Macroeconomics (اقتصاد کلان) یک بررسی از اقتصاد با یک لنز تمام باز است. وضعیت Macroeconomics در مقیاس جهانی به لنزی به مراتب بازتر و تحلیلی جامع‌تر نیاز دارد. به‌ویژه، وقتی هدف بررسی جریان گذشته، کنونی و آینده اقتصاد جهان باشد، عدم قطعیت به یک پارامتر غالب تبدیل می‌شود و مسئله را پیچیده‌تر می‌کند.
در این مقاله، نگاهی کلی، اما نافذ، بر مسائل شاخص جهان و پتانسیل موجود در رفع یا تشدید آن‌ها خواهیم داشت. بیشتر از هر چیز دیگری، آینده نزدیک و تحولات در بازه زمانی دو سه ساله هدف ماست، تا تحلیل اقتصادی کاربردی‌تری را بتوانیم ارائه دهیم.
درنهایت، این صنایع مختلف هستند که بیشترین تأثیر را بر اقتصاد کلان کشورهای پذیرای خود و وضعیت اقتصاد بین‌المللی دارند. بنابراین، بررسی کوتاهی از چالش‌های پیش روی آن‌ها در سال ۲۰۲۳ را در انتهای مقاله ارائه خواهیم داد.
مسائل شاخص در اقتصاد کلان و وضعیت ژئوپولیتیک جهان
نوسانات ناشی از عوامل کلان اقتصادی و ژئوپلیتیکی اخیر، سخت‌ترین آزمون‌ها در سنجش ساختارهای مدیریتی، تیم‌های مدیریت ریسک و آستانه تحمل کسب‌وکارها بوده‌اند. هم‌زمان با چالش‌ها، فرصت‌ها نیز بروز کرده‌اند و بیشتر از هر زمان دیگری، فناوری و خلاقیت افق‌های پیشرفت را در دسترس قرار داده‌اند.
در سال ۲۰۲۲، قیمت سوخت و خدمات تأمین انرژی به شاخص‌ترین رکوردهای تاریخی خود رسیدند، تورم رکودهای اقتصادی جدیدی را ترسیم می‌کرد و کشورهای قدرتمند تنش‌های ژئوپلیتیک زیادی را ایجاد کردند.
با این حال، و پس از گذشت نزدیک به ۲ ماه از سال ۲۰۲۳، قیمت‌ها رو به کاهش‌اند، کارشناسان دیگر اصراری بر رکود جهانی ندارند و تورم به ثبات رسیده است. این توقف در چالش، پتانسیل‌ها را نمایان کرده است و شروع‌های دوباره را برای اقتصاد کلان جهانی پیش‌بینی می‌کند.
هم‌زمان با اخراج شمار زیادی از کارکنان در شرکت‌های بزرگی چون گوگل، آمازون و اپل، سوال اصلی این است که آیا بهبود نسبی در برخی پارامترهای اقتصاد کلان، سوخت لازم برای صعودی شبیه اوایل قرن بیستم و تاخت‌وتاز هنگامه اینترنت را فراهم می‌کند؟
وضعیت اقتصاد کلان در سال ۲۰۲۲
برای درک بهتر وضعیت کنونی و آنچه شرایط را اینگونه رقم زده است، نگاهی کلان به سال ۲۰۲۲ و سرخط وقایع Macroeconomics آن خواهیم داشت.
با نگاهی به سال ۲۰۲۲، می‌توان به برخی از اصلی‌ترین فاکتورها در ضعف اقتصاد جهانی پی برد. در اوایل سال ۲۰۲۲، سویه اومیکرون دوباره هیاهوی کرونا را اشاعه داده بود و ابر وحشت آن را بر سر کشورهای مختلف جهان حرکت می‌داد.
بخصوص، زنجیره‌های تأمین و سیستم‌های حمل‌ونقل آن‌ها برای تأمین و انتقال کالاهای خود به تکاپو افتاده بودند و امکان تأمین بهینه تقاضاها ممکن نبود. به همین دلیل، در اکثر کشورها، قیمت کالاها تا ۳۰ درصد رشد کرد، نرخ حمل‌ونقل بین‌المللی ده برابر شد و تبادلات داخلی رشدهای تاریخی را تجربه کردند.
هم‌زمان، عدم تعادل در بازار کار، دستمزدها را تا دوبرابر تاریخ‌های قبل از کرونا افزایش داد (هرچند در برخی کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه روند برعکس بود) و تورم خطوط صعودی را تا بالاترین نقاط و آستانه نگرانی از بحران در اقتصاد کلان جهانی طی کرد.
