شبح داتکام بر اقتصاد جهان سایه انداخت / هشدار صندوق بینالمللی پول درباره حباب فناوری و بازار سهام
واشنگتن – خبرگزاری اقتصاد:
در آستانه برگزاری نشستهای سالانه صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی در واشنگتن، فضای جهانی اقتصاد بار دیگر تحتتأثیر هشدارهای تازه درباره احتمال شکلگیری حباب فناوری و کاهش رشد اقتصادی قرار گرفته است. کارشناسان مالی بینالمللی میگویند افزایش بیسابقه ارزش سهام شرکتهای هوش مصنوعی و ادامه سیاستهای مالی آسان، میتواند زمینهساز اصلاح شدید در بازارهای جهانی و بروز شوکهای تازه اقتصادی شود.
کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بینالمللی پول، چند روز پیش از آغاز این نشستها در سخنانی اعلام کرد: «سرمایهگذاران باید خود را برای دوران تازهای از عدم قطعیت آماده کنند، زیرا نوسانات و ریسکهای اقتصادی دیگر یک استثنا نیستند، بلکه به وضعیت عادی جدید اقتصاد جهانی تبدیل شدهاند.»
او هشدار داد که اگر تب سرمایهگذاری در بخش هوش مصنوعی فروکش کند، بازار سهام جهانی ممکن است با کاهش شدید مواجه شود. جورجیوا این وضعیت را با حباب داتکام در ابتدای دهه ۲۰۰۰ میلادی مقایسه کرد؛ دورهای که رشد بیرویه سهام شرکتهای اینترنتی منجر به سقوط ناگهانی ارزش بازار و ورود اقتصاد جهانی به رکود شد.
هشدار درباره تکرار حباب فناوری
در بیانیه تازه صندوق بینالمللی پول آمده است: ارزشگذاری شرکتهای بزرگ فعال در حوزه فناوری، بهویژه آنهایی که در زمینه هوش مصنوعی فعالیت دارند، به سطحی رسیده که با دوران اوج حباب داتکام قابل مقایسه است. این صندوق تأکید کرده که شرایط مالی آسان، نرخهای بهره پایین و سیاستهای پولی انبساطی در بسیاری از کشورها، ممکن است باعث پنهان ماندن ضعفهای ساختاری در بازار شود و در صورت تغییر ناگهانی انتظارات، بازارها را وارد مرحله اصلاح شدید کند.
بانک مرکزی انگلیس نیز در گزارشی جداگانه اعلام کرده است که خطر «اصلاح شدید بازار» افزایش یافته و ارزش سهام برخی شرکتهای فناوری به سطوح غیرمنطقی رسیده است. این بانک هشدار داده در صورتی که پیشبینیها درباره تأثیر هوش مصنوعی کمتر از انتظار باشد، بازار سهام جهانی در برابر نوسانات آسیبپذیر خواهد شد.
در همین حال، چهرههای برجسته اقتصادی از جمله «جیمی دیمون» مدیرعامل بانک جیپی مورگان چیس، «جروم پاول» رئیس فدرال رزرو آمریکا و «سم آلتمن» مدیرعامل شرکت اوپنایآی، در اظهارات جداگانهای نسبت به سرعت رشد قیمت سهام در بخش فناوری و احتمال شکلگیری حباب قیمتی هشدار دادهاند.
رشد قیمت طلا و افزایش تقاضا برای داراییهای امن
همزمان با افزایش نگرانیها از وضعیت بازار سهام، قیمت طلا در بازارهای جهانی رکورد تاریخی تازهای را ثبت کرده است. بر اساس گزارشهای رسمی، بهای هر اونس طلا برای نخستین بار از مرز ۴۰۰۰ دلار عبور کرده است؛ موضوعی که از نگاه تحلیلگران، نشانهای از افزایش تمایل سرمایهگذاران به داراییهای امن در برابر نوسانات بازار سرمایه است.
مدیرعامل صندوق بینالمللی پول در ادامه سخنان خود گفت: «افزایش تقاضا برای طلا بازتابی از نگرانی جهانی نسبت به افزایش ریسکهای مالی و ژئوپلیتیکی است.» او تأکید کرد که این وضعیت باید زنگ هشداری برای سیاستگذاران باشد تا از اتکای بیش از حد به رشد بخش فناوری و بدهیهای سنگین پرهیز کنند.
