راهکارهای حرکت به سمت توسعه پایدار
اقتصاد مشارکتی، زنجیره سازی کسب و کار و برندسازی خوشه ای– قسمت سوم
در قسمت سوم توسعه پایدار چرخه بسیار مهم ارزش آفرین گردشگری مطرح می گردد ، چرخه گردشگری که خود محرک بسیاری از صنایع دیگر است و مهمترین مزیت آن رشد تدریجی و خوشه ای آن است.برای توسعه توریستی مرحله اول ایجاد یک جاذبه گردشگری یا مدیریت آن است که آن را به سمت تولید یک مقصد گردشگری می برد. ایجاد مقاصد گردشگری در وحله اول نیازمند دارا بودن تمایزی با دیگر مناطق است که بتواند موجب ایجاد درخواست یا انگیزه جهت بازدید از آن محل گردد، البته امروزه انگیزه های سفر بسیار گسترده شده است و به طیف زیادی از موارد تعلق می گیرد امّا نکته مهم در این رابطه تمایز یا پاسخ دهی به یک نیاز است که در جای دیگری برآورده نمی شود ، برای مثال داشتن بناهای تاریخی، آب و هوای خاص ، تفریحات ویژه، مناظر طبیعی، وقوع وقایع تاریخی ، تولیدات ویژه، جشن ها و جشنواره ها و فستیوالها و انواع دیگری از مواردی که این تمایز را داراست شکل می گیرد.
قدم اول ایجاد یا ساماندهی یک یا چند جاذبه گردشگری برای ایجاد یک مقصد گردشگری است در گام بعدی به تدریج امکانات مربوط به گردشگری به صورت خرد دور این محور شکل می گیرد، شکل گیری این موضوع بشدت تابع رابطه عرضه و تقاضا است به میزانی که تقاضای بازدید و مراجعه به مقصد بالا می رود بالتبع آن رشد و توسعه امکانات و اجزای این زنجیره نیز رشد می کند و سرعت می گیرد. اگر تجربه تاریخی شکل گیری محل های پر رونق گردشگری را مورد بررسی قرار دهیم تمامی آنها با سرمایه گذاری تدریجی ، گروهی و در طی زمان رشد نموده اند و با رونق خود توسعه یافته اند، چون این شکل گیری به آرامی و با زیرساخت بوده است معمولا این وضعیت خود را حفظ نموده اند ، نکته مهم این موضوع شکل گیری گروهی و خوشه ای این موضوع است. ارزش زنجیره گردشگری برآن است که چون بیش از یک دو تا ۱۰ شغل را توسعه میدهد در اصل خود یک مصداق بازر توسعه پایدار است زیرا برای یک مجموعه ایجاد شغل و دلیل حفظ آن را پایدار و دائمی می سازد.
زنجیره گردشگری محرک سایر صنایع گروه توسعه پایدار زیر می باشد با ورود یک گردشگر نیازهای او نیز به آن منطقه وارد می شود این بدان معنی است یک گردشگر که وارد می شود نیازمند غذا یعنی گسترش زنجیره کشاورزی، باغداری، دامداری، فرآوری های رستورانی ، کافه ای، قنادی و سایر اعضای این زنجیره هستند این بدان معنی است که حول یک درخواست متوسط ۵ تا ۱۰ شغل ایجاد می گردد، در ادامه نیازهای اقامتی ، خدماتی، تفریحی و خرید کالا و سوغاتی و یادگاری و… به این زنجیره اضافه می شود.