وقتی جهان در حال عبور از کووید-۱۹ بود، در ماه دوم سال ۲۰۲۲، جنگ روسیه و اوکراین شروع شد تا چالش‌های اقتصادی با انواع ژئوپلیتیک آمیخته شوند. پس از کاهش تبادلات با روسیه، اروپا دچار بحران تأمین سوخت و مواد اولیه شد و قیمت‌ها تلنگر دیگری به سمت قله‌های تاریخی خوردند.
تاریخ‌سازی در تورم
از زمان آغاز محدودیت‌های کرونا در سال ۲۰۲۰ تا اواخر ۲۰۲۲، قیمت مواد مصرفی در آمریکا ۱۶ درصد، منطقه اروپا ۱۵ درصد، هند ۱۶ درصد و در برزیل ۲۱ درصد رشد کرد. این اعداد ۲ تا ۳ برابر بیشتر از پیش‌بینی‌های متناظر با واقعه کرونا در سال اول آن بود.
بخصوص در ژاپن که با تورم منفی مواجه بود، در بازه‌ای ۱ ساله، تورم ۴ درصد رشد کرده بود که خود یک رکورد ۴۰ ساله در تاریخ این کشور بود. در سایر کشورها شرایط به مراتب بدتر بود و جهان خود را در یک قدمی خرد شدن اقتصاد کلان جهانی می‌دید.
اصلی‌ترین دلایل در بروز تورم‌ها و رکود اقتصادی
موارد زیر اصلی‌ترین دلایل در بروز تورم بالا در کشورهای مختلف جهان‌اند، با این توضیح که میانگین استاندارد تورم در جهان در حدود ۲ درصد است.
- تأثیرات مستقیم ناشی از بحران در سیستم حمل‌ونقل جهانی و عدم تأمین تقاضای جهانی: اختلال در بازارهای نفت، گاز و مواد غذایی اصلی و عدم تطابق عرضه و تقاضا از مهم‌ترین عوامل در حرکت صعودی قیمت‌ها بودند.
- افزایش هزینه مواد اولیه در کسب‌وکارها: وقتی زنجیره تأمین با بحران همراه شود، قیمت مواد اولیه بالا می‌رود و همین امر باعث توقف محورهای صنعت می‌گردد.
- افزایش دستمزد و کاهش دسترسی به نیروی کار ماهر: هم‌زمان با بحران تأمین کالاهای اولیه مردم و انرژی مصرفی آن‌ها، دستمزد نیروی انسانی نیز بالا رفت و دسترسی صنایع به نیروی انسانی ماهر به پایین‌ترین مقادیر ممکن رسید.
در اوایل دوران کرونا، رویدادهای وخیم زیادی بر سر وضعیت Macroeconomics جهان آمد و بخش‌های مختلف آن دچار شک‌های طولانی و شدید شدند. با کاهش محدودیت‌ها، سال ۲۰۲۱ حرکت رو به جلو و پیشرفت تجاری را با خود داشت، اما تقاضا بیش از حد ممکن بود و شرکت‌ها امکان تأمین آن را نداشتند.
در سال ۲۰۲۲ جنگ روسیه و اوکراین باعث بحران انرژی در اروپا شد. هم‌زمان، ترس از تأمین انرژی جهان، باعث افزایش قیمت سوخت به اعداد تاریخی شد. درنهایت، افزایش دستمزدها بود که از سرعت پیشرفت ذره ذره کاست و در نهایت تورم شدید را به یک پیوستار چند ساله بدل کرد.
سناریوهای محتمل در وضعیت Macroeconomics جهانی
در دوران اوج کرونا، اصلی‌ترین منبع و مولد عدم قطعیت برای افراد، کسب‌وکارها و دولت‌ها، تأثیر گسترش بیماری در میان جوامع و میزان اثربخشی فعالیت‌های کنترلی بود؛ تمام فاکتورهای دیگر تنها به این موضوع بر می‌گشتند و محوریت چندانی در اقتصاد کلان جهان نداشتند.
وقتی کرونا ضعیف شد یا بهتر است بگوییم عادی شد، این جنگ روسیه و اوکراین بود که به فاکتور اصلی در موضوع اقتصاد کلان تبدیل شد. زمان، مقیاس، سناریوهای جنگ و رویکرد کشورها نسبت به آن، اصلی‌ترین عوامل در پیش‌بینی آینده Macroeconomics جهان بودند.
دو بعد اصلی در توضیح سناریوهای آتی
بنا بر تفسیر بنیاد مکنزی از کانون‌های تمرکز در توضیح آینده اقتصاد کلان جهان، دو بعد زیر به عنوان چهارچوب سناریوهای آینده اقتصاد کلان جهان معرفی می‌شوند:
- وضعیت تعادل ساختارمند و بلندمدت و همکاری بین‌المللی: در این بعد از مسئله، زنجیره تأمین، کارخانه‌های تولید مواد، انسان‌ها و داده‌هایی قرار دارند که نقشی حیاتی در تأمین نیازهای جهان خواهند داشت. همکاری در این اکوسیستم، حیاتی‌ترین فاکتور در تأمین نیاز و کاهش فشارهای حاصل از آن است.
