ترکیه با همکاری روسیه وارد دنیای هستهای شد
ترکیه پس از بیش از یک دهه برنامهریزی، با همکاری روسیه در آستانه تولید برق از نخستین نیروگاه هستهای خود قرار گرفت. این نیروگاه با عنوان آککویو، نماد ورود رسمی ترکیه به عرصه تولید انرژی هستهای صلحآمیز است.
به گزارش خبرگزاریهای بینالمللی از جمله آناتولی و بلومبرگ، پروژه نیروگاه هستهای آککویو در استان مرسین ترکیه پس از سالها ساختوساز، آماده آغاز تولید برق شده است. رئیسجمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، هفته گذشته اعلام کرد که کشورش آماده بهرهبرداری از نخستین واحد نیروگاه آککویو است و این رویداد را «آغاز عصر جدید انرژی در ترکیه» توصیف کرد.
نیروگاه آککویو با همکاری شرکت روسی «روساتم» و با سرمایهگذاری تقریبی ۲۰ میلیارد دلار احداث شده است. این مجموعه شامل چهار رآکتور از نوع «VVER-1200» با ظرفیت مجموع ۴.۸ گیگاوات است. بر اساس اعلام مقامات دولتی، نخستین واحد نیروگاه مراحل نهایی آزمایش را پشت سر میگذارد و قرار است بهزودی به شبکه برق ملی ترکیه متصل شود.
طبق برنامهریزیها، چهار رآکتور این نیروگاه تا سال ۲۰۲۸ به تدریج وارد مدار خواهند شد. انتظار میرود پس از بهرهبرداری کامل، سالانه حدود ۳۵ میلیارد کیلووات ساعت برق از طریق این نیروگاه تولید شود که معادل تقریباً ۱۰ درصد از مصرف سالانه برق ترکیه خواهد بود.
پروژه آککویو نتیجه توافقی است که در سال ۲۰۱۰ بین ترکیه و روسیه امضا شد. ساخت نیروگاه از سال ۲۰۱۸ آغاز شد و قرار بود نخستین واحد آن در سال ۲۰۲۳، همزمان با صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه، افتتاح شود، اما به دلیل پیچیدگیهای فنی و تأثیر همهگیری کرونا، بهرهبرداری به تأخیر افتاد. با این حال، دولت ترکیه اعلام کرده است که با آغاز فعالیت آککویو، این کشور بهطور رسمی به جمع دارندگان انرژی هستهای صلحآمیز خواهد پیوست.
گامی راهبردی برای استقلال انرژی
دولت ترکیه هدف از اجرای این پروژه را کاهش وابستگی کشور به واردات انرژی عنوان کرده است. طبق آمار رسمی، حدود ۷۰ درصد از انرژی مصرفی ترکیه از خارج تأمین میشود که عمدتاً شامل واردات گاز طبیعی از روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان است. این وابستگی بخش قابلتوجهی از تراز تجاری ترکیه را تحت فشار قرار داده است.
مقامات ترکیه اعلام کردهاند که بهرهبرداری از نیروگاه آککویو میتواند سالانه حدود ۱.۵ میلیارد دلار از هزینه واردات گاز طبیعی بکاهد. رئیسجمهور اردوغان در سخنان اخیر خود گفت: «این نیروگاه نماد استقلال انرژی ترکیه است و با راهاندازی آن، کشور ما در مسیر خودکفایی انرژی گام مهمی برمیدارد.»
وی همچنین تأکید کرد که انرژی هستهای بخشی از سیاست انرژی پایدار ترکیه خواهد بود و در راستای برنامه خنثیسازی کربن تا سال ۲۰۵۳ قرار دارد. طبق اعلام دولت، تا سال ۲۰۳۵ حدود ۱۱ درصد از برق ترکیه از انرژی هستهای تأمین خواهد شد و این سهم تا سال ۲۰۵۳ به حدود ۳۰ درصد افزایش مییابد.
