میرون شولز؛ اقتصاددان مدل بلک-شولز و برنده نوبل

میرون شولز؛ نگاهی به زندگی و میراث یکی از تاثیرگذارترین اقتصاددانان مالی جهان

میرون ساموئل شولز (Myron Samuel Scholes)، از برجسته‌ترین چهره‌های علم اقتصاد مالی معاصر به شمار می‌رود. وی به واسطه مدل مشهور بلک–شولز (Black-Scholes Model) که با همکارش فیشر بلک توسعه داد، توانست انقلابی در روش قیمت‌گذاری اختیار معامله (Options Pricing) ایجاد کند و این حوزه را متحول سازد. میرون شولز در طول دهه‌ها پژوهش، سهمی ماندگار در ارتقای مبانی تئوریک مهندسی مالی و مدیریت ریسک ایفا کرد و همچنان در دانشگاه‌ها، بازارهای سرمایه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ، آثار او به عنوان یک مرجع علمی جدی مورد ارجاع قرار می‌گیرد.

زندگی‌نامه و تحصیلات میرون شولز

میرون شولز در تاریخ ۱ ژوئیه ۱۹۴۱ در تیمینس، استان انتاریو کشور کانادا متولد شد. او در خانواده‌ای نسبتا متوسط به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در همان منطقه گذراند. علاقه او به ریاضیات و تحلیل‌های عددی از همان سال‌های دبیرستان آشکار شد و همین زمینه موجب شد در دانشگاه مک‌مستر (McMaster University) در رشته اقتصاد به تحصیل ادامه دهد. وی مدرک لیسانس خود را در سال ۱۹۶۲ دریافت کرد و برای ادامه تحصیلات عالی، راهی دانشگاه شیکاگو شد که در آن زمان یکی از قطب‌های برجسته اقتصاد در جهان بود.

شولز در دانشگاه شیکاگو تحت تاثیر استادان بزرگی مانند میلتون فریدمن و یوجین فاما قرار گرفت و فضای آنجا توانست علاقه او به اقتصاد مالی و مدل‌سازی ریاضی را تعمیق ببخشد. در سال ۱۹۶۹، موفق به اخذ مدرک دکتری (PhD) در اقتصاد از این دانشگاه شد. موضوع پایان‌نامه او نیز در پیوند با رفتار بازارهای مالی و تحلیل قیمت‌گذاری ابزارهای مشتقه بود که بعدها الهام‌بخش پژوهش‌های اساسی او در این حوزه شد.

آغاز فعالیت علمی و همکاری با فیشر بلک

پس از دریافت مدرک دکتری، میرون شولز وارد عرصه تدریس در دانشگاه MIT شد و چند سال به عنوان استادیار در بخش مالی و اقتصاد این دانشگاه تدریس کرد. در همین دوران بود که با فیشر بلک (Fischer Black) آشنا شد؛ اقتصاددانی که علاقه زیادی به تئوری‌های احتمالات و مدل‌سازی ریاضی در بازارهای سرمایه داشت. این دو پژوهشگر، در دهه ۱۹۷۰ همکاری نزدیکی را آغاز کردند و به تدریج تلاش کردند فرمولی ریاضی برای ارزش‌گذاری قراردادهای اختیار معامله توسعه دهند؛ قراردادی که در بازار سرمایه اجازه می‌دهد دارایی‌ها در آینده با قیمتی معین خرید و فروش شوند و یکی از ابزارهای کلیدی مدیریت ریسک محسوب می‌شود.

در آن زمان، قیمت‌گذاری اختیار معامله در بازارهای مالی بیشتر بر اساس قواعد تجربی و آزمون و خطا انجام می‌گرفت و از مبانی علمی منسجمی برخوردار نبود. شولز و بلک تصمیم گرفتند با بهره‌گیری از مفاهیم ریاضیات مالی، احتمال و فرآیندهای تصادفی (stochastic processes)، الگویی دقیق و مبتنی بر تئوری برای ارزش‌گذاری این ابزار طراحی کنند. این تلاش‌ها در سال ۱۹۷۳ به معرفی مدل مشهور بلک–شولز منجر شد که به‌سرعت جایگاه مهمی در نظریه‌های مالی پیدا کرد و مبنای بسیاری از ابزارهای نوین مالی شد.

