بوجود آمدن اقتصاد و قدرت اقتصادی
بحث در رابطه با اینکه از چه زمان اقتصاد در بین انسان ها بوجود آمده و چه ویژگی هایی داشته، بسیار تخصصی و طولانی است. اما دوره ای از حیات بشر اهمیت ویژه ای دارد، و آن هم زمانی است که برخلاف دوره های کهن، موضوع جنگ ها دیگر سرزمین نیست، بلکه بازار بیشتر است.
برای اینکه بهتر متوجه بشویم چگونه جنگ های نوین به این نقطه از پیچیدگی رسیدند باید نکته ای را در نظر داشت. هر پیشرفتی در هر بعدی از جامعه، سایر بخش های جامعه را بی تاثیر نمی گذارد. در حقیقت تمامی بخش های یک جامعه از یکدیگر تاثیر می پذیرند.
بنابراین باید دانست که قدرت اقتصادی هم تنها مربوط به نهاد اقتصاد در یک جامعه نیست. بلکه فرآیند هایی در جامعه رخ داده اند که به وسیله آن اقتصادی پیشرفته ظهور کرده است.
نظام اجتماعی کهن
قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی دو روی یک سکه هستند، که زمینه ساز دیگر جنبه های قدرت را می توانند فراهم کنند. اما زمینه این اعمال قدرت ها مهم است. چه ویژگی به حیات انسانی اضافه شده است که یک اتفاق در کشوری بسیار دور دست، معاش بسیاری از مردم جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.
برای فهم اینکه چه تغییری در حیات جمعی انسان ها رخ داده به این مثال توجه کنید. فرض کنید که شما فردی هستید که در هزاره دوم قبل از میلاد مسیح در یکی از قبایل اروپا زندگی می کنید.
در طی یک اختلاف با یک فرد دیگر در قبیله شما، کار به نزاع کشیده می شود. دیگر هم قبیله ای های شما، برای اینکه بین شما داوری عادلانه صورت پذیرد، شما را به نزد رئیس قبیله یا ریش سفیدان میبرند.
نظام اجتماعی مدرن
برای فهم نظام اجتماعی مدرن به این مثال توجه کنید. شما بازهم دچار اختلاف و نزاعی جزئی با یکی از همسایگان خود، می شوید. اولین راه حل هایی که این بار در دسترس شما هستند، مراجعه به ریش سفید ها یا بزرگترها نیست، بلکه رجوع به سازمان های اجرا کننده قانون هستند.
شما برای خود وکیل می گیرید، انواع مشاهدات ومدارک برای پیروز در دادگاه منازعه جمع آوری می کنید. بسیاری از تفاوت هایی که در نظام اجتماعی مدرن پدید آمده را به طور مختصر در فرض این شرایط می توان یافت. به همین نسبت روابط اقتصادی هم پیچیده شده است.
وجود سازمان های قانون گذار بر فرایند های اقتصادی هم فرصت است و هم تهدید. این فرصت ها مربوط به ساماندهی و شفافیت عملیات تجاری است و اما تهدید ها امکان استفاده ابزاری از قوانین و ساختار های بوروکراتیک است.
انواع جنگ تجاری در گذشته
جنگ تجاری در تاریخ پیشامدرن به صورت حال حاضر و در دوره پسا صنعتی نبوده است. به عنوان مثال می توان به نمونه ای از این جنگ ها که محتوی تجاری داشته اند اما از لحاظ شیوه نبرد، مطابق با دوران پیشا صنعتی هستند اشاره کرد.
یکی از مهمترین آنها جنگ تریاک بین چین و امپراتوری بریتانیا است. بریتانیا برای واردات چای از چین با کمبود نقره موجه شد و برای پرداخت مبلغ چای های وارداتی، پیشنهاد کشت تریاک را داد. اما مردم چین به طور وسیع به تریاک اعتیاد زیادی پیدای کردند، دولت چین به طور متقابل واردات آن را ممنوع کرد.
با حمله بریتانیا به بنادر چین، و تحمیل امتیازاتی سنگین بر این کشور، واردات چین فلج شد. پس از کسب امتیازات از چین توسط بریتانیا دوباره بنادر چینی قادر به واردات بودند.
عامل تفاوت جنگ تجاری تریاک با جنگ های تجاری مدرن
جنگ تجاری، چه مدرن و چه پیشامدرن یک عامل تفاوت دارند. جنگ های تجاری پیشامدرن اصل و اساس آنها بر حملات نظامی و کنترل سخت جریان تجارت به وسیله نیرو های نظام بوده است.
در جنگ های مدرن تجاری عموما بحث از سازمان های مدرنی همچون وزارتخانه ها و سازمان های گوناگون دولتی، و همچنین وجود قوانین بین الملل و روابط بین المللی است.