ابعاد اقتصادی و صنعتی پروژه
اهمیت نیروگاه آککویو تنها در تولید برق خلاصه نمیشود. مقامات ترکیه این پروژه را عاملی برای رشد اقتصادی، اشتغال و انتقال فناوری میدانند. در دوره اوج ساختوساز، بیش از ۱۶ هزار نفر در این پروژه فعالیت داشتند که بخش عمده آنان را مهندسان و کارگران ترک تشکیل میدادند. با آغاز بهرهبرداری رسمی، حدود ۴ هزار شغل تخصصی دائمی در زمینههای مهندسی، تعمیرات و نگهداری ایجاد خواهد شد.
بر اساس اعلام وزارت انرژی ترکیه، تاکنون بیش از ۲ میلیارد دلار قرارداد با شرکتهای داخلی برای تأمین تجهیزات و خدمات مربوط به نیروگاه منعقد شده است. این موضوع موجب رونق در صنایع فولاد، الکترونیک، مکانیک و ساخت تجهیزات صنعتی در داخل کشور شده است.
دولت ترکیه برآورد کرده است که در دهههای آینده، پروژه آککویو میتواند بیش از ۵۰ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی کشور کمک کند؛ از طریق کاهش هزینه واردات انرژی، تثبیت قیمت برق و توسعه زیرساختهای منطقهای در جنوب ترکیه. استان مرسین که میزبان نیروگاه است، بهتدریج به یکی از قطبهای صنعتی و انرژی کشور تبدیل شده است.
برنامهریزی برای نیروگاههای جدید
در کنار آککویو، دولت ترکیه قصد دارد مسیر توسعه انرژی هستهای را با ساخت نیروگاههای جدید ادامه دهد. اردوغان اخیراً اعلام کرده است که برنامههایی برای احداث دو نیروگاه جدید در شهر سینوپ در ساحل دریای سیاه و منطقه تراقیا در شمالغرب کشور در دست بررسی است.
وزیر انرژی ترکیه نیز از مذاکراتی با روسیه، چین، کانادا و کره جنوبی برای همکاری در پروژههای جدید خبر داده است. او اشاره کرده است که احتمال همکاری سهجانبه میان ترکیه، آمریکا و کره جنوبی در پروژه نیروگاه سینوپ وجود دارد. هدف دولت، ایجاد سه نیروگاه بزرگ هستهای تا میانه قرن حاضر است.
بر اساس برنامهریزیهای رسمی، ترکیه میخواهد تا سال ۲۰۳۵ ظرفیت تولید برق هستهای خود را به ۷.۲ گیگاوات (معادل شش رآکتور بزرگ) برساند و این ظرفیت را تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰ گیگاوات افزایش دهد. این هدف مستلزم احداث حداقل هشت رآکتور جدید و چند رآکتور کوچکمقیاس است که مجموعاً حدود ۵ گیگاوات برق دیگر تولید خواهند کرد.
فرصتها و چالشها
پژوهشگران ترکیهای معتقدند که پروژه آککویو گامی مهم برای تقویت امنیت انرژی ترکیه محسوب میشود. احمد ضیا جوکلاب، پژوهشگر مرکز مطالعات سیاست خارجی ترکیه، گفته است: «نیروگاه آککویو میتواند حدود ۱۰ درصد از برق کشور را تأمین کند و موجب کاهش واردات و ثبات در عرضه انرژی شود.»
با این حال، او هشدار داده است که مدل همکاری کنونی با روسیه، که بر اساس فرمول «ساخت، تملک و بهرهبرداری» (BOO) انجام میشود، ممکن است وابستگی فنی و سیاسی جدیدی برای ترکیه ایجاد کند؛ زیرا کنترل سوخت و بهرهبرداری نیروگاه در اختیار شرکت روساتم قرار دارد.
مقامات ترکیه تأکید کردهاند که هدف نهایی، بومیسازی فناوری هستهای و توسعه دانش فنی داخلی است. به گفته آنان، ترکیب انرژی هستهای با منابع تجدیدپذیر میتواند در بلندمدت امنیت انرژی پایدار ترکیه را تضمین کند.
با نزدیک شدن ترکیه به آغاز تولید برق از نیروگاه آککویو، این کشور رسماً در آستانه ورود به جمع تولیدکنندگان انرژی هستهای جهان قرار گرفته است؛ رویدادی که میتواند نقشی اساسی در تأمین پایدار انرژی و توسعه اقتصادی این کشور در سالهای آینده ایفا کند.
