ویلیام موریس، پدر صنعت خودروسازی مدرن بریتانیا

ویلیام موریس (ویسکنت نافییلد)؛ پدر صنعت خودروسازی مدرن بریتانیا

تاریخ تولد: ۱۰ اکتبر ۱۸۷۷
محل تولد: ووستر، انگلستان
تاریخ درگذشت: ۲۲ اوت ۱۹۶۳
عنوان: ۱مین ویسکنت نافییلد (William Richard Morris, 1st Viscount Nuffield)
بنیان‌گذار: Morris Motors Ltd – آکسفورد، بریتانیا

مقدمه

در دهم اکتبر سال ۱۸۷۷، کودکی به دنیا آمد که بعدها چرخ اقتصاد صنعتی بریتانیا را برای همیشه به حرکت درآورد؛ ویلیام ریچارد موریس، مردی که نامش با واژهٔ «تحول» در صنعت خودروسازی پیوند خورده است.
اگر هنری فورد در آمریکا پایه‌گذار تولید انبوه خودرو بود، ویلیام موریس همان نقش را در بریتانیا ایفا کرد؛ با تفاوتی مهم: او صنعت خودروسازی انگلستان را از مرحلهٔ کارگاهی به عرصهٔ تولید اقتصادی و رقابت جهانی رساند.

از دوچرخه‌سازی تا ساخت امپراتوری موتوری

موریس در نوجوانی به دوچرخه‌سازی علاقه داشت و در ۱۴ سالگی مدرسه را ترک کرد تا در یک کارگاه تعمیر دوچرخه کار کند. اندکی بعد با سرمایه‌ای اندک کارگاه خودش را در آکسفورد راه‌اندازی کرد.
در سال ۱۹۰۱، او نخستین کارخانهٔ کوچک خود را برای تعمیر و فروش دوچرخه و موتورسیکلت افتتاح کرد. پشتکار و دقت او در طراحی مکانیکی باعث شد خیلی زود به فکر گام بعدی بیفتد: ساخت خودرو.

در سال ۱۹۱۲، شرکت Morris Motors Ltd را تأسیس کرد و نخستین خودروی تولیدی‌اش، Morris Oxford، را عرضه نمود؛ خودرویی ساده، اقتصادی و قابل اعتماد که به سرعت میان قشر متوسط محبوب شد. این نقطهٔ آغاز «انقلاب خودروسازی بریتانیا» بود.

تولید انبوه، راز موفقیت اقتصادی

تا پیش از موریس، خودروهای انگلیسی لوکس، گران و کم‌تیراژ بودند. او اما با الگوگیری از سیستم تولید انبوه هنری فورد در آمریکا، تصمیم گرفت خودروسازی را مردمی و اقتصادی کند.
وی با حذف تولید داخلی قطعات و سپردن آن‌ها به پیمانکاران، هزینه‌ها را به شدت کاهش داد و توانست خودروهایی با قیمت رقابتی عرضه کند.

در دههٔ ۱۹۲۰، فروش Morris Motors به حدی افزایش یافت که بریتانیا را از واردکننده به صادرکنندهٔ خودرو تبدیل کرد. در سال ۱۹۲۵، بیش از ۴۰٪ از خودروهای تولید شده در بریتانیا متعلق به شرکت او بود. این موفقیت نه‌تنها اشتغال و رشد صنعتی را در آکسفورد و حومه‌اش افزایش داد، بلکه سبب رشد شرکت‌های جانبی در حوزه‌های لاستیک، قطعات یدکی و فولاد شد.

تأثیر بر اقتصاد بریتانیا

در میان دو جنگ جهانی، موریس نقشی کلیدی در بازسازی اقتصاد بریتانیا ایفا کرد.
در دوران رکود اقتصادی دههٔ ۳۰ میلادی، او نه‌تنها اخراج نیرو را نپذیرفت بلکه با کاهش سود شخصی، کارخانه‌ها را فعال نگه داشت. این تصمیم، الگوی رفتار صنعتی اخلاق‌مدارانه شد.

