ایران به خزانه طلایی آسیا متصل شد | توسعه همکاری‌های ریلی با قزاقستان کلید خورد
با گسترش همکاری‌های لجستیکی و ترانزیتی میان ایران و قزاقستان، مسیر جدیدی برای حمل‌ونقل ریلی کالا از آسیای مرکزی به آب‌های آزاد در حال شکل‌گیری است؛ مسیری که می‌تواند نقش راهبردی ایران در نقشه ترانزیت منطقه‌ای را تقویت کند.
در جریان نشست اخیر میان هیأت حمل‌ونقل قزاقستان و مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، زمینه‌های گسترش همکاری‌های حمل‌ونقل ریلی میان دو کشور مورد بررسی قرار گرفت. این دیدار که با هدف افزایش حجم مبادلات تجاری و تقویت کریدورهای بین‌المللی صورت گرفت، گامی مهم در راستای توسعه روابط اقتصادی تهران و آستانه در حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت محسوب می‌شود.
قزاقستان، به دلیل ذخایر غنی نفت، گاز و مواد معدنی، به عنوان یکی از کشورهای کلیدی در منطقه آسیای مرکزی شناخته می‌شود و به «خزانه طلایی آسیا» شهرت دارد. این کشور، پس از تحولات ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین، بیش از پیش در مسیرهای ترانزیتی جایگاه پیدا کرده و به یکی از کانون‌های مهم انتقال کالا میان شرق و غرب تبدیل شده است.
جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، در این دیدار از ظرفیت‌های موجود برای ارتقای سطح همکاری‌ها میان ایران و قزاقستان سخن گفت و تأکید کرد: «در صورت توسعه زیرساخت‌ها و هماهنگی‌های دو‌جانبه، امکان افزایش ظرفیت حمل‌ونقل ریلی میان دو کشور تا ۱۰ میلیون تن در سال وجود دارد.»
در حال حاضر، تبادلات ریلی میان ایران و قزاقستان از طریق مرزهای ریلی اینچه‌برون و سرخس انجام می‌شود. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در سال گذشته، جمهوری اسلامی ایران موفق به جابه‌جایی حدود ۵ میلیون تن بار بین‌المللی از طریق مسیر ریلی شده است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، این میزان تا پایان سال جاری به ۸ میلیون تن خواهد رسید و هدف نهایی نیز رسیدن به ظرفیت ۱۰ میلیون تن است.
از سوی دیگر، موقعیت ژئوپلیتیکی ایران به‌عنوان تنها کشور منطقه که دارای دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد دریای عمان و خلیج‌فارس است، جایگاه منحصر‌به‌فردی را برای این کشور در مسیرهای ترانزیتی جهانی ایجاد کرده است. کشورهای محصور در خشکی مانند قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و افغانستان با استفاده از مسیر ایران، امکان اتصال مستقیم به بازارهای دریایی را خواهند داشت.
همچنین، این دو کشور در چارچوب کریدور بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) همکاری گسترده‌ای دارند. قزاقستان در هر دو شاخه شرقی و میانی این کریدور نقش فعالی ایفا می‌کند. کریدور شمال–جنوب با اتصال بنادر جنوبی ایران به روسیه، هند و حتی اروپا، یکی از مسیرهای راهبردی حمل‌ونقل کالا به‌شمار می‌رود و ظرفیت بالایی برای متنوع‌سازی مسیرهای تجاری در سطح بین‌الملل دارد.
در این نشست همچنین اعلام شد که ایران آمادگی دارد ترانزیت گندم، جو و سایر محصولات کشاورزی و غلات قزاقستان را به مقصد بنادر جنوبی خود از جمله بندرعباس و بندر چابهار انجام دهد. اجرای تعرفه‌های توافق‌شده میان ایران و پنج کشور عضو جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) نیز از دیگر محورهای مطرح‌شده در این نشست بود. اجرای این تعرفه‌ها می‌تواند موجب تثبیت جریان‌های تجاری در منطقه شده و شرایط را برای افزایش مبادلات هموارتر سازد.
در راستای تقویت همکاری‌های دو کشور، همچنین تفاهم‌نامه‌ای برای احداث پایانه لجستیکی و ترمینال اختصاصی قزاقستان در بندر شهید رجایی به امضا رسید. بر اساس مفاد این تفاهم‌نامه، طرف قزاق موظف است ظرف مدت دو ماه، طرح تجاری مربوط به احداث این ترمینال را ارائه کرده و در صورت تصویب، مراحل اجرایی پروژه آغاز خواهد شد.
به گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی، این اقدام می‌تواند به افزایش بهره‌وری بنادر جنوبی کشور، ارتقای جایگاه لجستیکی ایران و ایجاد یک مسیر ترانزیتی پایدار، ایمن و اقتصادی برای کالاهای صادراتی و وارداتی منطقه منجر شود.
با نهایی شدن این پروژه‌ها، ایران می‌تواند به‌عنوان حلقه اتصال میان کشورهای آسیای مرکزی و بازارهای جهانی، نقشی کلیدی در زنجیره تأمین جهانی ایفا کند و از ظرفیت‌های ترانزیتی و لجستیکی خود بهره بیشتری ببرد.
پیش‌بینی می‌شود با تداوم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی، اجرای تعرفه‌های ترجیحی و تکمیل زنجیره حمل‌ونقل بندری–ریلی، همکاری‌های اقتصادی ایران و قزاقستان در سال‌های آینده به شکل چشم‌گیری گسترش یابد. این مسیر جدید نه تنها بر توسعه روابط دو کشور تأثیرگذار خواهد بود، بلکه جایگاه ژئواکونومیک ایران در منطقه را نیز تقویت خواهد کرد.
