از آغاز تاریخ تا کنون، انسان‌ها روش‌های مختلفی را برای تعامل اقتصادی با هم ابداع کرده‌اند. از تبادل کالا با کالا در هزاران سال قبل از میلاد گرفته تا تبادل ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر، انتقال قدرت و ارزش مادی همیشه در حال تغییر است. آنچه بلوغ اقتصادی (Economic Maturity) خوانده می‌شود، میزان رشد سیستم از نظر ساختارمندسازی اقتصادی مبتنی بر نیاز روز سیستم است.
بلوغ اقتصادی (Economic Maturity) و شاخص‌های آن
منظور از بلوغ اقتصادی، میزان آمادگی یک سیستم برای تجربه یک تغییر در رویکردها، تجربه صعود یا نزول‌های مالی و یا انتقال کلی به سازوکاری کاملا متفاوت است. هرچقدر بلوغ اقتصادی سیستم بالاتر باشد، واکنش به تغییرات سریع‌تر است و میزان صدمات حاصل از اوفول‌ها و رکودهای اقتصادی کمتر خواهند بود.
در این مقاله گذاری به اصلی‌ترین آستانه‌های تاریخی در جهش‌های اقتصادی خواهیم داشت. در این جدول زمانی یا تایم‌لاین اقتصادی، مجموع تولید ناخالص ملی بر اساس قدرت خرید GDP (PPP) کشورهای مختلف، معیار پیشرفت‌ها و دگرگونی‌های اقتصادی قرار گرفته است.
در اولین مشاهده، حاصل از این جدول، حقایق زیر درباره پیشرفت‌های اقتصادی جهان قابل برداشت است:
- از سال ۱ میلادی تا ۲۰۱۸ یک پیشرفت نمایی در تولید ناخالص ملی اتفاق افتاده است (از ۱۸۴ میلیارد دلار به ۱۲۱ هزار میلیارد دلار).
- پس از جنگ جهانی دوم، شیب این پیشرفت بیشتر از هر بازه زمانی دیگر بوده است.
- ظهور اینترنت و فناوری‌های وابسته به آن تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشورها داشته است.
در ادامه وقایعی را مرور می‌کنیم که اقتصاد امروز جهان را شکل داده‌اند.
سیستم مبادله کالا به کالا (Barter): 3000 سال قبل از میلاد
هزاران سال قبل، وقتی هیچ ردی از پول کاغذی یا فلزی نبود، مردم مبادلات خود را از طریق انتقال کالا یا خدمات انجام می‌دادند. سیستم مبادله کالا به کالا یا بارتر بسیار ساده به نظر می‌رسد، دو طرف کالاهای خود را به‌شکلی توافقی مبادله می‌کردند. با وجود این، تعیین ارزش هر کالا در مقابل کالای دیگر همیشه یک چالش بود. بسته به نیاز مردم در یک دوره تاریخی، ارزش کالاها متغیر بود. برای مثال، نیاز به نگهداری و انتقال مواد غذایی باعث شده بود که در بازه‌های مختلف تاریخی، نمک ارزش قابل‌توجهی داشته باشد.
جالب اینکه این رویکرد در معامله همچنان پابرجاست و مردم برای تبادل کالا و حتی دارایی‌های ارزشمند خود از سیستم بارتر استفاده می‌کنند.
اولین سکه‌های فلزی: ۶۰۰ سال قبل از میلاد
اولین سکه جهان در لیدیا (ترکیه امروزی)، آسیای صغیر، ضرب شد. این سکه از یک آلیاژ طلا و نقره به نام الکتروم ساخته شده بود. بعدها یونانیان از لیدیا به عنوان ارز رایج خود برای معامله در نواحی تحت سلطه یونان استفاده کردند.
اولین پول کاغذی : ۶۱۸ تا ۹۰۷ عصر کنونی
چنین به نظر می‌رسد که چینی‌ها اولین اقوامی بودند که پول کاغذی را در مبادلات خود استفاده می‌کردند. در دوران حکمرانی سلسله تانگ، اولین نسخه از پول‌های کاغذی وارد سیستم اقتصادی چین شد. این نوع از پول اما چندان شبیه اسکناس‌های امروزی نبود. بازرگانان حجم‌های زیاد و سنگین از سکه‌های نقره و طلا را به عوامل تعیین شده‌ای از جانب سلسله تانگ واگذار می‌کردند و در قبال آن کاغذی را تحول می‌گرفتند که ارزشی معادل سکه‌های تحویلی داشت (بیشتر شبیه چک‌های بین‌بانکی بوده است).
کشف قاره آمریکا: سال ۱۹۴۲
پس از کشف کریستف کلمب، اروپایی‌های به منبع دست‌نخورده‌ای در آن سوی اقیانوس اطلس دسترسی پیدا کرده بودند. با مهاجرت هزاران اروپایی در ماه‌ها و سال‌های بعد، اولین کانال‌های مبادله کالا و تجارت بین‌المللی بین دو قاره شکل گرفتند.
