بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ایران در سال ۲۰۲۳ موفق به تولید ۱۹.۸ میلیون تن غلات شده است که این میزان نسبت به سال قبل ۰.۳ میلیون تن افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود این روند رو به رشد در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه داشته و تولید غلات ایران به ۲۰.۱ میلیون تن برسد.
در میان انواع غلات، گندم سهم عمده‌ای از تولید را به خود اختصاص داده و در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۳.۵ میلیون تن از این محصول استراتژیک تولید شده است. فائو انتظار دارد که تولید گندم ایران در سال ۲۰۲۴ در همین سطح باقی بماند. در مقابل، تولید برنج در سال ۲۰۲۳ با ۲.۲ میلیون تن، ۱۸ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. این روند افزایشی در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود ایران ۲.۶ میلیون تن برنج تولید کند.
از نظر تجارت، ایران در سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴، ۱۴.۹ میلیون تن غلات وارد کرده که این میزان بیشتر از تولید داخلی بوده و نشان‌دهنده وابستگی کشور به واردات غلات است. فائو پیش‌بینی می‌کند که در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵، واردات غلات به ایران با ۳.۴ درصد افزایش به ۱۵.۳ میلیون تن برسد.
صادرات غلات ایران در سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴ حدود ۰.۱ میلیون تن بوده و فائو انتظار دارد که این رقم در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ بدون تغییر باقی بماند.
در مجموع، گزارش فائو نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۳ شاهد افزایش تولید غلات، به ویژه برنج، بوده است. همچنین ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۳ میلیون تن جو تولید کرده است که پیش‌بینی می‌شود این رقم در پایان سال ۲۰۲۴ بدون تغییر باقی بماند.
در زمینه تولید گوشت قرمز، وضعیت متفاوتی وجود دارد. در حالی که ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۰۴ هزار تن گوشت گاو تولید کرده است، پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۲۴ با ۱.۳ درصد کاهش به حدود ۳۰۰ هزار تن برسد. در مقابل، تولید گوشت گوسفند در ایران روندی افزایشی را تجربه خواهد کرد و فائو تخمین می‌زند که تولید آن در سال ۲۰۲۴ با ۱.۷ درصد افزایش به ۳۰۳ هزار تن برسد.
عرضه جهانی مناسب
بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، انتظار می‌رود که عرضه بسیاری از کالاهای اساسی غذایی در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ کافی باشد. با این حال، شرایط نامساعد آب و هوایی، افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، تغییرات ناگهانی در سیاست‌ها و سایر عوامل می‌توانند تعادل ظریف بین عرضه و تقاضای جهانی را بر هم زده و بر قیمت‌ها و امنیت غذایی جهانی تأثیر منفی بگذارند.
آخرین گزارش چشمانداز غذایی فائو، پیش‌بینی‌های به‌روز شده‌ای را درباره تولید، تجارت، مصرف و ذخایر اقلام اصلی غذایی ارائه می‌دهد. این گزارش پیش‌بینی می‌کند که تولید جهانی برنج و دانه‌های روغنی در سال جاری به سطوح بی‌سابقه‌ای خواهد رسید، درحالی که تولید گندم و ذرت احتمالاً با افت جزئی روبرو خواهد شد.
همچنین این گزارش ارزیابی‌های دقیقی از بازار گندم، غلات درشت، برنج، دانه‌های روغنی، شکر، گوشت، فرآورده‌های لبنی و شیلات ارائه می‌دهد. همچنین برآورد اولیه فائو از هزینه واردات جهانی مواد غذایی در سال ۲۰۲۴ را نشان می‌دهد که به ۲.۵ درصد افزایش یافته و از مرز ۲ تریلیون دلار عبور کرده است. این افزایش هزینه واردات مواد غذایی عمدتاً ناشی از شرایط کلان اقتصادی مطلوب، رشد باثبات اقتصاد جهانی و کاهش قیمت کالاهای اساسی مواد غذایی است.
