از آغاز تاریخ تا کنون، انسان‌ها روش‌های مختلفی را برای تعامل اقتصادی با هم ابداع کرده‌اند. از تبادل کالا با کالا در هزاران سال قبل از میلاد گرفته تا تبادل ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر، انتقال قدرت و ارزش مادی همیشه در حال تغییر است. آنچه بلوغ اقتصادی (Economic Maturity) خوانده می‌شود، میزان رشد سیستم از نظر ساختارمندسازی اقتصادی مبتنی بر نیاز روز سیستم است.
بلوغ اقتصادی (Economic Maturity) و شاخص‌های آن
منظور از بلوغ اقتصادی، میزان آمادگی یک سیستم برای تجربه یک تغییر در رویکردها، تجربه صعود یا نزول‌های مالی و یا انتقال کلی به سازوکاری کاملا متفاوت است. هرچقدر بلوغ اقتصادی سیستم بالاتر باشد، واکنش به تغییرات سریع‌تر است و میزان صدمات حاصل از اوفول‌ها و رکودهای اقتصادی کمتر خواهند بود.
در این مقاله گذاری به اصلی‌ترین آستانه‌های تاریخی در جهش‌های اقتصادی خواهیم داشت. در این جدول زمانی یا تایم‌لاین اقتصادی، مجموع تولید ناخالص ملی بر اساس قدرت خرید GDP (PPP) کشورهای مختلف، معیار پیشرفت‌ها و دگرگونی‌های اقتصادی قرار گرفته است.
در اولین مشاهده، حاصل از این جدول، حقایق زیر درباره پیشرفت‌های اقتصادی جهان قابل برداشت است:
- از سال 1 میلادی تا 2018 یک پیشرفت نمایی در تولید ناخالص ملی اتفاق افتاده است (از 184 میلیارد دلار به 121 هزار میلیارد دلار).
- پس از جنگ جهانی دوم، شیب این پیشرفت بیشتر از هر بازه زمانی دیگر بوده است.
- ظهور اینترنت و فناوری‌های وابسته به آن تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشورها داشته است.
در ادامه وقایعی را مرور می‌کنیم که اقتصاد امروز جهان را شکل داده‌اند.
سیستم مبادله کالا به کالا (Barter): 3000 سال قبل از میلاد
هزاران سال قبل، وقتی هیچ ردی از پول کاغذی یا فلزی نبود، مردم مبادلات خود را از طریق انتقال کالا یا خدمات انجام می‌دادند. سیستم مبادله کالا به کالا یا بارتر بسیار ساده به نظر می‌رسد، دو طرف کالاهای خود را به‌شکلی توافقی مبادله می‌کردند. با وجود این، تعیین ارزش هر کالا در مقابل کالای دیگر همیشه یک چالش بود. بسته به نیاز مردم در یک دوره تاریخی، ارزش کالاها متغیر بود. برای مثال، نیاز به نگهداری و انتقال مواد غذایی باعث شده بود که در بازه‌های مختلف تاریخی، نمک ارزش قابل‌توجهی داشته باشد.
جالب اینکه این رویکرد در معامله همچنان پابرجاست و مردم برای تبادل کالا و حتی دارایی‌های ارزشمند خود از سیستم بارتر استفاده می‌کنند.
اولین سکه‌های فلزی: 600 سال قبل از میلاد
اولین سکه جهان در لیدیا (ترکیه امروزی)، آسیای صغیر، ضرب شد. این سکه از یک آلیاژ طلا و نقره به نام الکتروم ساخته شده بود. بعدها یونانیان از لیدیا به عنوان ارز رایج خود برای معامله در نواحی تحت سلطه یونان استفاده کردند.
اولین پول کاغذی : 618 تا 907 عصر کنونی
چنین به نظر می‌رسد که چینی‌ها اولین اقوامی بودند که پول کاغذی را در مبادلات خود استفاده می‌کردند. در دوران حکمرانی سلسله تانگ، اولین نسخه از پول‌های کاغذی وارد سیستم اقتصادی چین شد. این نوع از پول اما چندان شبیه اسکناس‌های امروزی نبود. بازرگانان حجم‌های زیاد و سنگین از سکه‌های نقره و طلا را به عوامل تعیین شده‌ای از جانب سلسله تانگ واگذار می‌کردند و در قبال آن کاغذی را تحول می‌گرفتند که ارزشی معادل سکه‌های تحویلی داشت (بیشتر شبیه چک‌های بین‌بانکی بوده است).
کشف قاره آمریکا: سال 1942
پس از کشف کریستف کلمب، اروپایی‌های به منبع دست‌نخورده‌ای در آن سوی اقیانوس اطلس دسترسی پیدا کرده بودند. با مهاجرت هزاران اروپایی در ماه‌ها و سال‌های بعد، اولین کانال‌های مبادله کالا و تجارت بین‌المللی بین دو قاره شکل گرفتند.
