یوان چین در مسیر جهانی شدن؛ تلاشی تازه برای کاهش سلطه دلار
پکن، خرداد ۱۴۰۴ – رئیس بانک مرکزی چین اعلام کرد این کشور قصد دارد تلاش‌های خود را برای تبدیل یوان به یک ارز بین‌المللی پرکاربرد شدت ببخشد. این تصمیم بخشی از استراتژی گسترده‌تر پکن برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا و افزایش حضور یوان در تجارت جهانی و بازارهای مالی بین‌المللی است.
به گزارش ایسنا، مقامات چینی در سال‌های اخیر به طور جدی بر گسترش استفاده بین‌المللی از یوان تأکید کرده‌اند. هدف اصلی این سیاست، تقویت جایگاه اقتصادی چین در جهان و ایجاد یک سیستم مالی چندقطبی به‌جای وابستگی کامل به دلار آمریکا است. در همین راستا، بانک مرکزی چین در تازه‌ترین نشست خود، از اجرای برنامه‌های جدیدی برای توسعه زیرساخت‌های مالی مبتنی بر یوان خبر داد.
«هو ای خور»، اقتصاددان ارشد دفتر تحقیقات اقتصاد کلان آسه‌آن+۳، اظهار کرد که یوان چین در صورتی که شرایط دسترسی به آن آسان‌تر و قابلیت تبدیل‌پذیری آن افزایش یابد، می‌تواند به رقیبی جدی برای دلار آمریکا تبدیل شود. او افزود: «دوران سلطه مطلق مالی آمریکا به تدریج در حال پایان یافتن است و در صورتی که چین بازارهای مالی خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی باز کند، یوان شانس تبدیل شدن به یک ارز بین‌المللی را خواهد داشت.»
وی همچنین به ابتکارهای اخیر پکن در زمینه اتصال بازار اوراق قرضه و بازار سهام چین با هنگ‌کنگ اشاره کرد و آن‌ها را الگوهایی امیدوارکننده برای توسعه جهانی یوان دانست. به گفته این اقتصاددان، برای افزایش پذیرش جهانی یوان، لازم است دارایی‌های مبتنی بر این ارز به‌صورت آزادانه قابل معامله باشند و محدودیت‌های فعلی در زمینه جریان سرمایه کاهش یابد.
در ادامه، «خور» به طرح ۲۴۰ میلیارد دلاری چیانگ‌مای در آسیا اشاره کرد. این طرح به‌عنوان شبکه‌ایمنی مالی منطقه‌ای تعریف شده که هدف آن کاهش وابستگی کشورهای منطقه آسیا به دلار آمریکا در شرایط بحرانی است. اگرچه این مکانیزم تاکنون فعال نشده است، اما به گفته کارشناسان، نشان‌دهنده تمایل کشورها به استقلال مالی بیشتر و کاهش نفوذ دلار در منطقه است.
بر اساس گزارش سایت اف‌ایکس‌استریت، در حالی‌که تعرفه‌های آمریکا و اختلالات زنجیره تأمین جهانی، چالش‌هایی را برای اقتصاد چین و شرکای تجاری‌اش ایجاد کرده‌اند، اما منطقه شرق آسیا به دنبال بازتعریف روابط مالی خود است. در این مسیر، استفاده از یوان به‌عنوان یک ارز جایگزین در تجارت منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفته است.
بررسی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد سهم یوان از تراکنش‌های مالی جهانی همچنان نسبت به دلار آمریکا بسیار کمتر است. براساس آخرین داده‌های SWIFT در سال ۲۰۲۴، دلار آمریکا حدود ۴۶ درصد از پرداخت‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده، در حالی که سهم یوان تنها حدود ۳.۵ درصد بوده است. با این حال، رشد تدریجی استفاده از یوان در قراردادهای دوجانبه میان چین و کشورهای شریک تجاری مانند روسیه، برزیل، امارات، پاکستان و ایران، نشان از تلاش‌های هدفمند برای تقویت جایگاه این ارز دارد.
در همین راستا، چین همچنین سامانه پرداخت بین‌بانکی فرامرزی خود موسوم به CIPS را توسعه داده که با هدف کاهش وابستگی به سیستم SWIFT طراحی شده است. این سامانه به بانک‌های چینی و بین‌المللی اجازه می‌دهد تراکنش‌های خود را به صورت مستقیم و با استفاده از یوان انجام دهند.
کارشناسان می‌گویند استفاده از یوان در قراردادهای نفتی، پروژه‌های زیرساختی مانند طرح کمربند و جاده (Belt and Road Initiative) و توافق‌های دوجانبه با کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین، یکی از مؤثرترین راهکارهای چین برای تقویت موقعیت بین‌المللی این ارز است.
با وجود این تلاش‌ها، چالش‌های متعددی بر سر راه جهانی شدن یوان قرار دارد. محدودیت در آزادی گردش سرمایه، نگرانی‌های سرمایه‌گذاران خارجی نسبت به ثبات سیاست‌های مالی چین و نبود شفافیت در بازارهای مالی این کشور، موانعی جدی در مسیر پذیرش بین‌المللی یوان به شمار می‌روند.
با این حال، روند جهانی شدن یوان در سال‌های اخیر شتاب گرفته است. بسیاری از بانک‌های مرکزی جهان از جمله بانک مرکزی روسیه، ترکیه، امارات و عربستان بخشی از ذخایر ارزی خود را به یوان اختصاص داده‌اند. این اقدام نشانه‌ای از پذیرش تدریجی یوان به‌عنوان یک ارز ذخیره در سطح جهانی است.
بانک مرکزی چین تأکید کرده است که روند اصلاحات مالی ادامه خواهد داشت و تلاش می‌شود شرایطی فراهم شود تا یوان بتواند جایگاه مناسبی در کنار ارزهای جهانی همچون دلار، یورو و ین ژاپن به‌دست آورد.
در مجموع، سیاست‌گذاران چینی با اتخاذ گام‌های راهبردی و تدریجی، در تلاش‌اند جایگاه یوان را در بازارهای مالی جهانی تقویت کنند. اگرچه هنوز فاصله زیادی میان یوان و دلار به‌عنوان ارز مسلط جهان وجود دارد، اما با تداوم روند فعلی، ممکن است طی دهه آینده نقشه ارزی تجارت جهانی دچار تغییرات بنیادینی شود.
