چرا NFTها هیجان خود را از دست دادند؟
راهکار دیجیتالی هنر در ورطه سقوط افتاد
NFT از جمله نوآوری‌ها در دنیای فناوری است که به دنبال یکتاسازی هنر دیجیتال و انتقال مستقیم و بدون رابطه هنر و ارزش آن به مخاطب است. با این حال، شاید این فناوری فرصت لازم برای تعریف خود را نیافت و هیجان شکل گرفته حول آن به یک رفتار پر نوسان، پر از حباب و غیر منطقی در بازارهای خرید و فروش NFT بدل شد. هیجانی که NFT را به جایی رساند که زیرمجموعه‌هایی از آن با هزاران هزار و حتی میلیون‌ها دلار معامله شدند، بسیاری را به عرش رساند و ناگهان حباب‌هایش ترکید و بسیاری دارایی‌های خود را از دست رفته دیدند.
NFT چیست یا چه بود؟
NFT مخفف توکن‌های غیرقابل معاوضه است. آنها برداشتی نوین از هنر دیجیتال هستند و خالقان آنها تلاش داشتند با استفاده از فناوری بلاکچین، امضایی پای آثار خود بگذارند تا شبیه آثار هنری کلاسیک امکان کپی آنها نباشد و با قیمت‌های مشابه با آثاری چون نقاشی‌های ونگوگ به فروش برسند. جالب اینکه در ابتدای امر هم موفق بودند و با بستری که از فعالیت ارزهای دیجیتالی چون بیتکوین حاصل شده بود، NFTها نیز توانستند خود را به عنوان یک چهارچوب مرکب از هنر و فناوری معرفی کنند و فروش‌های باورنکردنی برای آثار دیجیتال در این قالب نتیجه شود. بسیاری از کارشناسان یا بهتر است بگوییم منتقدان NFTها بر این باور بودند که این توکن‌ها ارزش چندانی ندارند و فقط هیجان و جوسازی است که سوخت لازم برای صعود ارزش آنها را فراهم می‌کنند. از دید آنها، بسیاری از حرفه‌ای‌های بازار از جوسازی به عنوان سوخت لازم برای تبلیغ NFTها بهره گرفتند و پس از کسب سودهای نجومی ناگهان دست خریداران جدید را در حنا گذاشتند. از دیدی اهالی هنر، NFT پتانسیل کمک به یکتاسازی آثار هنری دیجیتال را داشت، اما بیش از اندازه بر روی ارزش آفرینی مالی آن و وجه معاملاتیش اصرار شد. به همین دلیل، بسیاری از هنرمندان، به این نتیجه رسیدند که NFT نه تنها کمکی برای هنر نیست، بلکه تهدیدی برای اصالت، هدف و آرمانی است که قرار است به وسیله هنر و از ذهن هنرمند به جامعه منتقل شود.
