تقویت روابط اقتصادی ایران و چین؛ سفر وزیر امور خارجه ایران به پکن
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در ادامه رایزنی‌های سطح بالا میان تهران و پکن، به دعوت رسمی دولت چین، عازم پکن شد. این سفر در چارچوب گسترش همکاری‌های راهبردی و اقتصادی بین دو کشور انجام شده و از سوی مقامات ایرانی و چینی دارای اهمیت ویژه‌ای ارزیابی شده است.
به گزارش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، هدف از این سفر بررسی روند اجرای توافق‌نامه همکاری جامع راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، و همچنین گفت‌وگو درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله تحولات مربوط به مذاکرات هسته‌ای است. این سفر در حالی انجام می‌شود که تحولات جهانی، از جمله تشدید جنگ تعرفه‌ای چین و آمریکا، بر مناسبات اقتصادی شرق و غرب جهان تأثیر گذاشته و کشورهای مستقل در تلاش برای یافتن جایگاه راهبردی جدیدی هستند.
براساس اعلام رسمی، عباس عراقچی در این سفر حامل پیام رئیس‌جمهور ایران برای رئیس‌جمهور چین بوده و با مقاماتی همچون دینگ شوئه‌شیانگ، عضو کمیته دائمی دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، دیدار و گفت‌وگو کرده است. در این دیدارها، طرفین بر تقویت روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلف به ویژه اقتصادی، تأکید کرده‌اند.
سفر وزیر امور خارجه ایران به چین بخشی از تعاملات منظم سیاسی میان دو کشور در سطح وزرای خارجه محسوب می‌شود. مقامات دو کشور همواره در تلاش بوده‌اند تا ظرفیت‌های مشترک در حوزه‌های تجارت، انرژی، ترانزیت و زیرساخت را فعال کرده و ایران را به عنوان یکی از حلقه‌های کلیدی در طرح “یک کمربند – یک راه” چین معرفی کنند.
بر اساس آمارهای تجاری، چین در دهه گذشته همواره بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران بوده و حجم مبادلات میان دو کشور در حال افزایش است. چین واردکننده اصلی نفت، فرآورده‌های پتروشیمی، و محصولات کشاورزی از ایران است و در مقابل، کالاهایی همچون ماشین‌آلات صنعتی، تجهیزات الکترونیکی و کالاهای واسطه‌ای به ایران صادر می‌کند.
در مارس سال ۲۰۲۱، دو کشور ایران و چین توافق‌نامه‌ای با عنوان «برنامه همکاری جامع راهبردی ۲۵ ساله» به امضا رساندند. طبق مفاد این توافق، چین قرار است ۴۰۰ میلیارد دلار در پروژه‌های زیرساختی، انرژی، حمل‌ونقل و مخابراتی ایران سرمایه‌گذاری کند. این توافق، همکاری اقتصادی بلندمدتی را پایه‌گذاری کرده که از نگاه ناظران، یکی از گسترده‌ترین همکاری‌های اقتصادی ایران با یک کشور خارجی در سال‌های اخیر محسوب می‌شود.
در همین راستا، همکاری ایران و چین در بخش ترانزیت نیز تقویت شده است. پروژه‌هایی همچون توسعه کریدور شرق-غرب و اتصال بنادر جنوبی ایران به مسیرهای زمینی شرق آسیا، در دستور کار طرفین قرار گرفته است. بندرعباس و قشم به عنوان نقاط کلیدی در این مسیر مطرح هستند. همچنین ایران نقش مهمی در ایجاد اتصال زمینی چین به اروپا از طریق آسیای مرکزی، ایران و ترکیه ایفا می‌کند.
برخی منابع از تلاش ایران و چین برای فعال‌سازی مسیرهای تجاری از طریق افغانستان نیز خبر داده‌اند. به گفته کارشناسان، این اقدام می‌تواند به دور زدن برخی محدودیت‌های تجاری و تسهیل صادرات نفت و دیگر کالاهای استراتژیک کمک کند.
همچنین چین با سرمایه‌گذاری در طرح CPEC در پاکستان، که شامل خطوط ریلی و بندری است، قصد دارد تجارت خود را از تنگه مالاکا و دریای چین جنوبی به مسیرهای مطمئن‌تری از جمله مسیر زمینی ایران هدایت کند. این مسئله موقعیت ژئوپلیتیکی ایران را در مناسبات اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تقویت می‌کند.
حسن کریم‌نیا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت، در گفت‌وگو با رسانه‌ها عنوان کرده است که ایران با احیای کریدور شرق-غرب می‌تواند سالانه ظرفیت ترانزیتی بیش از ۳۰ میلیون تن کالا را در اختیار بگیرد. وی موقعیت ایران در طرح «کمربند و راه» را بی‌بدیل توصیف کرد و گفت که مسیر دریایی چین به غرب آسیا و اروپا به دلیل ریسک‌های امنیتی در تنگه مالاکا و دیگر مناطق، پرهزینه و زمان‌بر است و مسیر زمینی ایران جایگزینی کارآمد خواهد بود.
علاوه بر همکاری‌های تجاری و ترانزیتی، گفت‌وگو درباره توسعه همکاری‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و حمل‌ونقل نیز از دیگر محورهای این سفر اعلام شده است. چین همچنین از تلاش‌های ایران برای گسترش نقش خود در ساختارهای چندجانبه مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کند.
مقامات وزارت امور خارجه چین نیز اعلام کرده‌اند که این سفر با هدف تعمیق اعتماد متقابل سیاسی، تقویت همکاری‌های اقتصادی و دفاع از چندجانبه‌گرایی انجام شده و پکن روابط خود با تهران را راهبردی و بلندمدت می‌داند.
در پایان سفر، عباس عراقچی ضمن مثبت ارزیابی کردن نتایج گفت‌وگوها، بر استمرار همکاری‌های اقتصادی و راهبردی میان دو کشور تأکید کرد. وی همچنین ابراز امیدواری کرد که با ادامه رایزنی‌های مشترک، موانع پیش روی روابط اقتصادی برداشته شده و مسیر همکاری‌های مشترک بیش از پیش هموار شود.
