشند؛ حتی اگر بخش عمده‌ای از بازار عملکرد ضعیفی داشته باشد. به همین دلیل، رشد شاخص کل نمی‌تواند به معنای رشد واقعی بازار تلقی شود.»
دستجردی ادامه داد: «سرمایه‌گذاران خرد نسبت به این رشد بی‌اعتماد هستند. وضعیت اقتصاد کلان ناپایدار است، نرخ بهره بالا باقی مانده، سیاست‌گذاری‌ها متناقض است و آینده نرخ ارز نیز مبهم به نظر می‌رسد. در چنین شرایطی، بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقد بمانند یا از بازار خارج شوند.»
این تحلیلگر بازار سرمایه تأکید کرد: «بازار سرمایه ظرفیت جهش دارد، اما در حال حاضر این ظرفیت در حالت تعلیق قرار دارد. تا زمانی که سیاست‌های کلان اصلاح نشود و نقدینگی جدید وارد بازار نشود، رشدها موقتی و سطحی خواهند بود.»
وی همچنین خاطرنشان کرد: «در صورت ایجاد تغییرات بنیادی در سیاست‌های اقتصادی و بازگشت اعتماد به بازار، می‌توان انتظار داشت بورس مجدداً به یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود. اما در شرایط فعلی، رشدهای مقطعی تنها به‌عنوان فرصت خروج توسط سرمایه‌گذاران تلقی می‌شود.»
بر اساس داده‌های معاملاتی، علی‌رغم رشد سه‌روزه شاخص‌ها، بیش از ۴۰ درصد نمادهای بازار یا درجا زدند یا کاهش قیمت را تجربه کردند. همچنین، عدم تعادل در سرانه خرید و فروش نشان‌دهنده حضور فعال فروشندگان و عقب‌نشینی خریداران در بازار است.
گفتنی است، شاخص‌های عملکردی بورس از جمله ورود و خروج پول حقیقی، ارزش معاملات، نسبت معاملات برنده و بازنده و وضعیت صف‌های خرید و فروش، همگی از شاخص‌های مهم برای سنجش سلامت بازار به شمار می‌روند. در حال حاضر، بسیاری از این شاخص‌ها تصویری از بی‌ثباتی و تردید در ذهن سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند.
