فلزات نادر؛ ابزار راهبردی جدید چین در برابر سلطه دلار
پکن – خبرگزاری اقتصاد:
در ادامه تشدید تنشهای تجاری میان ایالات متحده و چین، خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد پکن در حال تبدیل فلزات نادر به ابزاری راهبردی است که از نظر نفوذ اقتصادی، میتواند همتراز با قدرت دلار آمریکا عمل کند. این تصمیم در پی اقدامات متقابل دو کشور در حوزه تعرفهها، فناوری و صادرات مواد حیاتی اتخاذ شده است و نشانگر مرحله تازهای از رقابت اقتصادی میان دو قدرت بزرگ جهان است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، دولت چین تصمیم گرفته است محدودیتهای جدیدی بر صادرات فلزات نادر و مواد معدنی اعمال کند؛ محدودیتهایی که حتی شامل کالاهایی میشود که درصد اندکی از عناصر نادر در ترکیب آنها وجود دارد. این تصمیم در پاسخ به اعلام تعرفههای ۱۰۰ درصدی دولت ایالات متحده بر واردات کالاهای چینی اتخاذ شده است.
پایان دوره خویشتنداری چین در جنگ تجاری
به گزارش بلومبرگ، کارشناسان اقتصادی این اقدام را پایان دوره خویشتنداری چین در برابر سیاستهای تجاری واشنگتن توصیف کردهاند. طی ماههای گذشته، ایالات متحده محدودیتهایی را بر صادرات تراشهها و نرمافزارهای پیشرفته به چین اعمال کرده است؛ اقدامی که واکنش فوری پکن را در پی داشت. چین اکنون صدور هرگونه کالاهای حاوی عناصر خاکی کمیاب منشأ داخلی را بدون مجوز رسمی ممنوع کرده است.
منابع مالی در بانکهای مورگان استنلی و نومورا به بلومبرگ گفتهاند که این تشدید تنشها احتمالاً مانع دیدار رهبران دو کشور در حاشیه نشست همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (آپک) نخواهد شد. این نشست قرار است پیش از پایان مهلت آتشبس تجاری در دهم نوامبر (نوزدهم آبانماه) در کره جنوبی برگزار شود.
صادرات چین در برابر تعرفههای آمریکا مقاوم ماند
با وجود اقدامات محدودکننده واشنگتن، دادههای منتشرشده از سوی بلومبرگ اکونومیکس نشان میدهد صادرات چین در سپتامبر ۲۰۲۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۸.۳ درصد افزایش یافته و به رقم ۳۲۸.۶ میلیارد دلار رسیده است؛ رقمی که فراتر از پیشبینی رشد ۶.۶ درصدی کارشناسان است.
بر پایه این گزارش، در حالی که صادرات چین به آمریکا ۲۷ درصد کاهش یافته است، فروش کالاهای چینی به سایر بازارها ۱۴.۸ درصد رشد داشته و رکورد جدیدی از مارس ۲۰۲۳ ثبت کرده است. این تغییرات نشاندهنده بازآرایی گسترده در ساختار تجارت خارجی چین است.
«میشل لام»، اقتصاددان ارشد بانک سوسیته جنرال، در گفتوگویی با بلومبرگ تأکید کرد: «چین با وجود تعرفههای آمریکا، همچنان در مسیر رشد صادرات قرار دارد، زیرا با تنوعبخشی به مقاصد صادراتی و تقویت زنجیرههای تولید داخلی توانسته اثر تعرفهها را کاهش دهد.»
او افزود: «تداوم مقاومت صادرات چین در برابر فشارهای تعرفهای باعث شده پکن در مذاکرات تجاری با واشنگتن موضعی قویتر اتخاذ کند.»
رشد صادرات چین به بازارهای جدید
بر اساس دادههای گمرکی چین، صادرات این کشور به قاره آفریقا در ماه سپتامبر ۵۶ درصد افزایش یافته است؛ این میزان بالاترین رشد از فوریه ۲۰۲۱ تاکنون به شمار میرود. همچنین صادرات به آمریکای لاتین با رشد ۱۵ درصدی همراه بوده و صادرات به اتحادیه اروپا نیز ۱۴ درصد افزایش یافته است؛ بالاترین نرخ رشد طی سه سال گذشته.
