مارک زاکربرگ؛ بنیان‌گذار فیس‌بوک و معمار اقتصاد دیجیتال

مارک زاکربرگ؛ معمار اقتصاد دیجیتال نوین

در مه ۱۹۸۴، مردی به دنیا آمد که در آینده بنیان‌گذار یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های دیجیتال جهان شد و مسیر اقتصاد اینترنتی را برای همیشه تغییر داد.

در روز ۱۴ مه ۱۹۸۴، مارک الیوت زاکربرگ (Mark Elliot Zuckerberg) در ایالت نیویورک ایالات متحده آمریکا متولد شد؛ چهره‌ای که در دهه سوم زندگی‌اش با بنیان‌گذاری شبکه اجتماعی فیس‌بوک (Facebook)، نه‌تنها شکل ارتباطات اجتماعی را دگرگون کرد، بلکه تحولی عمیق در اقتصاد دیجیتال و شیوه‌ درآمدزایی پلتفرم‌ها رقم زد.

فیس‌بوک که ابتدا در سال ۲۰۰۴ به عنوان یک شبکه اجتماعی دانشجویی در دانشگاه هاروارد راه‌اندازی شد، به‌سرعت به یک پلتفرم جهانی تبدیل شد و اکنون با نام جدید «متا» (Meta Platforms Inc.) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان به‌شمار می‌آید. زاکربرگ با نگاهی اقتصادی و رویکردی مبتنی بر داده‌محوری، موفق شد الگویی نوین از کسب‌وکارهای دیجیتال ایجاد کند که امروز در اقتصاد جهانی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

اقتصاد توجه و مدل درآمدزایی فیس‌بوک

یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های زاکربرگ در اقتصاد دیجیتال، توسعه و گسترش مفهومی به نام «اقتصاد توجه» (Attention Economy) است. فیس‌بوک به‌جای دریافت هزینه مستقیم از کاربران، با جمع‌آوری داده‌های رفتاری آن‌ها و ارائه تبلیغات هدفمند، درآمدزایی می‌کند. این مدل که امروز الگویی غالب در بسیاری از پلتفرم‌های دیجیتال شده، نخستین‌بار با دقت و ظرافت توسط تیم مارک زاکربرگ پیاده‌سازی شد.

در سال‌های اخیر، درآمد تبلیغاتی متا به بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار در سال رسیده که بخش اعظم آن حاصل تحلیل داده‌های کاربران برای نمایش تبلیغات شخصی‌سازی‌شده است. این حجم از درآمد، فیس‌بوک را در کنار گوگل به یکی از دو غول اصلی تبلیغات دیجیتال تبدیل کرده است.

زاکربرگ و جهانی‌سازی اقتصاد پلتفرمی

یکی دیگر از تأثیرات اقتصادی زاکربرگ، نقش‌آفرینی او در جهانی‌سازی مفهوم «اقتصاد پلتفرمی» است. در این مدل، خود شرکت متا محتوا تولید نمی‌کند، بلکه بستری فراهم می‌آورد تا کاربران به صورت رایگان محتوا تولید کنند، مصرف کنند، و تعامل داشته باشند. این مدل به بهره‌وری عظیمی در مقیاس جهانی انجامید و هزینه‌های عملیاتی را به شکل چشم‌گیری کاهش داد.

این رویکرد نه‌تنها فرصت‌های اقتصادی گسترده‌ای برای میلیون‌ها کسب‌وکار کوچک، تولیدکننده محتوا و استارتاپ‌ها فراهم کرد، بلکه باعث شد سیاست‌گذاری‌های جهانی در حوزه اقتصاد دیجیتال دستخوش تحول شود.

ورود به بازار بورس و اثرگذاری بر بازار سرمایه

در سال ۲۰۱۲، شرکت فیس‌بوک به بازار بورس نزدک (NASDAQ) وارد شد و در یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌های اولیه تاریخ، بیش از ۱۶ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. این اتفاق تنها یک رویداد مالی نبود، بلکه نشانه‌ای از بلوغ اقتصاد دیجیتال و ورود رسمی پلتفرم‌ها به قلمرو بازیگران سنتی بازار سرمایه بود.

پس از آن، مارک زاکربرگ توانست مسیر سرمایه‌گذاری و مدل‌های اقتصادی استارتاپ‌های تکنولوژیک را متحول کند و نقش مهمی در شکل‌گیری «یونیکورن‌ها» (شرکت‌های با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) ایفا نماید.

زاکربرگ و متاورس؛ آینده‌نگری اقتصادی

در سال ۲۰۲۱، زاکربرگ نام شرکت را از فیس‌بوک به متا تغییر داد و سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه «متاورس» آغاز کرد. با وجود تردیدها و نوسانات اولیه، این تصمیم نشانه‌ای از آینده‌نگری اقتصادی اوست؛ تلاش برای ساخت اقتصاد دیجیتالی نوین مبتنی بر واقعیت مجازی، تراکنش‌های مبتنی بر NFT، و دارایی‌های دیجیتال.

اگرچه مسیر متاورس هنوز با چالش‌های فنی و فرهنگی روبه‌روست، اما نقش پیشگامانه زاکربرگ در این حوزه می‌تواند ساختار اقتصاد دیجیتال در دهه آینده را به‌کلی تغییر دهد.

جمع‌بندی

مارک زاکربرگ تنها یک برنامه‌نویس یا کارآفرین موفق نیست؛ او یکی از معماران اصلی اقتصاد دیجیتال قرن ۲۱ است. با ایجاد فیس‌بوک، توسعه مدل‌های پلتفرمی، شکل‌دهی به بازار تبلیغات دیجیتال، و ورود جسورانه به متاورس، زاکربرگ نه‌تنها یک برند جهانی ساخت، بلکه بسترهای تازه‌ای برای رشد اقتصادی، نوآوری و بهره‌وری در عصر اینترنت ایجاد کرد.