گزارش جدید چشمانداز غذا همچنین به بررسی تأثیرات پویای شوک‌های وارد بر هزینه حمل‌ونقل بر هزینه واردات مواد غذایی پرداخته است. این موضوع با توجه به نوسانات ناشی از درگیری‌ها در مسیرهای دریای سیاه و دریای سرخ و همچنین تأثیر خشکسالی بر کانال پاناما، از اهمیت بالایی برخوردار است. تحلیل‌های ارائه شده در این فصل نشان می‌دهد که شوک‌های حمل‌ونقل در کوتاه‌مدت می‌توانند تأثیری مثبت بر ارزش هزینه واردات مواد غذایی داشته باشند، به‌ویژه بر گروه کشورهای درحال‌توسعه واردکننده خالص مواد غذایی.
بازار کودهای شیمیایی
گزارش چشمانداز غذا، فصل ویژه‌ای در مورد تجارت جهانی کود بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ و چشمانداز کوتاه‌مدت بازار برای سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ را ارائه می‌دهد. این فصل به بررسی شوک‌های ناشی از جنگ اوکراین بر بازار مواد مغذی اولیه مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) می‌پردازد. افزایش بی‌سابقه قیمت گاز طبیعی، یکی از عوامل اصلی غیراقتصادی‌شدن تولید کود بوده است.
علاوه بر این، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه و همچنین اقدامات تجاری، به افزایش قیمت جهانی کود دامن زده‌اند. این شوک‌ها منجر به انقباض قابل‌توجه تجارت کود در سال۲۰۲۲ شد، اما در سال۲۰۲۳ شاهد جهش مجدد در این بازار و بازگشت قیمت‌ها به سطوح مشابه سال۲۰۲۱ بودیم.
براساس این بررسی، قیمت متوسط کود در سبدی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم، در ماه آوریل ۲۰۲۴ به ۳۲۷ دلار در هر‌تن رسیده است. این رقم در مقایسه با آوریل ۲۰۲۲ که قیمت آن ۸۱۵ دلار در هر‌تن بود، نشان‌دهنده کاهش چشمگیری است. کاهش قابل‌توجه قیمت کود، رونق دوباره‌ای را به بازار این محصول حیاتی برای کشاورزی بازگردانده است، به‌طوری‌که، حجم تجارت نیتروژن تقریبا به سطح سال۲۰۲۱ رسیده است.
پیش‌بینی می‌شود طی ۶ ماه آینده، بازار کود باثبات نسبی همراه باشد. دلیل این امر، بهبود دسترسی به مواد مغذی اولیه و همچنین مقرون به صرفه‌شدن قیمت آنها است، با این حال سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) هشدار می‌دهد که بازارهای جهانی کود همچنان در معرض ریسک‌هایی ناشی از تحولات در بازار انرژی قرار دارند. این تحولات می‌توانند به دلیل عوامل ژئوپلیتیک یا سایر دلایل غیرقابل پیش‌بینی رخ دهند.
براساس آخرین پیش‌بینی‌های سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، وضعیت تولید و ذخایر چندین کالای اساسی غذایی در شرایط مطلوبی قرار دارد و انتظار می‌رود که این روند بهبود پیدا کند. این خبری امیدوارکننده برای امنیت غذایی جهانی است.
چشمانداز مطلوب
با این حال، فائو هشدار می‌دهد که سیستم‌های تولید غذا در جهان همچنان در برابر انواع شوک‌ها آسیب‌پذیر هستند. این شوک‌ها می‌توانند ناشی از حوادث آبوهوایی شدید، تنش‌های ژئوپلیتیک، تغییرات سیاستی و تحولات بازارهای دیگر باشند.
در سال زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴، بازارهای جهانی گندم با کاهش تولید، مصرف، تجارت و ذخایر جهانی گندم نسبت به سال قبل مواجه خواهند بود. اما به دلیل عرضه فراوان و تقاضای ضعیف در سایر مصارف، انتظار می‌رود بازار گندم روندی باثبات را طی کند.