بلومبرگ میگوید رشد صادرات به ویتنام نیز ۲۵ درصد بوده و تحلیلگران مؤسسه کپیتال اکونومیکس معتقدند این روند میتواند نشانهای از بازصادرات کالاهای چینی به بازار آمریکا از طریق کشورهای واسطه باشد.
این رسانه در گزارش خود نوشت: «چین با بازسازی شبکه زنجیره تأمین خود، در حال کاهش وابستگی به بازار ایالات متحده است و تجارت خود را با محوریت چندین مرکز منطقهای گسترش میدهد.»
فلزات نادر؛ سلاح استراتژیک جدید پکن
در قلب این تحولات، فلزات نادری قرار دارند که چین طبق آمار سازمان زمینشناسی آمریکا، حدود ۷۰ درصد تولید جهانی آن را در اختیار دارد. این عناصر برای ساخت تراشههای الکترونیکی، آهنرباهای قوی، خودروهای برقی، توربینهای بادی و تجهیزات نظامی حیاتی به کار میروند.
به گزارش بلومبرگ، چین با درک اهمیت این مواد در اقتصاد مدرن، قصد دارد از آنها بهعنوان ابزاری راهبردی برای تأثیرگذاری در سیاست اقتصادی جهانی استفاده کند. این خبرگزاری نوشت: «پکن میخواهد فلزات نادر را به ابزاری معادل با نفوذ دلار آمریکا در نظام مالی جهان تبدیل کند.»
پیامدهای تصمیم چین بر بازار جهانی
اقدامات اخیر پکن نگرانیهایی را در میان شرکتهای غربی برانگیخته است. به نوشته فایننشال تایمز، صنایع خودروسازی، الکترونیک و انرژیهای نو در اروپا و آمریکا ممکن است با کمبود منابع حیاتی مواجه شوند.
منابع صنعتی به این رسانه گفتهاند که کاهش صادرات چین میتواند منجر به افزایش قیمت جهانی فلزات نادر و ایجاد اختلال در زنجیرههای تأمین شود.
از سوی دیگر، محدودیتهای چین در آستانه فصل خرید کریسمس فشار مضاعفی بر دولت آمریکا وارد کرده است. رسانههای داخلی آمریکا هشدار دادهاند که احتمال «خالی شدن قفسه فروشگاهها» به دلیل وابستگی بالای تولیدکنندگان آمریکایی به مواد اولیه چینی وجود دارد.
چشمانداز مذاکرات تجاری چین و آمریکا
با وجود تشدید تنشها، منابع وزارت خزانهداری آمریکا به بلومبرگ گفتهاند که وزیر خزانهداری «اسکات بسنت» همچنان نسبت به دستیابی به توافق تجاری جدید تا پیش از پایان مهلت آتشبس خوشبین است. احتمال دارد دور تازهای از گفتوگوها میان دو کشور پیش از دهم نوامبر در فرانکفورت برگزار شود.
به گفته تحلیلگران، چین در حالی وارد مرحله تازهای از رقابت تجاری شده است که عملکرد صادراتی آن در سال جاری میلادی بهتر از پیشبینیها بوده و این موضوع دست پکن را در مذاکرات آینده بازتر کرده است.
جمعبندی
به نوشته بلومبرگ، جهان در آستانه بزرگترین آزمون توازن قدرت اقتصادی از دهه ۱۹۸۰ تاکنون قرار گرفته است. در حالی که واشنگتن بر تعرفهها و محدودیتها تکیه دارد، چین با بهرهگیری از بازارهای جایگزین و منابع معدنی استراتژیک، نفوذ خود را گسترش میدهد.
در شرایطی که هر دو کشور برای حفظ جایگاه خود در نظام اقتصادی جهانی تلاش میکنند، به نظر میرسد مسیر بازگشت به وضعیت عادی دشوار شده است و تجارت جهانی به سمت ساختار دوقطبی در حرکت است؛ ساختاری که در آن، برتری اقتصادی آمریکا دیگر تضمینشده نخواهد بود.