مدل بلک–شولز و تاثیر آن بر اقتصاد مالی

مدل بلک–شولز را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ مالی مدرن به شمار آورد. این مدل برای نخستین بار امکان داد ارزش قراردادهای اختیار معامله بر اساس چند پارامتر کلیدی (مانند قیمت جاری دارایی پایه، نرخ بهره بدون ریسک، زمان باقی‌مانده تا سررسید، نوسانات قیمت دارایی پایه) به شکلی تحلیلی و قابل‌اطمینان محاسبه شود. نکته برجسته در مدل بلک–شولز، استفاده از تکنیک‌های آنالیز تصادفی و حساب ایتو (Itô calculus) بود که آن را از نگاه ریاضی بسیار مستحکم می‌کرد.

این مدل به معامله‌گران اجازه می‌داد به جای حدس و گمان یا تجربه‌های محدود بازار، از یک ابزار تحلیلی علمی برای قیمت‌گذاری و همچنین پوشش ریسک استفاده کنند. به همین دلیل طی چند سال پس از انتشار مقاله اصلی، مدل بلک–شولز به سرعت در بین بانک‌ها، صندوق‌های پوشش ریسک (Hedge Funds)، کارگزاری‌ها و فعالان بورس در سراسر جهان رواج یافت. امروزه کمتر موسسه مالی یا سرمایه‌گذاری را می‌توان یافت که به نوعی از این مدل یا نسخه‌های توسعه‌یافته آن استفاده نکند.

در سال ۱۹۹۷، میرون شولز به‌همراه رابرت مرتون (Robert Merton) به دلیل توسعه این مدل و کمک به پیشرفت تئوری قیمت‌گذاری مشتقات مالی، موفق به دریافت جایزه نوبل اقتصاد شد. هرچند فیشر بلک در سال ۱۹۹۵ درگذشته بود و نتوانست این افتخار را از نزدیک ببیند، اما نام او همواره در کنار شولز در تاریخ اقتصاد ثبت شده است.

میرون شولز در ادامه مسیر حرفه‌ای خود، علاوه بر دانشگاه، در صنعت مالی هم نقش پررنگی ایفا کرد. او مدتی در شرکت Long-Term Capital Management (LTCM) فعالیت کرد؛ صندوق سرمایه‌گذاری بزرگی که از تکنیک‌های پیشرفته مالی برای مدیریت ریسک و کسب سود استفاده می‌کرد. حضور شولز در این مجموعه، اگرچه بعدها با بحران معروف LTCM در اواخر دهه ۹۰ همراه شد، اما نشان داد دانش آکادمیک چگونه می‌تواند در جهان واقعی سرمایه‌گذاری کاربرد داشته باشد — حتی اگر همراه با ریسک‌های سیستماتیک باشد.

میراث علمی میرون شولز

میرون شولز در کنار مدل مشهور بلک–شولز، در توسعه بازارهای مشتقه، مدیریت پرتفوی، قیمت‌گذاری انواع ابزارهای مالی پیچیده و همچنین در زمینه‌های مدیریت ریسک اعتباری سهم بزرگی داشته است. پژوهش‌های او، راه را برای ظهور مهندسی مالی به‌عنوان یک رشته مستقل هموار کرد و شمار زیادی از دانشجویان و پژوهشگران نسل جدید را به مطالعه مدل‌سازی ریاضی در اقتصاد مالی سوق داد.

از دیگر ابعاد میراث شولز، تاکید او بر این بود که در بازارهای مالی نباید فقط به تجربه عملی تکیه کرد، بلکه می‌توان از تئوری‌های قدرتمند آماری و ریاضی برای شناخت رفتار دارایی‌ها و پیش‌بینی سناریوهای ریسک استفاده نمود. این دیدگاه در دهه‌های بعد به گسترش الگوریتم‌های معاملاتی و سیستم‌های قیمت‌گذاری خودکار کمک زیادی کرد.