در مجموع، این گزارش وضعیت نسبتاً مطلوب تولید و ذخایر مواد غذایی را نشان می‌دهد، اما همچنان بر آسیب‌پذیری سیستم‌های تأمین غذا در برابر شوک‌های احتمالی تأکید دارد.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که بازارهای جهانی غلات درشت در آستانه فصل دیگری از عرضه فراوان قرار دارند. انتظار می‌رود ذخایر این محصولات به بالاترین سطح خود از سال‌زراعی ۲۰۱۸-۲۰۱۷ برسد. با وجود وفور عرضه، چشمانداز تجارت بین‌المللی غلات درشت در سال‌زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴ چندان روشن نیست. انتظار می‌رود که کاهش موجودی صادرات در دو کشور عمده صادرکننده، برزیل و اوکراین، به‌همراه تقاضای ضعیف‌تر واردات از سوی چین، به کاهش تجارت بین‌المللی این محصولات منجر شود.
قیمت جهانی برنج به‌رغم محدودیت‌های صادراتی باقی‌مانده و تقاضای قوی از سوی برخی کشورهای آسیایی، همچنان در سطوح بالا باقی‌مانده‌است، با این حال پیش‌بینی‌های اولیه برای سال‌زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴ نویدبخش رسیدن تولید جهانی برنج به رکورد جدیدی است. این امر می‌تواند به احیای رشد مصرف برنج و افزایش ذخایر تا بالاترین سطح خود منجر شود.
در چشمانداز سال۲۰۲۴، تولید جهانی گوشت با رشدی ناچیز روبه‌رو خواهد شد. این افزایش عمدتا مرهون رشد تولید گوشت طیور است، با این حال رویدادهای شدید آبوهوایی، شیوع بیماری‌های دامی و کاهش سودآوری صنعت، می‌توانند سایه‌هایی از نگرانی را بر این چشمانداز نه‌چندان روشن، بیافکنند. در مقابل، تجارت‌جهانی گوشت رونق خواهد گرفت. پیش‌بینی می‌شود تقاضا در کشورهای پیشرو واردکننده گوشت، از میزان عرضه داخلی آنها فراتر رفته و تبادل این محصول استراتژیک در سطح بین‌المللی، شتاب بیشتری بگیرد.
علیرغم پیش‌بینی برداشت بی‌سابقه دانه‌های روغنی و کنجاله در فصل زراعی ۲۰۲۳-۲۰۲۴، انتظار می‌رود انباشت ذخایر کنجاله همچنان ادامه یابد، درحالی‌که تولید روغن و چربی با رشد اندکی همراه خواهد بود. این افزایش جزئی، باتوجه به افت غیرمنتظره در میزان تولید روغن پالم، نمی‌تواند تقاضای رو به رشد را جبران کند و توازن عرضه و تقاضای جهانی روغن‌های گیاهی را با چالش‌هایی مواجه خواهد ساخت.
در سال ۲۰۲۴، شاهد افزایش ۱.۴ درصدی تولید جهانی شیر تا حدود ۹۷۹ میلیون تن خواهیم بود. این رشد قابل توجه در مقایسه با سال ۲۰۲۳ است. آسیا همچنان پیشرو در این زمینه خواهد بود، با توجه به افزایش تعداد گاوهای شیرده و سهم قابل توجه مزارع لبنی در مقیاس بزرگ. علیرغم پیش‌بینی تقاضای ضعیف واردات در برخی از کشورهای واردکننده عمده، انتظار می‌رود تجارت جهانی محصولات لبنی تا حدودی افزایش یابد.
در سال ۲۰۲۴، صید ماهی از طریق صید دریایی در کنار توسعه آبزی‌پروری ادامه خواهد داشت. با این حال، کاهش تقاضای کلی در بازار و افزایش عرضه برخی از گونه‌های پرورشی، سبب افت قیمت در مورد برخی از فرآورده‌های دریایی شده‌است. در مجموع، افزایش هزینه‌های تولید و رکود در مخارج مصرف‌کنندگان، چالش‌هایی را پیش‌روی این صنعت قرار می‌دهد.
