دو ماه تا آغاز عملیات مشترک دریایی ایران و روسیه در کریدور شمال–جنوب
به گزارش خبرنگار اقتصادی، براساس توافقات انجام‌شده میان ایران و روسیه، قرار است طی دو ماه آینده نشست مشترکی در بندر ماخاچ‌قلعه روسیه با هدف آغاز رسمی عملیات کنسرسیوم حمل‌ونقل دریایی ایران و روسیه برگزار شود. این اقدام در راستای اجرای مفاد معاهده همکاری‌های حمل‌ونقلی میان دو کشور و توسعه کریدور بین‌المللی شمال–جنوب صورت می‌گیرد.
این نشست که به‌صورت رسمی از سوی وزارت راه و شهرسازی ایران و وزارت حمل‌ونقل فدراسیون روسیه هماهنگ شده است، با هدف فعال‌سازی حمل‌ونقل دریایی مشترک، توسعه زیرساخت‌های مرتبط با کریدور و ایجاد انجمن شرکت‌های کشتیرانی و بنادر ایران و روسیه برگزار خواهد شد.
سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان بنادر و دریانوردی ایران، در تماس تلفنی با دیمیتری آزاروف، معاون وزیر حمل‌ونقل روسیه، این نشست را گام مهمی در عملیاتی‌سازی توافقات دو کشور دانست. طرفین بر ضرورت تسریع در تشکیل کنسرسیوم مشترک و هماهنگی برای استفاده از ظرفیت‌های بندری و دریایی تأکید کردند.
کریدور بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) که با طول ۷۲۰۰ کیلومتر از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی آغاز به کار کرده، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های زیرساختی ترانزیتی در منطقه محسوب می‌شود. این کریدور با هدف تسهیل عبور کالا از هند به روسیه و اروپا از طریق خاک ایران طراحی شده و شامل سه مسیر اصلی شرقی (آسیای مرکزی)، میانی (دریای خزر) و غربی (آذربایجان و ارمنستان) است.
در شاخه میانی این کریدور، اتصال بنادر ایرانی امیرآباد و کاسپین با بنادر روسی در دریای خزر، امکان حمل‌ونقل مستقیم بین دریای خزر و خلیج فارس را فراهم کرده است. این اتصال، بنا به گفته کارشناسان، موجب کاهش وابستگی دو کشور به مسیرهای جایگزین تحت تأثیر مداخلات سیاسی کشورهای ثالث می‌شود.
در اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری، معاونان وزرای حمل‌ونقل دو کشور در حاشیه دیدارهای مشترک، توافق اولیه‌ای برای تشکیل کنسرسیومی از شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی و بندری امضا کرده بودند. این توافق در چارچوب کمیسیون دائمی همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه صورت گرفته است.
براساس ماده ۲۱ معاهده همکاری ایران و روسیه که در دی‌ماه ۱۴۰۳ توسط رؤسای جمهور دو کشور به امضا رسید، طرفین متعهد به گسترش همکاری در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی و ترکیبی هستند. همچنین، موضوع آموزش نیروی متخصص، هماهنگی در سازمان‌های بین‌المللی صنعت حمل‌ونقل و تسهیل مشارکت در رویدادهای بین‌المللی در متن معاهده مورد تأکید قرار گرفته است.
بر اساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، نشست آینده با حضور نمایندگان بخش دولتی و خصوصی از دو کشور برگزار خواهد شد. قرار است در این نشست موضوعاتی چون هماهنگی در تعرفه‌های بندری، توسعه مسیرهای لجستیکی، تقویت حمل‌ونقل کانتینری، بهبود فرآیندهای گمرکی و توسعه حمل‌ونقل چندوجهی بررسی شود.
کریدور شمال–جنوب یکی از پروژه‌های راهبردی ایران و روسیه به‌شمار می‌رود که می‌تواند جایگزینی کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر برای کانال سوئز در انتقال کالا میان اوراسیا و اروپا باشد. بنا به گزارش سازمان ملل، حجم تجارت کشورهای عضو این کریدور در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۵۰ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ با توسعه زیرساخت‌ها و تسهیل فرآیندهای گمرکی، این رقم به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد.
از سوی دیگر، در سند برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران، افزایش سهم ترانزیت کشور به ۴۰ میلیون تن تا پایان اجرای برنامه تعیین شده است که بخش مهمی از آن از طریق کریدور شمال–جنوب باید محقق شود. مقامات وزارت راه و شهرسازی تأکید دارند همکاری‌های حمل‌ونقلی با روسیه، به‌ویژه در دریای خزر، یکی از محورهای کلیدی این هدف است.
گفتنی است، بنادر روسیه در دریای خزر از جمله بندر آستراخان و ماخاچ‌قلعه، قابلیت تعامل با بنادر شمالی ایران از جمله انزلی، امیرآباد و کاسپین را دارا هستند. این ارتباط می‌تواند در قالب کنسرسیوم مشترک، به بستری برای افزایش مبادلات اقتصادی و ترانزیتی میان دو کشور تبدیل شود.
همچنین، ایجاد ساختار حقوقی مشترک برای فعالیت‌های حمل‌ونقل و کشتیرانی، تشکیل انجمن مشترک شرکت‌های بندری، تبادل دانش فنی و تسهیل صدور مجوزهای عملیاتی از دیگر مواردی است که در نشست آتی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در همین حال، مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم در بنادر شمالی کشور برای پذیرش و انتقال کالاهای روسی در جریان است. از جمله پروژه‌هایی که در این راستا در حال اجراست می‌توان به توسعه پایانه کانتینری بندر کاسپین و احداث انبارهای لجستیکی جدید در بندر امیرآباد اشاره کرد.
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی سازمان بنادر و دریانوردی ایران، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری میلادی، حجم تبادلات کالا میان ایران و روسیه در مسیر دریای خزر رشد قابل توجهی داشته باشد و همکاری دو کشور در قالب کنسرسیوم حمل‌ونقل به‌صورت رسمی آغاز شود.