فعالیت‌های دانشگاهی و تدریس

شولز علاوه بر تدریس در MIT، در دانشگاه استنفورد هم سال‌ها کرسی استادی داشت و به‌عنوان پژوهشگر ارشد فعالیت کرد. بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران مالی امروز، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر آموزه‌ها و مقالات علمی او قرار دارند. شولز در سمینارها و کنفرانس‌های بین‌المللی پرشمار، سخنرانی‌های تخصصی ارائه کرده و در هیات تحریریه مجلات معتبر اقتصادی عضویت داشته است.

تالیفات و مقالات میرون شولز

میرون شولز ده‌ها مقاله پژوهشی منتشر کرده که بیشتر آن‌ها در زمینه قیمت‌گذاری مشتقات، بازارهای سرمایه، مدیریت ریسک و تئوری پرتفوی بوده‌اند. یکی از معروف‌ترین مقالات او همان مقاله مشترک با فیشر بلک در سال ۱۹۷۳ است که در مجله Journal of Political Economy به چاپ رسید و هنوز به‌عنوان یکی از پرارجاع‌ترین مقالات حوزه اقتصاد مالی شناخته می‌شود.

از دیگر مقالات مهم شولز می‌توان به تحلیل رفتار بازده دارایی‌ها تحت شوک‌های بازار، مدیریت نوسانات شدید، طراحی مدل‌های بیمه مالی، و ارزیابی کارایی بازارها در وضعیت‌های بحران اشاره کرد. این تحقیقات کمک کرد اقتصاددانان، معامله‌گران و سیاست‌گذاران مالی درک بهتری از عملکرد بازارهای پیچیده پیدا کنند.

میراث در دنیای سرمایه‌گذاری

مدل‌ها و ایده‌های میرون شولز امروز در بازارهای سهام، اوراق قرضه، بازارهای ارزی و بازارهای کالا به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از سیستم‌های مدیریت ریسک پیشرفته و پلتفرم‌های معاملاتی الگوریتمی به‌طور مستقیم بر پایه دستاوردهای او توسعه یافته‌اند. میراث او نشان می‌دهد که پیوند عمیق دانش آکادمیک و عملگرایی مالی تا چه حد می‌تواند نقش‌آفرین باشد.

در کنار این‌ها، او همواره تاکید داشته که حتی مدل‌های بسیار پیشرفته هم نمی‌توانند تمام ابعاد ریسک را پوشش دهند و مدیران سرمایه باید با چشمان باز و تحلیل‌های مکمل به داده‌ها نگاه کنند. این توصیه در بحران‌های مالی دهه ۲۰۰۰ و بعد از آن اهمیت دوچندانی یافت.

میرون شولز امروز

میرون شولز همچنان در حوزه مالی فعال است و در هیئت‌مدیره شرکت‌های بزرگ مالی و فناوری مالی (FinTech) حضور دارد. او در پروژه‌های تحقیقاتی بین‌المللی مشارکت دارد و به‌عنوان مشاور علمی در چندین موسسه مالی مطرح نقش ایفا می‌کند. او بارها در گفتگوها و مصاحبه‌ها تاکید کرده است که مهندسی مالی هنوز در آغاز راه است و ظرفیت‌های زیادی برای پیشرفت در ترکیب علوم داده، هوش مصنوعی و مدل‌سازی مالی وجود دارد.

میرون شولز با آنکه دهه هشتم زندگی خود را سپری می‌کند، همچنان به‌عنوان چهره‌ای الهام‌بخش در بین دانشجویان اقتصاد مالی و معامله‌گران نسل جدید شناخته می‌شود و آثارش همواره در کتب درسی، مقالات دانشگاهی و دوره‌های آموزش مالی مورد استناد قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی

بدون تردید میرون شولز یکی از نمادهای اقتصاد مالی قرن بیستم و بیست‌ویکم محسوب می‌شود. از زمان معرفی مدل بلک–شولز تاکنون، بسیاری از تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران نگاه خود به مشتقات مالی را مدیون اندیشه‌های او می‌دانند. هرچند محیط مالی جهانی همواره در حال تغییر است، اما میراث علمی او همچنان در صدر مباحث مهندسی مالی باقی مانده و سالیان سال مورد توجه دانشگاهیان، سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران خواهد بود.