انتظار می‌رود تولید در منطقه خاورمیانه در پایان سال ۲۰۲۲ به میزان ۵.۳ درصد افزایش یابد؛ ۰.۹ درصد بیشتر از پیش‌بینی‌های صورت گرفته در اوایل سال، که بیشتر ناشی از افزایش قیمت نفت است. این رشد، بالاترین سطح پیشرفت درآمدی منطقه در یک دهه گذشته است. با وجود این، پیش‌بینی می‌شود این پیشرفت مقطعی باشد. مهم‌ترین ویژگی منفی کشورهای این مناطق، وضعیت آب و بروز خشکسالی‌های بی‌سابقه است.
پیشرفت‌های اخیر در اقتصاد خاورمیانه و ایران
شیوع همه‌جانبه سویه اومیکرون در کشورهای خاورمیانه و بخصوص ایران، باعث ایجاد یک ایمنی مقعطی در ماه‌های اخیر شده است. این امر باعث کاهش فشارهای متاثر از همه‌گیری و فرصتی برای ترمیم اقتصاد کندشده بود.
از طرفی، حمله اخیر روسیه به اوکراین، روند جدیدی در افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی را به‌همراه داشت. این جنگ، عاملی در رشد تقاضای کشورهای اروپایی، به دلیل قطع خطوط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا، به سوخت‌های فسیلی از جانب کشورهای خاورمیانه بوده است. از ابتدای سال تا کنون، نفت برنت بیش از ۵۰ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است.
برای کشوری چون ایران که اقتصاد آن به شدت به فروش نفت و گاز وابسته است، افزایش قیمت این کالاهای اساسی هم‌راستا با قدرت گرفتن صنایع دیگر، به دلیل ارتقا قدرت مانور دولت، است. در اوایل ماه آوریل ۲۰۲۲، میزان صادرات نفت از کشورهای حوزه خلیج فارس (GCC) 3 میلیون بیشتر از گزارش سال پیش بود و با صعودی ۲۰ درصدی به وضعیت خوب قبل از همه‌گیری رسید. همچنین، میزان فشار تحریم‌ها، به دلیل نیاز کشورها به نفت و گاز ایران، و سخت‌گیری‌های متناظر با آن‌ها به شکل قابل‌توجهی کم شده است.
چالش‌ها
در ایران، و در ۶ ماهه اول سال ۲۰۲۲، نرخ تورم به بیشتر از ۳۹ درصد رسید. هم‌زمان، میزان بارش باران در ایران و بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه، پایین‌تر از میانگین‌های کوتاه و بلند مدت است. علاوه بر این، دمای هوا نیز به شدت افزایش یافته است. همه این موارد، و آلودگی هوا، عامل‌هایی در کاهش بی‌سابقه برداشت محصولات کشاورزی بوده‌اند.
به‌ویژه، ایران وابستگی زیادی به واردات مواد غذایی از کشورهایی چون روسیه و اوکراین و سایر کشورهای حوزه اروپا دارد که در سایه جنگ اخیر دچار مخاطره شده است. همچنین، نابسامانی منطقه عاملی برای کاهش درآمد کشورهای خاورمیانه در موضوعاتی چون توریسم و صنایع مرتبط بوده است.
پیش‌بینی‌ها
براساس پیش‌بینی بانک جهانی، کشورهای خاورمیانه روند کنونی، در رشد قیمت نفت و افزایش صادرات، را تا اواخر سال ۲۰۲۳ شاهد خواهند بود. با این حال، در سال ۲۰۲۴ این کشورها با کاهش شدید صادرات و نزول قیمت کالاهای صادراتی خود مواجهه می‌شوند. وضعیتی که رشد ۵.۳ کنونی آن‌ها را به ۳.۲ درصد سالانه کاهش می‌دهد.
به‌ویژه، انتظار می‌رود ایران به‌طور میانگین، در ۱ سال آینده، نرخ رشدی به میزان ۳.۷ درصد را در سال تجربه کند. با این حال، عدم وجود زیرساخت‌های فناوری محور و قدرت کم کشور در استفاده از درآمدهای کنونی برای سال‌های بد بعدی، وضعیتی نابسامان را در سال‌های ۲۰۲۴ و بعد از آن رقم خواهد زد. به‌ویژه، بانک جهانی پیش‌بینی کرده که میزان رشد سالانه کشور در بخش تولید از ۳.۷ در سال ۲۰۲۲ به عدد ۲ در ۲۰۲۴ می‌رسد.
با این حال، ایران پتانسیل‌های بالایی در بخش‌هایی چون کشاورزی، صنایع فلزی و معدنی و …، دارد که با راهکارهای اقتصاد مشارکتی و توسعه پایدار، می‌تواند وضعیت وخیم پیش‌بینی شده را تا حدود زیادی به نفع خود به چالش بکشد.