- بعد دوم به بازه‌های کوتاه مدت، حمایت مالی و وضعیت سیاست پولی کشورها اشاره دارد: در این بعد، هدف‌گذاری کشورها برای بازه‌های کوتاه‌مدت مدنظر قرار می‌گیرد. بخصوص، اینکه بانک‌های مرکزی برای در دسترس بودن اعتبار و شرایط مالی چقدر تلاش می‌کنند و این تلاش‌ها چقدر تأثیر گذار خواهند بود. همچنین، پویایی اقتصادی و تصمیمات بانک‌های مرکزی در مهار تورم در این بعد از اقتصاد کلان قرار می‌گیرند.
سناریوهای قابل پیش‌بینی برای آینده Macroeconomics جهان
متناظر با ۲ بعد بالا، تصمیم شرکت‌ها، افراد و دولت‌ها در نحوه مدیریت اقتصاد، مشارکت در حل بحران و آینده‌نگری آن‌ها، سناریوهای زیر را برای آینده اقتصاد کلان جهان ترسیم می‌کنند:
شتاب به رونق اقتصادی پس از فرودی نرم از تورم کنترل‌شده
در این سناریو، افراد، کسب‌وکارها و دولت‌ها، تعهدات جدیدی در شتاب‌دهی به همکاری جهانی را قبول می‌کنند. همچنین، جوامع متعهد به پرداخت هزینه‌های انعطاف‌پذیری برای بحران، دسترسی به مواد ضروری، سرزندگی اقتصاد کلان و خرد می‌شوند.
بخصوص، شیوه‌های مصرف‌گرایی در بازه کوتاه مدت جای خود را به صرفه‌جویی می‌دهند و دولت‌ها به بازیافت در تمام محصولات ممکن می‌پردازند. همچنین، در این سناریو، جنگ روسیه و اوکراین رو به افول خواهد بود و احتمالا تا اواخر سال ۲۰۲۳ به طور کامل متوقف شده است.
علاوه بر این، در منطقه یورو و آمریکا ابتکارهای جدیدی در تأمین انرژی مورد نیاز کشور صورت می‌گیرد که اقتصاد کلان را در سال ۲۰۲۳ با صعود همراهی می‌کند. همچنین، بانک‌های مرکزی بر وضعیت تورم اشراف می‌یابند و با تخصیص اعتبار درست مانع از توسعه آن می‌شوند.
رکود گسترده در اقتصاد کلان سال ۲۰۲۳ همراه با تورم شدید
در این سناریو، اشخاص، کسب‌وکارها و دولت‌ها به این نتیجه می‌رسند که هزینه‌های همکاری جهانی و تلاش توأم برای بهبود اقتصادی در سال ۲۰۲۳ و بعد از آن، بیشتر از سود قابل پیش‌بینی همکاری‌هاست. در این سیاست جزیره‌ای، اختلاف‌نظرها بالا می‌گیرند و کشورها در جهت منابع شخصی و نه جهانی پیش می‌روند.
بخصوص، جریان‌های بین منطقه‌ای در بحبوحه اختلاف‌نظر بر سر قوانین جدید در پرداختن به مسائل بین‌المللی، مانند مسئله گرم شدن زمین، به سمت تنش و مسائل حاد ژئوپولیتیک می‌روند. وابستگی به مواد خام بیشتر می‌شود و کشورها با منابع بیشتر، سعی می‌کنند از آسیب‌پذیری بقیه به نفع اقتصاد خود بهره بگیرند.
در حضور این شرایط ناهموار برای حل مشکلات اقتصادی سال ۲۰۲۳، بانک‌های مرکزی در کشورهای آمریکا و حوزه یورو دست به اقدامات پرریسکی خواهند زد که در ادامه باعث بروز رکود گسترده و افزایش تاریخی تورم در نقاط مختلف جهان می‌شود.
همچنین، بحران جنگ بهبود چندانی را به خود نخواهد دید و با ادامه جنگ، قیمت کالاهایی چون نفت و گاز بالا می‌رود. برای مثال، این سناریو اعداد بالاتر از ۱۳۰ دلار برای هر بشکه را پیش‌بینی می‌کند.
وضعیت کسب‌وکارها در سال ۲۰۲۳
از دید رهبران کسب‌وکار در مناطق مختلف دنیا، سال ۲۰۲۳ چالش برانگیزترین سال برای تیم‌های مدیریتی خواهد بود. هرکدام از دو سناریوی بالا که رخ دهد، چالش‌ها برای مدیران کسب‌وکار شامل چالش‌های اقتصاد کلان، خرد و درون سازمانی خواهد بود.
