ایران و روسیه کریدور شمال–جنوب را بیمه کردند
در اقدامی مشترک و بی‌سابقه، ایران و روسیه با امضای توافق‌نامه‌ای برای راه‌اندازی یک بیمه‌نامه ترانزیتی مشترک، گام مهمی در جهت تأمین امنیت مسیر استراتژیک شمال–جنوب برداشتند. این توافق روز چهارشنبه ۱۴ خردادماه میان شرکت‌های بیمه‌ای دو کشور به امضا رسید و به گفته مقامات مربوطه، زمینه‌ساز پوشش کامل ریسک‌های تجاری این مسیر خواهد بود.
بر اساس گزارش خبرگزاری فارس، این توافق‌نامه با حضور نمایندگان رسمی بیمه البرز از ایران و بیمه ازبر از روسیه در سفارت ایران در مسکو به امضا رسید. هدف اصلی از این همکاری، کاهش ریسک‌های مرتبط با حمل‌ونقل بین‌المللی کالا، به‌ویژه در برابر تحریم‌های خارجی، بلایای طبیعی، حوادث امنیتی و آسیب به محموله‌ها عنوان شده است.
کریدور شمال–جنوب به‌عنوان یکی از مسیرهای کلیدی در تجارت جهانی، هند را از طریق آب‌های جنوبی ایران به بندرهای دریای خزر و سپس به روسیه و اروپا متصل می‌کند. این مسیر که ترکیبی از حمل‌ونقل دریایی، ریلی و جاده‌ای است، بیش از ۷۲۰۰ کیلومتر طول دارد و سال‌هاست به‌عنوان جایگزینی برای مسیرهای غربی نظیر کانال سوئز معرفی شده است.
به‌دلیل تحولات ژئوپلیتیکی اخیر از جمله بحران جنگ اوکراین و انسداد کانال سوئز، اهمیت استفاده از مسیر جایگزین شمال–جنوب به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. با این حال، یکی از مشکلات اصلی این مسیر نبود ساختار بیمه‌ای یکپارچه و معتبر برای پوشش کامل ریسک‌های حمل‌ونقل بوده است.
بر اساس این توافق جدید، ایران و روسیه با ایجاد یک کنسرسیوم بیمه‌ای مشترک، اقدام به ارائه خدمات پوشش خسارات به کالاهای عبوری از مسیر شمال–جنوب می‌کنند. این پوشش شامل حوادثی نظیر بلایای طبیعی، سرقت، آتش‌سوزی، آسیب به کالاها، تأخیر در تحویل و حتی ریسک‌های سیاسی و تحریمی است. همچنین، مقرر شده است برای تسریع در پرداخت خسارات احتمالی، یک سیستم داوری مشترک میان دو کشور راه‌اندازی شود.
کارشناسان حوزه حمل‌ونقل و تجارت بین‌الملل این توافق را یک نقطه عطف برای توسعه پایدار کریدور شمال–جنوب ارزیابی می‌کنند. به گفته منابع آگاه، این اقدام نه‌تنها بُعد فنی دارد بلکه دارای ابعاد سیاسی و اقتصادی گسترده‌تری نیز هست؛ به‌ویژه در شرایطی که شرکت‌های بیمه غربی به‌دلیل تحریم‌ها از ارائه خدمات به ایران و روسیه خودداری کرده‌اند.
براساس اطلاعات منتشرشده، کنسرسیوم بیمه‌ای ایران و روسیه نخستین سازوکار مستقل در حوزه بیمه‌نامه‌های ترانزیتی در اوراسیا به شمار می‌رود. این ساختار به‌گونه‌ای طراحی شده که قابلیت گسترش و پذیرش اعضای جدید را دارد. در همین راستا، برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند کشورهایی مانند هند، قزاقستان و چین نیز در آینده نزدیک به این چارچوب بپیوندند.
هدف از این سازوکار بیمه‌ای، ایجاد امنیت پایدار برای سرمایه‌گذاران و تجار در مسیر کریدور شمال–جنوب و فراهم‌کردن امکان توسعه تجارت میان کشورهای عضو این محور ترانزیتی است. بر اساس گزارش‌ها، در فاز اول این بیمه‌نامه، تنها محموله‌هایی که از مسیر ایران و روسیه عبور می‌کنند تحت پوشش قرار می‌گیرند، اما در فازهای بعدی قرار است مسیرهای متصل به آسیای میانه و قفقاز نیز به آن اضافه شوند.
به گزارش منابع رسمی، مذاکرات برای این توافق چند ماه به طول انجامید و نتیجه آن ایجاد اولین شبکه بیمه‌ای مشترک میان ایران و یکی از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. این حرکت می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های عمیق‌تر در حوزه حمل‌ونقل، مالی و بانکی میان تهران و مسکو شود.
اندیشکده بین‌المللی HETEX در گزارشی از این توافق‌نامه حمایت کرده و آن را «نقطه آغاز استقلال زنجیره تأمین شرقی» خوانده است. در این گزارش آمده است: «ایجاد یک ساختار بیمه‌ای مستقل از سیستم غربی، امکان‌پذیری یک نظم مالی چندقطبی را تقویت می‌کند و این برای اقتصاد کشورهای مستقل از غرب بسیار حائز اهمیت است.»
توافق اخیر میان ایران و روسیه در چارچوب تلاش‌های دو کشور برای کاهش وابستگی به نهادهای مالی و بیمه‌ای غربی و حرکت به‌سوی ایجاد سازوکارهای منطقه‌ای صورت گرفته است. در سال‌های گذشته، تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بانکی مانع از توسعه کامل ظرفیت‌های کریدور شمال–جنوب شده بود.
اکنون با راه‌اندازی بیمه‌نامه مشترک، بخش مهمی از زیرساخت‌های غیرفیزیکی این مسیر تکمیل شده و انتظار می‌رود سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌های حمل‌ونقل با اطمینان بیشتری نسبت به استفاده از این مسیر اقدام کنند. کارشناسان اقتصادی این توافق را مکمل سرمایه‌گذاری‌های فیزیکی انجام‌شده در بنادر، ریل‌ها و جاده‌های کریدور شمال–جنوب می‌دانند.
برنامه‌ریزی برای مرحله دوم اجرای این بیمه‌نامه نیز آغاز شده است که شامل اتصال آن به نظام پرداخت مشترک و ارزهای محلی خواهد بود. این موضوع می‌تواند در بلندمدت وابستگی به دلار و سیستم بانکی غربی را کاهش داده و روند تراکنش‌های مالی در مسیر ترانزیت شرق به غرب را تسهیل کند.