در جنگ جهانی دوم نیز کارخانه‌های او به تولید وسایل نقلیهٔ نظامی و تجهیزات هواپیما برای ارتش بریتانیا اختصاص یافتند. بدین‌ترتیب، نام موریس در کنار شرکت‌هایی چون Rolls-Royce و Austin به عنوان بازوان صنعتی بریتانیا ثبت شد.

از صنعت تا نیکوکاری: بنیاد نافییلد

موفقیت مالی، ویلیام موریس را به یکی از ثروتمندترین مردان بریتانیا تبدیل کرد. اما او ثروتش را به نمایش نگذاشت؛ بلکه آن را در مسیر آموزش، پژوهش و سلامت عمومی صرف کرد.
در سال ۱۹۴۳، او Nuffield Foundation را تأسیس کرد که هنوز یکی از بزرگ‌ترین بنیادهای خیریهٔ بریتانیاست و در حوزه‌های پزشکی، آموزش و تحقیقات اجتماعی فعالیت می‌کند.

او همچنین Nuffield College, Oxford را پایه‌گذاری کرد؛ یکی از معتبرترین کالج‌های اقتصادی و مدیریتی دانشگاه آکسفورد که به‌طور ویژه بر سیاست‌گذاری عمومی و توسعهٔ اقتصادی تمرکز دارد.
به پاس خدماتش، در سال ۱۹۳۸ عنوان اشرافی Viscount Nuffield به او اعطا شد — برگرفته از نام روستایی که در آن زندگی می‌کرد.

نگاهی اقتصادی به میراث ویلیام موریس

از دیدگاه اقتصادی، موریس را می‌توان در سه محور تحلیل کرد:

• نوآوری در زنجیرهٔ تأمین (Supply Chain Innovation):
  او نخستین کسی بود که مدل قطعه‌سازی پیمان‌کاری را در بریتانیا به‌کار برد. این رویکرد، پایه‌گذار شکل‌گیری صدها شرکت کوچک و متوسط در صنایع جانبی شد.
• افزایش بهره‌وری و کاهش قیمت:
  با به‌کارگیری اصول تولید انبوه، هزینهٔ نهایی خودرو را تا ۳۰٪ کمتر از رقبا کاهش داد. در نتیجه، دسترسی مردم عادی به خودرو ممکن شد؛ موضوعی که تقاضای کل اقتصاد را افزایش داد.
• سرمایه‌گذاری در سرمایهٔ انسانی:
  در کارخانه‌های Morris، آموزش نیروی کار و ایجاد مسیر پیشرفت از کارگر تا سرپرست رواج داشت. او باور داشت رشد اقتصادی پایدار بدون رشد دانش و مهارت ممکن نیست.

میراث و افتخارات

ویلیام موریس در ۲۲ اوت ۱۹۶۳ درگذشت، اما میراثش همچنان زنده است.
خودروهای Morris Minor و Morris Oxford هنوز در موزه‌ها و کلکسیون‌های تاریخی نگهداری می‌شوند و برندهایی چون MG و Mini، بخشی از میراث صنعتی او به‌شمار می‌آیند.

در سال‌های بعد، شرکت او در قالب گروه British Motor Corporation (BMC) و سپس British Leyland ادغام شد، اما روح نوآوری و کارآفرینی که او بنیان گذاشت، پایه‌گذار صنعتی شد که دهه‌ها ستون اقتصاد انگلستان بود.

نتیجه‌گیری

ویلیام موریس فقط یک صنعتگر نبود؛ او نماد پیوند میان کارآفرینی و مسئولیت اجتماعی بود.
او ثابت کرد که موفقیت اقتصادی می‌تواند هم‌زمان با عدالت، اشتغال‌زایی و نیکوکاری همراه باشد.

امروز، هرگاه نام آکسفورد به میان می‌آید، نه‌تنها دانشگاهش، بلکه کارخانه‌هایی که با دستان این مرد متولد شدند نیز بخشی از هویت اقتصادی بریتانیا هستند.
به‌راستی، ویلیام موریس در تاریخ صنعت، همان جایگاهی را دارد که شکسپیر در ادبیات دارد: پایه‌گذار یک دوران تازه.