اگر سناریو اول رخ دهد، صنایع با موج شدیدی از تقاضا روبرو خواهند بود که با ابزارها و پتانسیل کنونی امکان برآورده کردن آن را ندارند. عدم برآورد تقاضا برای جهانی که از یک رکود شدید خارج شده است، به معنی سرخوردگی اجتماعی، فناوری و اقتصادی است که خود به رکود بزرگتری می‌انجامد.
در صورت بروز سناریو دوم در Macroeconomics، شرکت‌ها باید افراد بیشتری را اخراج کنند و جبهه‌های جدیدی را در مقابل خود خواهند دید. همچنین، دسترسی به مواد اولیه سخت‌تر خواهد بود و مزیت‌های رقابتی کنونی کاربرد و تأثیر خود را از دست می‌دهند.
در ادامه به ۷ چالش اصلی می‌پردازیم که Macroeconomics و رخداد احتمالی هر کدام از دو سناریو در سال ۲۰۲۳ برای کسب‌وکارها رقم می‌زنند.
تورم و نزول اقتصادی
چالش تورم از همین ماه‌های اول چراغ‌های قرمز خود را روشن کرده و با نوساناتی که رخ می‌دهد، امکان شروع حرکت‌های صعودی در اعداد تورم را می‌توان پیش‌بینی کرد. مهم‌تر اینکه، وضعیت اقتصادی بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا وخیم است و آن‌ها شروع به تعدیل نیروی انسانی خود کرده‌اند.
امنیت زنجیره تأمین
کافی است بحران مشابهی چون کرونا و محدودیت‌های متناظر با آن رخ دهد، مطمئنا اقتصاد جهانی کشش یک رکود سراسری دیگر را ندارد. بخصوص وضعیت جنگ اوکراین و امکان ادامه آن در طول سال ۲۰۲۳، شرکت‌ها را با چالش تأمین مواد اولیه روبرو خواهد کرد.
ارتقاء استاندارد و انتظار مشتریان
هم‌زمان با بروز فناوری‌های جدید، گسترش لحظه‌ای اطلاعات و تغییر در تفکرات اجتماعی، انتظارات مشتریان از محصولات مصرفی بالاتر می‌رود و آن‌ها خواهان محصولات با استانداردهای به‌روزتری هستند. همچنین، توسعه شبکه‌های اجتماعی و از جنس واقعیت مجازی و متاورس، باعث شده چالش‌های جدیدی برای تعامل با مشتری بروز کند.
تحول دیجیتال
تحول دیجیتال اصطلاحی است که به تغییرات بنیادی در وضعیت فناوری شرکت‌ها و دیجیتالی کردن بند به بند آن‌ها اشاره دارد. شرکت‌ها بیشتر از هر زمان دیگری به ایده‌های خلاقانه و مهاجرت از دنیای سنتی به فضایی سرشار از فناوری و اجزای دیجیتال نیاز دارند.
جنگ بر سر نیروی انسانی ماهر
در سال‌های اخیر، بیشتر کشورها با چالش جذب مهارت برای صنایع خود روبرو شده‌اند. به ویژه، مهارت در فرهنگ لغت امروزی به معنی امکان ایده آفرینی و پیاده سازی ایده‌های کاربردی در کنار حفظ قابلیت‌های کلاسیک است.
شرکت‌ها اگرچه در سال ۲۰۲۳ در حال تعدیل نیروی انسانی خود هستند، ولی هرگز از جذب نیروی انسانی ماهر و با مزیت رقابتی پا پس نکشیده‌اند. در سال‌های آتی، مرز بین موفقیت و شکست کسب‌وکارها را نیروی انسانی آن و میزان مانور خلاقیت آن‌ها تعیین خواهد کرد.
امنیت داده و تجهیزات آنلاین
هم‌زمان با توسعه فناوری و ابزارهای دیجیتال در تمام رگه‌های صنایع مختلف، صنایع با حجم فوق‌العاده‌ای از کلان داده‌ها روبرو هستند که توان تحلیل، استفاده و یا مراقبت از آن را ندارند. بخصوص، حملات سایبری و هک پلتفرم‌های آنلاین از مهم‌ترین چالش‌ها برای فعالیت شرکت‌ها در بستر اینترنت است.
توسعه پایدار
درنهایت، کسب‌وکارها باید تمام فعالیت‌های کنونی و توسعه‌ای خود را حول مفهوم توسعه پایدار تعریف کنند. با کاهش ذخایر و فشار دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی در کاهش تأثیرات صنایع بر محیط‌زیست، کسب‌وکارها راهی به جز طراحی دوباره مدل‌های کسب‌وکار و استراتژی‌های خرد و کلان خود ندارند.