چشمانداز رشد اقتصادی جهانی
طبق تازهترین گزارش صندوق بینالمللی پول، رشد تولید ناخالص داخلی جهانی در سال ۲۰۲۵ حدود سه درصد پیشبینی شده است؛ رقمی که اندکی پایینتر از برآورد سال ۲۰۲۴ یعنی ۳.۳ درصد است. صندوق بینالمللی پول اعلام کرده است که با وجود نشانههایی از انعطافپذیری اقتصاد جهانی، سطح بدهی عمومی کشورها به بیش از ۲۳۵ درصد تولید ناخالص داخلی جهان رسیده و فشارهای مالی در حال افزایش است.
در این گزارش تأکید شده است که اقتصاد جهانی همچنان شکننده است و عوامل مختلفی مانند تنشهای ژئوپلیتیکی، افزایش حمایتگرایی تجاری و نوسانات نرخ بهره میتواند روند رشد را تهدید کند. همچنین از اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه خواسته شده تا برای حفظ پایداری مالی، بدهیهای خود را بازسازی و ذخایر ارزی و مالی خود را تقویت کنند.
نگرانی از تشدید تنشهای ژئوپلیتیکی
در حاشیه نشستهای واشنگتن، تنشهای سیاسی میان ایالات متحده و چین نیز یکی از محورهای اصلی گفتوگوهاست. تهدید اخیر دونالد ترامپ مبنی بر اعمال تعرفههای ۱۰۰ درصدی بر واردات از چین و واکنش پکن در زمینه محدودیت صادرات فلزات خاکی کمیاب، موجب افزایش نگرانیها درباره اختلال در زنجیره تأمین جهانی شده است. کارشناسان میگویند تداوم این اختلافات میتواند بر بازارهای کالا، انرژی و فناوری تأثیرگذار باشد.
موضوع بدهی و بانکداری سایه در دستور کار اجلاس
به گزارش رسانههای بینالمللی، در نشست سالانه بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول، موضوع بدهیهای سنگین جهانی، خطرات «بانکداری سایه» و نیاز به نظارت بیشتر بر فعالیتهای مالی خارج از سیستم بانکی رسمی در دستور کار قرار گرفته است. این نهادها هشدار دادهاند که رشد سریع موسسات مالی غیربانکی و ارتباطات پیچیده میان آنها، میتواند در آینده منجر به بحرانهای مالی جدید شود.
صندوق بینالمللی پول همچنین اعلام کرده است که قصد دارد همکاری خود را با اقتصادهای نوظهور افزایش دهد تا از طریق اصلاح ساختارهای مالی، پایداری بودجه و شفافیت اقتصادی را تقویت کند.
درخواست برای اصلاح نهادهای برتون وودز
در بخش دیگری از مباحث مطرحشده، موضوع اصلاح ساختار نهادهای برتون وودز از جمله صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی، مورد توجه کشورهای عضو گروه بریکس قرار گرفته است. کشورهای عضو این بلوک اقتصادی خواستار کاهش سلطه غرب بر رهبری این نهادها و افزایش نقش کشورهای در حال توسعه در تصمیمگیریهای اقتصادی جهانی هستند.
ایالات متحده نیز از بازنگری در مأموریتها و ابزارهای مالی این نهادها حمایت کرده است تا بتوانند با چالشهای مدرن اقتصاد جهانی از جمله تحولات فناوری، هوش مصنوعی، تغییرات اقلیمی و بحران بدهیها سازگار شوند.
جمعبندی
نشستهای سالانه صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی در حالی برگزار میشود که جهان در مرحلهای حساس از تحولات اقتصادی قرار دارد. از یکسو رشد سریع بخش فناوری و هوش مصنوعی امید تازهای برای نوآوری و بهرهوری ایجاد کرده است، اما از سوی دیگر نگرانی از تکرار تجربه تلخ حباب داتکام، سایهای از احتیاط و اضطراب بر فضای مالی جهان انداخته است.
صندوق بینالمللی پول تأکید کرده است که اقتصاد جهانی نیازمند رویکردی محتاطانه، سیاستهای مالی پایدار و هماهنگی بیشتر میان کشورهاست تا از بروز بحرانهای جدید در بازارهای جهانی جلوگیری شود.