به مثال نزاع با یک همسایه در دوران کنونی در قیاس باز نزاع با یک هم قبیله ای در دوران کهن توجه کنید. ماهیت جنگ های تجاری مدرن به این معنی نیست که هیچ گاه قدرت نظامی در آن تاثیر گذار نیست، بلکه به این معنی است که قدرت نظامی تضمین کننده پیروزی نیست.
نمونه ای از این ها نیاز به گرفتن مجوز از شورای امنیت برای مداخله نظامی در یک کشور دیگر است. بدون آن کمپین های بین المللی علیه یک کشور فعال شده، و بدون اینکه قدرت نظامی آن کشور چقدر است، حیات نظام اقتصادی آن کشور به شدت به مخاطره می افتد.
جنگ تجاری چین و آمریکا
قدرت نظامی لزوما متغیر تعیین کننده پیروزی در نبرد اقتصادی نیست. نبرد تجاری بین چین و آمریکا نمونه خوبی از آن است. به علاوه باید این نکته را در نظر داشت که قدرت ماشین نظامی یک کشور هم در خلا عمل نمی کند.
تدارکات، حقوق کارمندان و فعالان شاغل کشور، خدمات اجتماعی، همگی باید در دوران جنگ و نبرد هم برقرار بمانند. بنابراین عملیات های نظامی یک هزینه بسیار هنگفت را بر روی دست دولت ها باقی می گذارد. تاب آوری اقتصاد است که پشتوانه قدرت نظامی می تواند باشد.
تاب آوری یک اقتصاد در حین جنگ تجاری، مهمترین عنصر پیروزی آفرین است. در جنگ تجاری بین چین و آمریکا، آمریکا برای ضربه زدن به چین بر کالاهای این کشور تعرفه های گمرکی تعریف می کند. که باعث ضربه زدن به اقتصاد چین شد.
انواع جنگ تجاری مدرن چه ویژگی هایی دارند
اصولا امکان جنگ تجاری از همان ساختار هایی قابل پیگیری است که در دوران هایی گوناگون در تاریخ برای تسهیل تجارت بین کشور ها پدید آمده. همانطور که قانون برای نظم دهی به امورات یک کشور ساخته می شوند، اما همچنان می توان از طریق دسیسه های گوناگون از آنها سو استفاده کرد.
همچنین نظام اقتصاد بین الملل با قواعد و شیوه های پذیرفته شده ای که برای تجارت بین المللی در این سال ها وضع کرده. امکانات گوناگونی برای ایجاد و پیگیری جنگ تجاری فراهم کرده که به مرور آنها می پردازیم.
تعرفه بر واردات کالا
تعرفه بر واردات کالا از جمله سیاست های اقتصادی است که دولت ها در اصل قرار بود برای حمایت از تولید داخلی انجام دهد. به این صورت که تعریف مالیات برای کالاهای وارداتی باعث افزایش قیمت تمام شده آنها می شود.
بنابراین برای کالاهای داخلی مجالی برای رقابت و عرض اندام برای کسب بازار پدید می آورد. اما این ابزار در نهاد های اقتصادی تبدیل به وسیله ای برای پیگیری جنگ تجاری یا تنظیم روابط خارجی هم بکار می رود. به عنوان نمونه جنگ موز نمونه ای از آن است.
در جنگ موز، اروپا بر روی موزهای وارداتی از آمریکای لاتین که عمدتا تولید کننده آنها شرکت های آمریکایی بودند، تعرفه های سنگینی تعریف کرد. جنگ تجاری چین و آمریکا از همین نوع است. قانون تعرفه اسموت هالی هم نمونه دیگری از آن است.
دیپلماسی اقتصادی
دیپلماسی اقتصادی از جمله مهمترین ابزار بازاریابی و معرفی محصولات یک کشور به جهان است. سفارتخانه های هر کشور در صورت فعال بودن و دارای دستورالعمل بودن در این زمینه، دیپلماسی اقتصادی را پیش میبرند.
دیدار با اتاق های بازرگانی هر کشور، فراهم کردن زمینه ورود برند های داخلی مطبوع به بازار های خارجی، حمایت های قانونی و سیاسی از جمله آن است. در این بین دیپلماسی های اقتصادی برخی اوقات از حالت رقابتی خود خارج شده و به عرصه تقابل های قهری تبدیل می شود.
تعداد کشورهایی که پیمانکار نسل پنجم اینترنت خود را چین معرفی کردند به مرور بیشتر و بیشتر می شود. دیپلماسی اقتصادی چین با بازاریابی و ارائه محصول فناورانه عالی توانست بازار های زیادی را به چنگ آورد.
اما ایالات متحده با تعریف تعرفه های گوناگون و مسدود سازی شبکه های اجتماعی چینی یا عدم صادرات محصولات فناورانه به چین سعی در تضعیف موقعیت چین دارد. با مجموعه این عملیات ها پیمانکاری نسل پنجم اینترنت توسط چین پر هزینه می شود.