شرکت هند شرقی هلند : سال ۱۶۰۲
شرکت هند شرقی درواقع ادامه‌ای بر رویکردهای استعماری کشورهای اروپایی در هند بود؛ اولین شرکت تجاری رسمی که برای تجارت با آسیا تاسیس شد. بعدها، شرکت هند شرقی آنقدر قدرتمند شد، درسراسر جهان تجارت می‌کرد و شعبه داشت که تبدیل به یک امپراتوری اقتصادی شده بود.
اولین پول فیات: سال ۱۶۸۳
بانک آمستردام اولین موسسه مالی در اروپا بود که اولین پول فیات را به بازار کشور و بعدها تجارت بین‌المللی معرفی کرد.
ظهور دلار: سال ۱۷۹۲
بعد از استقلال آمریکا در سال ۱۷۷۶، این کشور پول کاغذی مختص خود را تحت عنون دلار آمریکا معرفی کرد. این ارز در ادامه به ارز ذخیره جهان و قدرتمندترین نماد پولی تا به امروز، تبدیل شد.
رکود بزرگ: سال ۱۹۲۹
رکود بزرگ یک واقعه اقتصادی بود که هنوز هم به عنوان بدترین رکود اقتصادی در تاریخ جهان صنعتی شناخته می‌شود. این بحران اقتصادی از سال ۱۹۲۹ تا اوایل جنگ جهانی دوم به طول انجامید. رکود بزرگ بخش قابل‌توجهی از ذخایر مالی و سرمایه‌گذاری‌های جمعیت جهان را بر باد دارد.
طرح مارشال: سال ۱۹۴۸
طرحی که به نام جورج مارشال، وزیر امورخارجه وقت ایالات متحده شناخته می‌شود (طرح احیای اروپا نیز خوانده می‌شود) توسط آمریکا و برای بازسازی قاره اروپا پس از جنگ جهانی دوم طراحی شده بود. هدف اصلی این طرح، جلوگیری از نفوذ و تسخیر اروپا توسط شوری سابق بود.
کارت باشگاه Diners: سال ۱۹۵۰
یک بازرگان آمریکایی به نام Frank McNamara با ایده استفاده از کارت‌های پلاستیکی با اعتبار پولی برای استفاده در رستوران، هتل، باشگاه‌ها و … تحولی مالی را در جهان رقم زد. بعدها، McNamara و دوستانش شرکتی بین‌المللی را تاسیس کردند که کسب‌وکار اصلی آن ارائه اعتبار به شهروندان از طریق کارت‌های اعتباری بود (بازگردید به ایده پول کاغذی در سلسله تانگ).
لغو استاندارد طلا : سال ۱۹۷۲
استاندارد طلا، اقتصاد مبتنی بر میزان دارایی طلا، که در سال ۱۸۳۴ توسط ایالات متحده اتخاذ شده بود، سرانجام در ۱۵ آگوست ۱۹۷۱ لغو شد. در زمان لغو این استاندارد قیمت هر اونس طلا در حدود ۸۳ دلار بود. دلیل اصلی این عقب‌گرد در ایدئولوژی اقتصادی، کمبود ذخایر طلای آمریکا در مقابل قدرت دلار آن بود.
تولد اینترنت : سال ۱۹۹۳
آنچه به عنوان یک پروژ تحقیقاتی در سال ۱۹۶۹ شروع شده بود (ARPAnet) تبدیل به بزرگترین و تاثیرگذارترین کانال ارتباطی بین افراد و جوامع مختلف شد. اقتصاد اینترنتی محصول این کانال ارتباط جمعی بود که در حال حاضر بیشترین مبادلات و تراکنش‌های مالی جهان در قالب آن صورت می‌گیرد.
خلق بیت‌کوین : سال ۲۰۰۹
خلق اولین رمزارز جهان، افق‌های جدیدی را به روی اقتصاد جهانی باز کرد. بیت‌کوین ارز دیجیتالی است که در بین انواع رمز ارزها، بالاترین ارزش بازار را به خود اختصاص داده است. انتظار می‌رود در سال‌های آتی و با تثبیت فناوری‌های دیگری چون متاورس، اقتصاد و مبادلات کنونی جای خود را به انواع دیجیتال و مجازی بدهند.
آغاز جنگ تجاری : سال ۲۰۱۸
هم‌زمان با رشدهای نمایی در قدرت اقتصادهای مختلف، و به دلیل خصومت‌های تجاری و سیاسی، نزاع بین کشورها به میدان بازارهای اقتصادی کشیده شده است. بخصوص، دو کشور آمریکا و چین به عنوان بزرگترین اقتصادهای جهان، تقابل نزدیکی در کسب یا بازپس‌گیری جایگاه اول در میان قدرت‌های اقتصادی دارند.
شکل زیر خلاصه‌ای شماتیک از این جدول زمانی در وقایع مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد جهان است.