شرکت هند شرقی هلند : سال 1602
شرکت هند شرقی درواقع ادامه‌ای بر رویکردهای استعماری کشورهای اروپایی در هند بود؛ اولین شرکت تجاری رسمی که برای تجارت با آسیا تاسیس شد. بعدها، شرکت هند شرقی آنقدر قدرتمند شد، درسراسر جهان تجارت می‌کرد و شعبه داشت که تبدیل به یک امپراتوری اقتصادی شده بود.
اولین پول فیات: سال 1683
بانک آمستردام اولین موسسه مالی در اروپا بود که اولین پول فیات را به بازار کشور و بعدها تجارت بین‌المللی معرفی کرد.
ظهور دلار: سال 1792
بعد از استقلال آمریکا در سال 1776، این کشور پول کاغذی مختص خود را تحت عنون دلار آمریکا معرفی کرد. این ارز در ادامه به ارز ذخیره جهان و قدرتمندترین نماد پولی تا به امروز، تبدیل شد.
رکود بزرگ: سال 1929
رکود بزرگ یک واقعه اقتصادی بود که هنوز هم به عنوان بدترین رکود اقتصادی در تاریخ جهان صنعتی شناخته می‌شود. این بحران اقتصادی از سال 1929 تا اوایل جنگ جهانی دوم به طول انجامید. رکود بزرگ بخش قابل‌توجهی از ذخایر مالی و سرمایه‌گذاری‌های جمعیت جهان را بر باد دارد.
طرح مارشال: سال 1948
طرحی که به نام جورج مارشال، وزیر امورخارجه وقت ایالات متحده شناخته می‌شود (طرح احیای اروپا نیز خوانده می‌شود) توسط آمریکا و برای بازسازی قاره اروپا پس از جنگ جهانی دوم طراحی شده بود. هدف اصلی این طرح، جلوگیری از نفوذ و تسخیر اروپا توسط شوری سابق بود.
کارت باشگاه Diners: سال 1950
یک بازرگان آمریکایی به نام Frank McNamara با ایده استفاده از کارت‌های پلاستیکی با اعتبار پولی برای استفاده در رستوران، هتل، باشگاه‌ها و … تحولی مالی را در جهان رقم زد. بعدها، McNamara و دوستانش شرکتی بین‌المللی را تاسیس کردند که کسب‌وکار اصلی آن ارائه اعتبار به شهروندان از طریق کارت‌های اعتباری بود (بازگردید به ایده پول کاغذی در سلسله تانگ).
لغو استاندارد طلا : سال 1972
استاندارد طلا، اقتصاد مبتنی بر میزان دارایی طلا، که در سال 1834 توسط ایالات متحده اتخاذ شده بود، سرانجام در 15 آگوست 1971 لغو شد. در زمان لغو این استاندارد قیمت هر اونس طلا در حدود 83 دلار بود. دلیل اصلی این عقب‌گرد در ایدئولوژی اقتصادی، کمبود ذخایر طلای آمریکا در مقابل قدرت دلار آن بود.
تولد اینترنت : سال 1993
آنچه به عنوان یک پروژ تحقیقاتی در سال 1969 شروع شده بود (ARPAnet) تبدیل به بزرگترین و تاثیرگذارترین کانال ارتباطی بین افراد و جوامع مختلف شد. اقتصاد اینترنتی محصول این کانال ارتباط جمعی بود که در حال حاضر بیشترین مبادلات و تراکنش‌های مالی جهان در قالب آن صورت می‌گیرد.
خلق بیت‌کوین : سال 2009
خلق اولین رمزارز جهان، افق‌های جدیدی را به روی اقتصاد جهانی باز کرد. بیت‌کوین ارز دیجیتالی است که در بین انواع رمز ارزها، بالاترین ارزش بازار را به خود اختصاص داده است. انتظار می‌رود در سال‌های آتی و با تثبیت فناوری‌های دیگری چون متاورس، اقتصاد و مبادلات کنونی جای خود را به انواع دیجیتال و مجازی بدهند.
آغاز جنگ تجاری : سال 2018
هم‌زمان با رشدهای نمایی در قدرت اقتصادهای مختلف، و به دلیل خصومت‌های تجاری و سیاسی، نزاع بین کشورها به میدان بازارهای اقتصادی کشیده شده است. بخصوص، دو کشور آمریکا و چین به عنوان بزرگترین اقتصادهای جهان، تقابل نزدیکی در کسب یا بازپس‌گیری جایگاه اول در میان قدرت‌های اقتصادی دارند.
شکل زیر خلاصه‌ای شماتیک از این جدول زمانی در وقایع مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد جهان است.
