همکاری ۲۰۰۰ ساله ایران و چین در مسیر احیای جاده ابریشم
اهمیت ایران به عنوان شاهراه تجارت جهانی، شهرتی چند هزار ساله دارد و جاده ابریشم گواهی بر این واقعیت است. این جاده که زمانی محور اصلی تبادلات تجاری بین شرق و غرب جهان بود، امروز بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته و چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان در تلاش است تا آن را در قالب ابتکار کمربند-راه (Belt and Road Initiative) احیا کند.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری فارس، ابتکار کمربند-راه (BRI) توسط شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، در پاییز سال ۲۰۱۳ معرفی شد. این ابتکار شامل دو بخش کمربند اقتصادی جاده ابریشم و جاده ابریشم دریایی در قرن بیست و یکم است. این طرح با هدف تقویت اتصال زیرساختی، تسهیل تجارت و توسعه اقتصادی در مناطق مختلف جهان به اجرا درآمده است.
بر اساس گزارش شورای روابط خارجی آمریکا (CFR)، تاکنون ۱۴۷ کشور، که شامل دو سوم جمعیت جهان و ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی می‌شود، به این پروژه پیوسته‌اند یا علاقه خود را برای همکاری اعلام کرده‌اند. این آمار نشان‌دهنده مقیاس گسترده و اهمیت جهانی این پروژه است.
موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در این طرح، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایران به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب، نقش کلیدی در اتصال چین به بازارهای اروپا، آفریقا و غرب آسیا ایفا می‌کند. با توجه به مسافت طولانی مسیرهای دریایی و تهدیدات امنیتی موجود، مسیر زمینی عبوری از ایران می‌تواند جایگزینی مطمئن و کارآمد برای چین در دستیابی به بازارهای جهانی باشد.
چین طی سال‌های اخیر بزرگترین شریک تجاری ایران بوده و حتی در دوران تحریم‌های آمریکا علیه ایران، خرید نفت از ایران را به طور کامل متوقف نکرده است. این موضوع، جایگاه چین را در سیاست خارجی و اقتصادی ایران تثبیت کرده است.
کریم نائینی، کارشناس روابط بین‌الملل، معتقد است که در سال‌های گذشته ایران به دلیل عدم درک توازن میان قدرت‌های جهانی، نتوانسته از همکاری‌های اقتصادی با چین به طور کامل بهره‌مند شود. وی تاکید می‌کند که همکاری‌های بلندمدت و پایدار که منافع مشترک دو طرف را در برابر تحولات بین‌المللی حفظ کند، باید در دستور کار قرار گیرد.
از جمله مزایای راهبردی موقعیت جغرافیایی ایران، می‌توان به ظرفیت حمل و نقل زمینی و به ویژه حمل ریلی اشاره کرد. مهدی باقری، کارشناس حمل و نقل و ترانزیت، می‌گوید: مسیر شرق به غرب که از خاک ایران عبور کند، می‌تواند مشکلات سیاسی مسیر ترانس‌کاسپین و بی‌ثباتی‌های سیاسی برخی کشورهای منطقه را دور زده و هزینه و زمان انتقال کالا را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
باقری تاکید کرد که این مسیر علاوه بر حمل و نقل یکپارچه زمینی، تعداد کشورهای عبوری را کاهش می‌دهد و فضای امن‌تری برای بازرگانان ایجاد می‌کند. او پیشنهاد می‌کند که با تشکیل کمیسیون مشترک با کشورهای چین، قزاقستان، ترکمنستان و ترکیه و با محوریت ایران، می‌توان کریدور شرق-غرب عبوری از ایران را احیا کرد.
یکی دیگر از محورهای همکاری راهبردی ایران و چین در چارچوب ابتکار کمربند-راه، فعالسازی کریدور اقتصادی چین-آسیای میانه-غرب آسیا (CAWA) است. این مسیر، شبکه راه‌آهن سین‌کیانگ در غرب چین را از طریق آسیای میانه و غرب آسیا به خلیج فارس و دریای مدیترانه متصل می‌کند.
کریدور CAWA کشورهای چین، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ایران را به هم پیوند می‌دهد و نقش مهمی در انتقال کالا و انرژی ایفا خواهد کرد. این مسیر می‌تواند علاوه بر کوتاه‌تر کردن مسیر تجارت بین چین و بازارهای غربی، امنیت حمل و نقل را نیز افزایش دهد.
بر اساس تحلیل کارشناسان، فعالسازی این کریدور علاوه بر مزایای اقتصادی برای ایران، می‌تواند جایگاه استراتژیک کشور را در تجارت جهانی تقویت کرده و فرصت‌های تازه‌ای برای توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ایجاد کند.
ایران می‌تواند با توسعه همکاری‌های خود با چین در چارچوب ابتکار کمربند-راه، سهم بیشتری از تجارت جهانی را به خود اختصاص دهد و از مزایای اقتصادی حاصل از اتصال به یکی از بزرگترین پروژه‌های زیربنایی قرن بیست و یکم بهره‌مند شود.
در عین حال، توجه به توسعه داخلی زیرساخت‌ها، بهبود حمل و نقل ریلی، رفع موانع گمرکی و ارتقاء امنیت مسیرهای عبوری از خاک ایران، می‌تواند به تسریع فرآیند جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و افزایش ترانزیت کالا کمک کند.
همکاری بلندمدت با چین، در قالب پروژه‌هایی نظیر ابتکار کمربند-راه، نه تنها زمینه‌ساز رشد اقتصادی پایدار برای ایران خواهد بود، بلکه می‌تواند جایگاه ژئوپلیتیکی کشور را نیز در معادلات منطقه‌ای و جهانی ارتقا دهد.
