۱۴ ابرچالش اقتصاد ایران شناسایی شد
به گزارش خبرگزاری فارس، وحید شقاقی شهری، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی و از کارشناسان حوزه حکمرانی اقتصادی، از شناسایی ۱۴ ابرچالش اصلی اقتصاد ایران در مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داد و اعلام کرد که این ابرچالشها ریشه در ۳۲ عامل بنیادین دارند و برای رفع آنها ۲۱ برنامه کلان ملی تدوین شده است.
شقاقی شهری این موضوع را در نشست تحلیلی «چالشهای حکمرانی اقتصادی در ایران: عوامل، پیامدها و سازوکارهای اصلاحی» که در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، مطرح کرد.
از ۱۰۰ چالش تا ۱۴ ابرچالش اقتصادی
به گفته شقاقی شهری، در این طرح پژوهشی، با همکاری کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی، حدود ۱۰۰ چالش اقتصادی کشور با روش تحلیل محتوا و مصاحبههای تخصصی احصا شد. سپس این چالشها پس از بررسیهای کارشناسی و پیمایش نظرات نخبگان، به ۱۴ ابرچالش اصلی تبدیل شدند.
وی توضیح داد: «این ۱۴ ابرچالش به این معناست که تا زمانی که ریشههای اصلی آنها برطرف نشود، سایر چالشهای جزئی نیز قابل حل نخواهند بود. در واقع، این مسائل در سطح ساختاری اقتصاد ایران قرار دارند و مانع رشد پایدار و توسعه اقتصادی کشور هستند.»
هفت ابرچالش کنونی اقتصاد ایران
شقاقی شهری در ادامه به تقسیمبندی این ابرچالشها اشاره کرد و گفت: «از میان ۱۴ ابرچالش شناساییشده، هفت مورد مربوط به وضعیت فعلی اقتصاد کشور است که در سالهای اخیر آثار قابل توجهی بر عملکرد اقتصادی ایران داشتهاند.»
- کاهش بلندمدت رشد اقتصادی
- تورم مزمن و فزاینده
- کسری ساختاری بودجه
- شکاف فزاینده درآمدی
- فساد اداری و اقتصادی
- تحریمهای بینالمللی
- ضعف و ناکارآمدی در بخش خصوصی
او افزود که این چالشها نهتنها موجب کاهش اعتماد عمومی شدهاند بلکه مسیر سرمایهگذاری و بهرهوری را نیز مسدود کردهاند.
هفت ابرچالش پیشروی اقتصاد کشور
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: «علاوه بر این موارد، هفت ابرچالش دیگر نیز بهعنوان تهدیدات آینده اقتصاد ایران شناسایی شدهاند که در صورت عدم برنامهریزی، میتوانند به بحرانهای جدی تبدیل شوند.»
- بحران آب و محیط زیست همراه با فرونشست زمین و ریزگردها
- ناترازی انرژی و تلفات بالا در شبکههای توزیع
- بحران صندوقهای بازنشستگی
- بحران نظام بانکی
- فرسودگی زیرساختهای اقتصادی
- کاهش رشد جمعیت و گسترش سالمندی
- عقبماندگی از فناوریهای نوظهور
به گفته شقاقی شهری، این ابرچالشها در صورت تداوم، میتوانند بنیان توسعه پایدار را در کشور تضعیف کنند و شکاف میان ظرفیتهای بالقوه و بالفعل اقتصادی را افزایش دهند.
شناسایی ۳۲ عامل بنیادین مؤثر بر ابرچالشها
این اقتصاددان با اشاره به مراحل بعدی تحقیق گفت: «در مرحله دوم، ۱۰۰ عامل مؤثر در ایجاد ابرچالشها شناسایی شد. سپس از میان آنها، ۴۳ عامل کلیدی انتخاب شد که بیشترین نقش را در شکلگیری این چالشها داشتند. در نهایت، با تحلیل روابط علت و معلولی، به ۳۲ عامل بنیادین رسیدیم که ریشه اصلی ابرچالشهای اقتصادی کشور هستند.»
شقاقی شهری تأکید کرد: «تمامی این عوامل در سه سطح سیاستگذاری، ساختاری و نهادی طبقهبندی شدند تا برنامههای اصلاحی بهصورت دقیقتر طراحی شود.»
تدوین ۱۲ راهبرد و ۲۱ برنامه اجرایی
وی افزود: «بر اساس بررسیهای انجامشده، برای رفع این ۳۲ عامل بنیادین، ۱۲ راهبرد کلان و ۲۱ برنامه اجرایی طراحی شد که اجرای آنها میتواند زمینهساز اصلاحات بنیادین در ساختار اقتصادی کشور باشد.»
