والت ویتمن راستو و تأثیر مراحل رشد اقتصادی بر توسعه جهانی

والت ویتمن راستو و تأثیر او بر توسعه اقتصادی

زندگی و تحصیلات

والت ویتمن راستو در ۷ اکتبر ۱۹۱۶ در نیویورک متولد شد. او در دانشگاه ییل تحصیل کرد و پس از آن مدرک دکترای خود را از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد. راستو به عنوان یک اقتصاددان، مورخ و مشاور سیاسی در دولت‌های مختلف ایالات متحده فعالیت داشت و در طول زندگی حرفه‌ای خود، رویکردهای مختلفی را برای تحلیل توسعه اقتصادی ارائه کرد.

مدل مراحل رشد اقتصادی

مهم‌ترین دستاورد راستو در حوزه اقتصاد، مدل “مراحل رشد اقتصادی” اوست که در سال ۱۹۶۰ در کتاب “مراحل رشد اقتصادی: یک بیانیه غیرکمونیستی” منتشر شد. این مدل، توسعه اقتصادی را در پنج مرحله دسته‌بندی می‌کند:

• جامعه سنتی (Traditional Society): اقتصادی مبتنی بر کشاورزی، با فناوری ابتدایی و تولید محدود.
• شرایط پیش‌نیاز برای خیز (Preconditions for Take-off): بهبود زیرساخت‌ها، افزایش سرمایه‌گذاری و رشد تدریجی صنعتی شدن.
• خیز اقتصادی (Take-off): افزایش سرمایه‌گذاری، توسعه صنایع کلیدی و آغاز رشد پایدار.
• حرکت به سوی بلوغ (Drive to Maturity): تنوع در صنایع، بهبود بهره‌وری و گسترش بازارهای صادراتی.
• عصر مصرف انبوه (Age of High Mass Consumption): گسترش رفاه اقتصادی، افزایش درآمد سرانه و توسعه بخش خدمات.

تأثیرات راستو بر سیاست‌های توسعه‌ای

نظریه راستو تأثیر زیادی بر سیاست‌گذاری اقتصادی کشورهای مختلف داشت. ایالات متحده از مدل او برای برنامه‌های کمک به کشورهای در حال توسعه در دوران جنگ سرد استفاده کرد تا کشورها را از اقتصادهای کشاورزی به سمت صنعتی شدن سوق دهد. بسیاری از کشورها از جمله کره جنوبی، تایوان و ژاپن، تا حدودی با استفاده از این مدل، توسعه اقتصادی خود را برنامه‌ریزی کردند.

انتقادات به نظریه راستو

با وجود موفقیت‌های نظریه راستو، برخی اقتصاددانان از جمله آمارتیاسن و ساموئلسون، انتقاداتی به آن وارد کرده‌اند. مهم‌ترین انتقادات عبارتند از:

• عدم توجه به تفاوت‌های ساختاری کشورها: مدل راستو فرض می‌کند که همه کشورها باید یک مسیر مشابه را طی کنند، در حالی که توسعه در کشورهای مختلف به دلایل گوناگون متفاوت است.
• بی‌توجهی به موانع داخلی و خارجی: این مدل عواملی مانند نابرابری، فساد، ساختارهای سیاسی و روابط بین‌المللی را نادیده می‌گیرد.
• نقش دولت در توسعه: برخلاف مدل راستو که بر رشد طبیعی اقتصاد تأکید دارد، بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته از مداخله دولت برای رشد اقتصادی استفاده کرده‌اند.

میراث راستو در اقتصاد معاصر

با وجود انتقادات، نظریه‌های راستو همچنان به‌عنوان یکی از پایه‌های مطالعات توسعه اقتصادی مطرح هستند. امروزه، بسیاری از سیاست‌گذاران و اقتصاددانان از مفاهیم پیشنهادی او برای تحلیل رشد اقتصادی کشورها استفاده می‌کنند. علاوه بر این، مدل پنج مرحله‌ای او به‌عنوان چارچوبی برای درک توسعه اقتصادی کشورها در دوران مدرن به کار می‌رود.