پشتیبانی رسانه ای
ابزار دیگر جنگ تجاری، جنگ رسانه ای هدفمند است. از جایی که برای سال های بسیاری است اقتصاد بازار آزاد پدید آمده، قیمت کالا ها و نرخ ارز هر کشور نیز کاملا در نوسان است. ویژگی عرضه و تقاضا حساسیت و تاثیرپذیری آن است.
به عنوان مثال زمانی که کشوری دارای پر طرفدار ترین شبکه های اجتماعی باشد. در هنگام سپری کردن دوران جنگ تجاری با کشوری دیگر، ابزاری بسیار سودمند در اختیار دارد. همچنان که رسانه های بین المللی سعی در ارائه دیدگاه مطلوب خود دارند.
در هنگام نبرد تجاری با فضاسازی و اخبار گوناگون جعلی و ایجاد جنگ روانی، هزینه تمام شده صادرات برای کشور مورد هجوم قرار گرفته، بسیار زیاد می شود. نمونه ای از آن بحث فیک نیوز ها در بستر شبکه های اجتماعی است، که در جنگ تجاری چین و آمریکا و حمله روسیه به اوکراین ضربات شدیدی را به چین و روسیه وارد کردند.
عملیات نظامی مکمل جنگ تجاری
عملیات های نظامی برای پیشبرد اهداف جنگ تجاری بشدت کنترل شده هستند. میزان احتیاط در این عملیات ها بسیار بالا است. معمولا راه های تجاری، مسیر تبادلات های مالی، خطوط هوایی، هاب ارائه دهنده اینترنت در بستر های جغرافیایی، بخشی از پاشنه آشیل کشور ها هستند.
به عنوان مثال برای اینکه یک کشور هزینه تمام شده کالای خود را در حدی رقابتی پایین نگه دارد و همچنین سود آور باشد. باید تا جای ممکن از هرگونه افزایش قیمت در نقل و انتقالات جلوگیری کند.
عملیات های نظامی که برای بستن این شاهراه های تجاری یا خطوط هوایی تجاری صورت می پذیرند، معمولا اقتصاد جهان را با چالش مواجه می کنند. نمونه ای از آنها افزایش بهای نفت در هنگام تهدیدات منطقه ای برای تنگه هایی همچون تنگه هرمز است.
همچنین نمونه دیگر آن بستن حریم هوایی روسیه بر روی پرواز های تجاری است. روسیه با این اقدام روزان حدود ۳۰ میلیون دلار به اقتصاد کشور های متخاصم ضربه وارد می کند.
بوروکراسی در خدمت اقتصاد
یکی دیگر از ابزار های مهم جنگ تجاری، بوروکراسی دولتی کشور ها است. جنگ های تجاری با شاخص تاب آوری اقتصاد ها بشدت گره خورده اند. برخی از کشور ها تماما زمینه های سیاست گذاری و قانونی رشد اقتصاد را فراهم می کنند.
پشتیبانی اقتصاد در جنگ اقتصادی لزوما به واسطه قدرت نظامی نیست. همچنان که قدرت چانه زنی بین آمریکا و چین بر سر مسئله تایوان و حفظ استقلال این کشور به واسطه شرکت های قدرتمند در حوزه فناوری تراشه سازی و رایانه تایوان است.
گره خوردن بخش مهمی از تجارت جهانی به محصولات فناورانه تایوان باعث این می شود که این کشور از تهدید تهاجم چین در امان بماند. بنابراین حمایت های بوروکراتیک یک کشور از فعالان اقتصادی خود، افزایش تاب آوری در قبال تکانه ها و تهدیدات راه به همراه دارد.
جنگ تجاری چرا بوجود می آید و آیا در آینده ممکن است دیگر وجود نداشته باشد؟
جنگ تجاری حالت خصمانه رقابت است. گرچه رقابت اقتصادی هم نوعی جنگ است. هر کشور و هر بنگاه تولیدی سعی در افزایش بازار و سود خود دارد. اما معمولا حالت تجارت صلح آمیز و رقابتی با تجارت قهری و خصمانه متفاوت است.
انتخاب جنگ و یا رقابت به گزینه های در دسترس دو اقتصاد منوط می شود. تا جایی که در میزان مطلوب های خواسته شده جهانی محدودیت وجود دارد، کشمکش ها هم وجود دارد. اما باید گفت که متغیر های تاثیر گذار بر جنگ تجاری لزوما اقتصادی نیستند.
بلکه ممکن است سیاسی و حتی با بن مایه های نژادی و نظامی و بسیاری موارد دیگر باشد. به عنوان مثال جنگ سرد در حوزه فناوری هوافضا، باعث ایجاد مشکلات مالی جدی برای شوروی می شد.
