کارل منگر: بنیان‌گذار مکتب اقتصاد اتریش و نظریه ارزش‌گذاری مدرن
مقدمه
در ۲۶ فوریه سال ۱۸۴۰، کارل منگر (Carl Menger)، یکی از تأثیرگذارترین اقتصاددانان قرن نوزدهم و بنیان‌گذار مکتب اقتصاد اتریش متولد شد. او با ارائه نظریه ارزش‌گذاری ذهنی و تحلیل نهایی‌گرایانه، دیدگاه‌های جدیدی را در علم اقتصاد مطرح کرد. نظریه‌های او، پایه‌های اقتصاد مدرن را شکل دادند و تأثیر عمیقی بر مباحثی مانند عرضه و تقاضا، قیمت‌گذاری و تصمیم‌گیری اقتصادی گذاشتند.
در این مقاله، به بررسی زندگی، نظریات کلیدی، تأثیرات مکتب اتریش و اهمیت پژوهش‌های منگر در اقتصاد مدرن می‌پردازیم.
زندگی و تحصیلات
کارل منگر در گالیسیا (که اکنون بخشی از لهستان و اوکراین است) در امپراتوری اتریش متولد شد. او تحصیلات خود را در دانشگاه پراگ و دانشگاه وین ادامه داد و در رشته حقوق و اقتصاد تحصیل کرد.
وی در اوایل کار خود به عنوان روزنامه‌نگار اقتصادی فعالیت داشت و این تجربه باعث شد که بیشتر با مشکلات اقتصادی و سیاست‌های مالی آشنا شود. بعدها، او به عنوان استاد در دانشگاه وین مشغول به تدریس شد و تحقیقات گسترده‌ای در زمینه نظریه اقتصادی و تحلیل ارزش انجام داد.
بنیان‌گذاری مکتب اقتصاد اتریش
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای منگر، تأسیس مکتب اقتصاد اتریش (Austrian School of Economics) بود که بر تحلیل ارزش ذهنی، تصمیم‌گیری فردی و نقش کارآفرینی در بازار تأکید دارد.
- ارزش‌گذاری ذهنی: برخلاف اقتصاددانان کلاسیک که ارزش کالاها را بر اساس هزینه تولید تعیین می‌کردند، منگر بیان کرد که ارزش هر کالا به میزان مطلوبیتی که برای مصرف‌کننده دارد بستگی دارد.
- نظریه مطلوبیت نهایی (Marginal Utility): او توضیح داد که ارزش یک کالا به آخرین واحدی که مصرف می‌شود بستگی دارد. به‌عبارت‌دیگر، هرچه مقدار یک کالا بیشتر در دسترس باشد، ارزش آن برای مصرف‌کننده کاهش می‌یابد.
- نقش فردگرایی در تصمیم‌گیری اقتصادی: درحالی‌که مکتب کلاسیک بر ساختارهای کلان اقتصادی تمرکز داشت، منگر اهمیت تصمیم‌گیری‌های فردی و کارآفرینی را در اقتصاد برجسته کرد.
- رد نظریه کار مارکس: او نظریه کار مارکس را که ارزش کالا را بر اساس میزان کار صرف‌شده برای تولید آن تعیین می‌کرد، رد کرد و تأکید داشت که ارزش، مفهومی ذهنی است که توسط مصرف‌کنندگان مشخص می‌شود.
کتاب “اصول علم اقتصاد” و تأثیرات آن
در سال ۱۸۷۱، منگر کتاب “اصول علم اقتصاد” (Principles of Economics) را منتشر کرد. این کتاب یکی از تأثیرگذارترین آثار در تاریخ اقتصاد است و نظریه‌های اساسی او را مطرح می‌کند.
- پایه‌گذاری نظریه مطلوبیت نهایی که امروزه در اقتصاد مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- رد نظریه ارزش کار که توسط کارل مارکس و اقتصاددانان کلاسیک مطرح شده بود.
- ارائه تحلیل نهایی‌گرایانه در علم اقتصاد که بر تصمیم‌گیری‌های فردی تأکید دارد.
تأثیر مکتب اقتصاد اتریش بر اقتصاد مدرن
مکتب اقتصاد اتریش، به‌ویژه با نظریات کارل منگر، تأثیر عمیقی بر توسعه اقتصاد مدرن و نظریه‌های بازار آزاد داشته است. بسیاری از اقتصاددانان برجسته مانند لودویگ فون میزس، فردریش هایک و موری راتبارد از ایده‌های منگر الهام گرفته‌اند.
- تأثیر در نظریه قیمت‌گذاری: نظریه مطلوبیت نهایی امروزه در نظریه قیمت‌گذاری مدرن استفاده می‌شود و به تحلیل نحوه تعیین قیمت‌ها در بازار کمک می‌کند.
- تأثیر در سیاست‌های اقتصادی: بسیاری از سیاست‌های اقتصادی مدرن، از جمله لیبرالیسم اقتصادی و بازار آزاد، بر اساس اصول مکتب اتریش شکل گرفته‌اند.
- تحلیل‌های نهایی‌گرایانه: امروزه نظریه‌های نئوکلاسیک در اقتصاد، همچنان از اصول تحلیل‌های فردگرایانه منگر استفاده می‌کنند.
انتقادات به نظریات کارل منگر
اگرچه نظریه‌های منگر تأثیر بسزایی بر اقتصاد داشته، اما مورد انتقاد برخی مکاتب اقتصادی نیز قرار گرفته است:
- انتقاد مارکسیست‌ها: اقتصاددانان مارکسیست استدلال می‌کنند که ارزش کالاها بر اساس کار صرف‌شده برای تولید آن‌ها تعیین می‌شود، نه مطلوبیت ذهنی مصرف‌کنندگان.
- انتقاد کینزی‌ها: اقتصاددانان کینزی معتقدند که تحلیل‌های فردگرایانه منگر، تأثیرات کلان اقتصادی و سیاست‌های دولت را نادیده می‌گیرد.