شقاقی شهری هدف از این برنامهها را تدوین نقشه راه نظارتی مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کرد و گفت: «این نظارت باید مسئلهمحور باشد و نیاز به اجماع میان دولت، مجلس و سایر ارکان کشور دارد.»
او خاطرنشان کرد که تاکنون هماهنگیهای لازم میان نهادهای مختلف آغاز شده و نامههایی نیز برای رئیسجمهور و رؤسای کمیسیونهای اقتصادی مجلس ارسال شده است.
۱۲ علتالعلل بنیادین اقتصاد ایران
شقاقی شهری در ادامه به نتایج تحلیل نهایی اشاره کرد و گفت: «در پایان این مطالعه، ۱۲ علتالعلل بنیادین در اقتصاد ایران شناسایی شد که در واقع، ریشه اصلی همه ابرچالشها هستند.»
- محیط غیررقابتی و انحصاری در اقتصاد ایران
- محیط نامناسب و پیچیده کسبوکار
- مداخلات گسترده دولت و تداوم تصدیگری در صنایع مختلف
- ضعف در سرمایهگذاری بخشهای دولتی و خصوصی در زیرساختهای پیشران
- ضعف نظام تجاری و سهم اندک ایران در زنجیره تولید و تجارت جهانی
- هدایتنشدن اعتبارات بانکی به فعالیتهای مولد
- ضعف در عدالت مالیاتی و فشار بر تولیدکنندگان
- ضعف حقوق مالکیت و بیثباتی اقتصادی
- ضعف حکمرانی ریال و نبود شفافیت در داراییهای مالی
- عقبماندگی نظام آموزشی و پژوهشی در حوزه فناوری
- ضعف در بهکارگیری فناوریهای نوین در کشاورزی، آب و انرژی
- بنگاهداری گسترده نظام بانکی و ضعف نهادهای تأمین مالی بخش خصوصی
لزوم اجرای برنامههای اصلاحی با محوریت بخش خصوصی
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تأکید کرد: «برای رفع ابرچالشهای اقتصادی، باید برنامههای اصلاحی با محوریت بخش خصوصی اجرا شود. بدون حضور مؤثر فعالان اقتصادی، رفع این موانع ساختاری ممکن نخواهد بود.»
وی گفت: «اگر بتوانیم ریل حکمرانی اقتصادی کشور را تغییر دهیم و آن ۲۱ برنامه ذیل ۱۲ راهبرد را اجرایی کنیم، میتوانیم شاهد رشد پایدار و مشارکت گسترده آحاد جامعه باشیم.»
پیشنهاد مجمع برای نظارت متمرکز بر سیاستهای کلی نظام
شقاقی شهری در بخش دیگری از سخنان خود به سیاستهای کلی نظام اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر بیش از ۴۳۳ بند سیاست اقتصادی از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، اما امکان نظارت جزئی بر همه این بندها وجود ندارد. بنابراین، با سادهسازی و ادغام سیاستهای مشابه، ۱۰ سیاست کلی محوری بهعنوان مبنای نظارت مجمع انتخاب شده است.»
وی افزود: «بهعنوان مثال، بند سوم سیاستهای اقتصاد مقاومتی و بندهای اول، نهم و بیستوسوم سیاستهای تولید ملی، همگی بر تقویت رقابتپذیری و افزایش سهم بخش خصوصی در تولید ملی تأکید دارند. بر این اساس، نظارت مجمع بر اساس موضوعات مشترک متمرکز خواهد شد.»
جمعبندی خبری
بر اساس اعلام وحید شقاقی شهری، مجمع تشخیص مصلحت نظام با انجام مطالعات جامع، ۱۴ ابرچالش اصلی اقتصاد ایران را شناسایی کرده است که ریشه در ۳۲ عامل بنیادین دارد. برای رفع این چالشها، ۱۲ راهبرد کلان و ۲۱ برنامه اجرایی طراحی شده است. وی تأکید کرد که حل این مسائل بدون اجماع میان دولت، مجلس و بخش خصوصی ممکن نیست و اجرای کامل این برنامهها میتواند زمینهساز رشد پایدار و افزایش رقابتپذیری اقتصاد ایران شود.
کلیدواژهها: ابرچالشهای اقتصادی، وحید شقاقی شهری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، حکمرانی اقتصادی، سیاستهای کلی نظام، رشد اقتصادی، برنامههای اصلاحی، اقتصاد مقاومتی، بخش خصوصی، ناترازی بودجه.
