سقوط اقتصاد ایران و کاهش سهم صادرات جهانی به ۰.۲۳ درصد
دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد و رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، در نشستی با عنوان «دولت چهاردهم و بحران صنعت کارخانه‌ای در ایران»، به تحلیل وضعیت بحرانی اقتصاد کشور پرداخت و انتقادات شدیدی را نسبت به سیاست‌های اقتصادی حاکم بیان کرد. وی با اشاره به کاهش سهم ایران از صادرات جهانی به ۰.۲۳ درصد و رشد بی‌سابقه قیمت‌ها در سه دهه گذشته، وضعیت اقتصاد ملی را خطرناک و ناپایدار توصیف کرد.
فقر اندیشه‌ای در سیاست‌گذاری اقتصادی
مومنی از فقر اندیشه‌ای در نظام تصمیم‌گیری‌های کشور سخن گفت و تاکید کرد که به جای اداره عالمانه و توسعه‌گرایانه، تمرکز بر توهمات و تشویق فعالیت‌های غیرمولد مانند دلالی و واردات است. وی اظهار داشت که در ایران، بهره‌کشی شدید از مردم و بنگاه‌های تولیدی، و همچنین نهادهای دولتی مشاهده می‌شود، در حالی که منافع حاصل از این بهره‌کشی، نصیب گروه‌هایی می‌شود که فاقد علایق تولیدی هستند. وی همچنین به فقر اندیشه‌ای حاکم بر تصمیم‌گیری‌ها اشاره کرد که به جای تقویت تولید، تنها به دلالی و واردات اهمیت می‌دهد.
درونی شدن وابستگی و بی‌توجهی به تولید
مومنی با بیان مفهوم «درونی شدن وابستگی» توضیح داد که این وابستگی‌ها نه تنها از طریق عوامل خارجی، بلکه با تقویت مناسبات درونی بازتولید می‌شوند. او تاکید کرد که در ده سال گذشته، وزرای صنعت به جای حمایت از تولید، راه‌حل‌هایی مانند واردات را پیشنهاد داده‌اند که نشان از درک محدود آن‌ها از تولید فناورانه دارد. وی به انتقاد از سیاست‌های وارداتی اشاره کرد و گفت که حتی در مواجهه با محدودیت‌های ارزی، مسئولان واردات را به عنوان راه‌حل اصلی معرفی می‌کنند که این خود نشان از ناپایداری سیستم اقتصادی دارد.
نقش سیاست‌های تورم‌زا در بحران اقتصادی
این اقتصاددان به گزارش بانک جهانی اشاره کرد که رشد قیمت‌ها در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ بالغ بر ۱۲ هزار درصد بوده است، در حالی که این رقم در کشورهای دیگر به مراتب کمتر بوده است. برای مثال، این رشد در عربستان ۵۵ درصد و در مصر ۸۹۷ درصد بوده است. مومنی تاکید کرد که سیاست‌های تورم‌زا و شوک درمانی به جای حمایت از تولید، باعث تضعیف اقتصاد و افزایش فقر، نابرابری و وابستگی به خارج شده است. او گفت که ادامه این سیاست‌ها تنها به افزایش ناپایداری و شکنندگی اقتصادی کشور منجر خواهد شد.
انتقاد از مدیریت منابع و فساد اقتصادی
مومنی به موضوع مدیریت منابع کشور نیز پرداخت و از ناتوانی دولت در تامین ارز و مشکلات ناشی از سیاست‌های ارزی انتقاد کرد. وی گفت که به جای حمایت از تولید و کاهش وابستگی، منابع کشور صرف سیاست‌های سوداگرانه می‌شود که به نفع افراد خاص است. او به فساد در سیستم اقتصادی اشاره کرد و گفت که سیاست‌های تورم‌زا و شوک درمانی تنها به تعمیق فساد و افزایش سود دلال‌ها منجر شده است.
انتقاد از سیاست‌های اخیر درباره قیمت بنزین
مومنی همچنین از اظهارات اخیر رئیس‌جمهور درباره قیمت بنزین به شدت انتقاد کرد و این اظهارات را بسیار خطرناک و بی‌پایه دانست. وی هشدار داد که چنین تصمیماتی تنها به ناپایداری اقتصادی و افزایش بحران‌های اجتماعی منجر خواهد شد. او از دولت خواست که به جای اقدامات سطحی و واردات‌محور، به تولید داخلی توجه کند و به اقتصاد کشور فرصت دهد تا روی پای خود بایستد.
درخواست از دولت برای اصلاحات ساختاری
این استاد دانشگاه از دولت خواست که به جای تکیه بر سیاست‌های شوک درمانی، به اصلاحات ساختاری و حمایت از بنگاه‌های تولیدی بپردازد. او تاکید کرد که سیاست‌های فعلی تنها به نفع دلال‌ها و واردکنندگان است و هیچ کمکی به تولیدکنندگان داخلی نمی‌کند. مومنی از دولت خواست که برنامه‌های ملی مبارزه با فساد را در اولویت قرار دهد و با حمایت توسعه‌گرا از تولید ملی، جلوی تخریب اقتصادی را بگیرد.
بهره‌کشی از تولید و وابستگی به واردات
مومنی بیان کرد که ایران با بهره‌کشی شدید از تولید و تکیه بر واردات، خود را به وابستگی به قدرت‌های بزرگ گرفتار کرده است. او توضیح داد که وابستگی به واردات و سیاست‌های تورم‌زا باعث شده که تولید ملی تضعیف شود و فقر و نابرابری افزایش یابد. مومنی با اشاره به اینکه جامعه‌ای که ارزش تولید فناورانه را درک نکند، در اسارت قدرت‌های بزرگ قرار می‌گیرد، خواستار تغییر رویکرد به سوی حمایت از تولید داخلی شد.
انتقاد از تصمیمات اقتصادی دولت و هشدار درباره آینده
مومنی با انتقاد از تصمیمات اقتصادی دولت و تاکید بر فاجعه‌بار بودن سیاست‌های فعلی، هشدار داد که مدارا با فقر ابدی نیست و مردم ایران با این وضعیت به اعتراض برمی‌خیزند. او گفت که معلمان، کارگران و پرستاران، به عنوان شریف‌ترین اقشار جامعه، اکنون معترضند و این نشان می‌دهد که شوک درمانی و سیاست‌های نادرست اقتصادی راه به جایی نخواهد برد.
لزوم توجه به صدای اقتصاددانان و کارشناسان
مومنی در پایان از دولت خواست که به صدای اقتصاددانان گوش دهد و از سیاست‌های شوک درمانی پرهیز کند. او تاکید کرد که برای اصلاح اقتصادی، باید به جای تغییرات جزئی و مقطعی، برنامه‌های جامع و ساختاری برای ارتقای تولید ملی و کاهش وابستگی به منابع خارجی تدوین شود. مومنی هشدار داد که ادامه سیاست‌های کنونی تنها به افزایش ناپایداری اقتصادی و اجتماعی منجر خواهد شد و از مسئولان خواست که به مسئولیت خود در قبال مردم و تولید ملی عمل کنند.