نکته بسیار مهم در این زنجیره توسعه آن است که رقابت در مقاصد گردشگری بسیار زیاد شده است و همین موضوع سطح کیفیت برای تحریک تقاضا را بالا می برد، یکی از نکات مهم در این فرآیند توسعه این است که در بسیاری از موارد برای توسعه گردشگری آن هم در جامعه روستایی نمیتوان به دنبال سرمایه گذاران بسیار بزرگ گشت که بیایند وکل هزینه گران ترین قسمت زنجیره یعنی زیرساخت اقامتی را ایجاد نمایند و به علت محدودیت سرمایه های درشت شاید این امکان نباشد که این موضوع در چندین منطقه به صورت همزمان اتفاق بیفتد چون منابع درشت محدود است. اما برای حل این راه حل دنیا به سمت تقسیم و خوشه بندی کردن فرآیند اقامتی حرکت نموده است. در دوران قدیم تنها مرکزهای اقامتی هتل ها و متل ها بودند با گذشت زمان وتوسعه بازار و اینکه بسیاری از مقاصد فصلی هستند نه دائمی ایده ایجاد اقامتگاه های خرد و کوچک به وجود آمد، بدین صورت که این اقامتگاه ها به صورت کلبه یا بوم کلبه های کوچک یا حتی بعد از آن به صورت در اختیار قراردادن یک ویلا یا حتی اتاقی از یک منزل شکل گرفت.در این فضاها سعی بر آن شد که همان امکانات هتلی برای این اقامتگاه های کوچک نیز رشد نماید.
با گذر زمان و توسعه بسترهای الکترونیک و شکل گیری سایت هایی مانند Airbnb فروش، بازاریابی و نظارت خرد این اقامتگاه ها نیز توسعه پیدا نمود و در بسیاری از مقاصد از هتل پیشی گرفت، مهمترین دلیل این رشد کاهش هزینه سربار این اقامتگاه ها نسبت به هتل بوده است. نکته موفقیت آمیز بعدی در این رابطه حفظ حال و هوای بومی و اختصاصی آن محیط در بوم کلبه ها ، و خانه های شخصی بجای هتل ها می باشد. در هتلها غالبا فضاهای اقامتی کوچک شده و با استاندارد هتلی یکسان سازی می شود اما دراین اقامتگاه های خرد تنوع آن به خانه سازنده آن و اقلیم منطقه استوار است.
مزیت دیگر رشد خرد اقامت گاه های گردشگری تقسیم خدمات جنبی آن و ایجاد شغلهای کوچک بدون انباشت نقدینگی و ثروت در یک مجموعه بزرگ به عنوان هتل است این بدین معنی است که با شکل گیری هتلها افراد بومی منطقه معمولا به عنوان کارمند در این هتلها فعالیت می نمایند اما افراد زمانی که خود کسب و کار خرد خود را ایجاد می نمایند به دلیل مالکیت توان درآمدزایی بالاتر و توسعه شخصی بالاتری را خواهند داشت که همین موضوع سبب بالندگی بیشتر و توسعه بیشتر آن منطقه مخصوصا در قسمت گردشگری روستایی می گردد.
مزیت شغل سازی در کنار این توسعه به صورتی است که همه اعضای روستا به تدیج درگیر این توسعه می شوند و برای همه رونق و ثروت آفرینی و توسعه ایجاد می گردد برای مثال با شکل گیری چند بوم کلبه یا اقامتگاه خرد همه اینها نیازمند سرویس دهی در ملافه و اسباب تختخواب بهداشتی و استرلیزه شده با کیفیت یک هتل هستند اما قاعدتا نه توان مالی خرید و یا نه فضای آن و حتی تقاضای پوشش دهی کامل هزینه و فروش آن را خواهند داشت تا تلاش برای ایجاد یک خشکشویی نمایند. برای فرض هر ۱۵ یا ۲۰ اقامتگاه میتواند با یک خشکشویی ساده مساله خود را حل نمایند در این مرحله نه اقامتگاه ها وارد هزینه توسعه سنگین خود و خرید ماشین آلات خشکشویی می شوند و همچنین خشکشویی ایجاد شده با تضمین وجود مشتری دائمی مورد نیاز ضریب متغیر مناسب به راحتی سرمایه گذاری کرده و یک کسب و کار را در کنار سایر کسب و کارهای شکل گرفته ایجاد می نماید.این مثال برای بسیاری از صنایع دیگر که در حاشیه گردشگری رشد می کنند صادق است و همین مزیت و موضع باعث آن است که این زنجیره بتواند به عنوان یکی از صنایع محرک و موفق توسعه پایدار ایفای نقش نماید و به راحتی با سرمایه های خرد و ایجاد ضریب اشتغال دائمی و مطمئن توسعه مناطق روستایی و بالطبع آن حفظ و توازن آن را در پی داشته باشد و همین ساکنان بومی مناطق با خانه های سنتی و قدیمی خود را منتفع و روستاهای آن ها را آباد نگاه دارد.
