هند فناوری بارورسازی ابرها را گسترش داد / نگرانی پاکستان و نپال از تأثیرات منطقه‌ای آب
در پی تشدید بحران کم‌آبی و تغییرات اقلیمی در جنوب آسیا، دولت هند اقدامات گسترده‌ای برای بهره‌برداری از فناوری بارورسازی ابرها آغاز کرده است. این اقدام که با هدف افزایش بارش در مناطق خشک و بحرانی انجام می‌شود، اکنون به سطحی از توسعه رسیده که نگرانی‌هایی را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برانگیخته است.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری فارس، بر اساس اعلام منابع رسمی در دهلی‌نو، پروژه‌های متعددی برای اجرای فرآیند بارورسازی ابرها در مناطق مرتفع و دارای پتانسیل رطوبتی بالا، به‌ویژه در نواحی گات غربی هند آغاز شده است. این پروژه‌ها در چارچوب مطالعات موسمی ۲۰۱۸–۲۰۱۹ به اجرا درآمده‌اند و شامل بررسی بیش از پنج هزار گذر ابر و آزمایش با استفاده از هواپیماهای ویژه، رادار دوقطبی و تجهیزات سنجش بارش هستند.
به گفته مسئولان هواشناسی هند، بارورسازی ابرهای همرفتی با استفاده از ذرات آبدوست در شرایطی که غلظت آئروسل‌ها و جریان صعودی هوا مناسب باشد، می‌تواند به افزایش قطرات باران در ارتفاعات منجر شود. این فناوری که با استانداردهای سازمان جهانی هواشناسی طراحی شده، در فاز اول در ایالت‌های جنوبی هند مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مثبت اولیه را به همراه داشته است.
با این حال، پیامدهای توسعه این فناوری تنها به حوزه زیست‌محیطی و داخلی محدود نمی‌شود. کارشناسان مسائل منطقه‌ای هشدار داده‌اند که استفاده گسترده از بارورسازی ابرها توسط هند، می‌تواند توازن منابع آبی در منطقه آسیای جنوبی را تحت تأثیر قرار دهد.
رودخانه‌هایی مانند ایندوس، گنگ و براهماپوترا که از قلمرو هند سرچشمه می‌گیرند، در ادامه مسیر خود وارد کشورهای پاکستان، نپال و بنگلادش می‌شوند. هرگونه تغییر در الگوی بارش یا زمان‌بندی نزولات جوی در این حوزه‌ها می‌تواند به‌طور مستقیم بر تأمین آب این کشورها اثرگذار باشد.
در همین راستا، مقامات پاکستانی ضمن ابراز نگرانی از پیامدهای سیاسی و اقتصادی این اقدام، خواستار شفاف‌سازی در مورد ابعاد این پروژه‌ها شده‌اند. تحلیل‌گران پاکستانی اعلام کرده‌اند که کنترل الگوهای بارشی از سوی هند، به‌ویژه در شرایط خشکسالی یا بحران کشاورزی، می‌تواند به ابزاری برای اعمال فشار اقتصادی بر کشورهای پایین‌دست تبدیل شود.
بر اساس گزارش منتشرشده در مجله تایم، بارورسازی ابرها در آسیا به ابزاری جدید برای رقابت ژئوپلیتیکی تبدیل شده و در صورت عدم وجود توافق‌های شفاف میان کشورها، ممکن است به منبع جدیدی از منازعه‌های منطقه‌ای بدل گردد.
در همین حال، دولت نپال نیز نگرانی‌هایی درباره کاهش بارش‌های فصلی در نواحی شمالی این کشور در صورت تغییر در سامانه‌های بارشی ابراز کرده است. برخی منابع نپالی تأکید کرده‌اند که فناوری‌های جدید نظیر بارورسازی باید در چارچوب توافق‌های منطقه‌ای و با رعایت حقوق کشورهای پایین‌دست مورد استفاده قرار گیرند.
لازم به ذکر است که بسیاری از معاهدات بین‌المللی آب، مانند توافق‌نامه آب ایندوس میان هند و پاکستان یا معاهده Mahakali میان هند و نپال، در دهه‌های گذشته و پیش از ظهور فناوری‌هایی مانند بارورسازی امضا شده‌اند و این موضوع باعث شده تا خلأ حقوقی درباره کاربرد نوین این فناوری‌ها در این معاهدات وجود داشته باشد.
کارشناسان اقتصادی هشدار داده‌اند که در صورت بروز تنش‌های آبی میان کشورهای جنوب آسیا، بخش‌هایی مانند کشاورزی، انرژی، حمل‌ونقل و امنیت غذایی دچار آسیب‌های قابل توجهی خواهند شد. وابستگی شدید کشورهای این منطقه به منابع آب مشترک، اهمیت دیپلماسی آبی و چارچوب‌های نوین همکاری را دوچندان کرده است.
در این میان، تحلیل‌گران بین‌المللی خواستار تشکیل یک نهاد منطقه‌ای برای مدیریت فناوری‌های نوین مرتبط با آب و اقلیم شده‌اند. به گفته آنان، تنها در صورت همکاری علمی و دیپلماتیک کشورهای منطقه، می‌توان از پتانسیل فناوری بارورسازی در جهت حل بحران آب استفاده کرد، در غیر این صورت، این فناوری ممکن است به ابزار اختلاف، رقابت و تهدید اقتصادی میان کشورها تبدیل شود.
با وجود تمامی این هشدارها، دولت هند اعلام کرده است که توسعه فناوری بارورسازی ابرها، بخشی از راهبرد مقابله با بحران خشکسالی و کاهش منابع آبی در داخل این کشور است. مسئولان وزارت علوم و فناوری هند تأکید کرده‌اند که پروژه‌های انجام‌شده در این زمینه صرفاً جنبه تحقیقاتی و علمی دارند و تاکنون هدف‌گذاری بین‌المللی یا منطقه‌ای برای آن‌ها صورت نگرفته است.
با این حال، با توجه به موقعیت جغرافیایی هند در رأس حوضه‌های آبی مهم منطقه، هرگونه اقدام در حوزه دستکاری اقلیم می‌تواند تأثیرات فرامرزی داشته باشد. در نتیجه، موضوع بارورسازی ابرها در هند، به موضوعی اقتصادی، زیست‌محیطی و دیپلماتیک در سطح آسیای جنوبی تبدیل شده که نیازمند شفاف‌سازی، هماهنگی و تدوین چارچوب‌های قانونی جدید میان کشورهاست.