سقوط NFTها
تا پایان ماه سپتامبر سال ۲۰۲۳، بیشتر از ۹۵ درصد NFTها ارزش خود را نزدیک به صفر دیدند و شکافی تأسف‌بار بین قیمت‌های بالا و رکودهای کنونی ایجاد شد. از میان ۷۳ هزار NFT مورد مطالعه، ۶۹۷۰۰ مورد ارزش بازاری معادل به صفر داشتند و دارندگان این دارایی‌های دیجیتال، دیگر نتوانستند هیچ خریداری برای اموال بی‌ارزش شده خود بیابند. با این حال، وقتی به ارزهای رمزنگاری شده می‌نگریم، شاید این سوال پیش بیاید که چه تفاوتی بین ارزهای مبتنی بر بلاکچین و NFTها وجود دارد؟ چرا آنها به این بی‌ارزشی و سقوط تأسف‌بار تن ندادند یا چرا سرمایه‌گذاران حاضرند بر روی ارزهای رمزنگاری شده سرمایه‌گذاری کنند اما دیگر سرمایه‌گذاری برای NFT نیست؟ شاید بهترین جواب برای این سوال این باشد که ارزهایی چون بیتکوین و اتریوم جایگزین پول فیات بودند و خصوصیات آن را به ارث می‌برند. NFTها اما، جایگزین آثار هنری شدند اما هرگز به آن اعتبار و ارزش ذاتی هنر نرسیدند. به عبارتی، بیتکوین تلاش نکرد جایگزینی برای یک کالای با ارزش باشد تا در ادامه مردم آن را با واقعیت موجود بسنجند و از تفاوت و تولید بیرویه آن خسته شوند. NFT تقریبا توسط هر کسی که دلش می‌خواست هنر دیجیتالی به اسمش نوشته شود، تولید می‌شود. مهمتر اینکه NFTهایی که توسط افراد مختلف و حتی شرکت‌های بزرگ تولید می‌شدند، اختلاف چندانی (حداقل از نظر هنری) با یکدیگر نداشتند. به همین دلیل مردم کم کم به این نتیجه رسیدند که NFT هنر نیست و ارتباطی که قول آن را داده بود ایجاد نشده است. به زبانی دیگر، عرضه بیش از اندازه NFT و تقاضای کم برای آن باعث شد که قیمت محصولات آن ناگهان سقوط کند و چون مردم از آن نا امید شده بودند، دلیلی برای سرمایه‌گذاری دوباره و نجات NFT نداشتند.
وضعیت کنونی NFT
با تمام این تفاسیر و اخبار منفی حول NFTها، باید اذعان کرد که آنها هنوز در حال مبارزه برای جذب ارزش و سرمایه از جانب بازارهای مالی هستند. در حال حاضر، ارزش بازار جهانی آنها در حدود ۶.۱ میلیارد دلار است. بنابراین، هنوز آثاری وجود دارند که برای مردم مهماند و دارندگان آنها حاضر نیستند به هر قیمتی آنها را بفروشند. بیشتر این NFTها انواع قدیمی، مرتبط با یک چهره یا مجموعه سرشناس و یا NFTهایی هستند که توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری معتبر در بازار رمزارزها پشتیبانی می‌شوند. همچنین، انواع جدیدی وجود دارند که با ترکیب خلاقیت و نوآوری، نگاه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده‌اند. آنها از شکسته‌ای پیشینیان خود درس گرفته‌اند و سعی کرده‌اند که آثار جدید را در قالبی کاربردی و مرتبط با یک دارایی دیجیتال و با ارزش دیگر تعریف کنند. برای مثال، بسیاری از فضاها و بازی‌های متاورس از NFTها به عنوان پاداش، موقعیت‌ها و اشیاء موجود در بازی و آیتم‌های مورد استفاده در نقل و انتقال‌ها استفاده می‌کنند. همین امر باعث می‌شود که NFT مرتبط ارزشی فراتر از یک هنر دیجیتال داشته باشد. این آثار کم کم به عنوان نمادهایی در دنیای متاورس بدل می‌شوند و شبیه قطعات هنری در سراسر جهان، پس از مدتی به تاریخچه دیجیتال و نمادهایی برای تصور روزهای اولیه متاورس بدل می‌شوند. هرچقدر این گره‌های زده شده به متاورس و فضای مجازی محکمتر باشد، NFTها شانس بیشتری برای بقاء و ارزش آفرینی بیشتر در آینده دارند.
آینده‌ای NFTها کدام سوی تاریخ است؟
برخلاف آنچه می‌توان از وضعیت کنونی این دارایی‌های دیجیتال برداشت کرد، آینده NFTها روشن است. با این حال، هیجان بازار برای آنها دیگر آن نوسان و سودها و ضررهای ناگهانی را به ارمغان نمی‌آورد. در آینده NFTها، بازار به این آثار دیجیتال و محصول بلاکچین با ذره‌بین و تأمل بیشتری می‌نگرد، ریزبینانه‌تر بر دلیل ارزشمند بودن آن نقد می‌شود و کارایی و یکتایی اثر (بخصوص از جنبه هنر بودن آن) اهمیت بسیار بالایی در تعیین قیمت و روند بازار آن خواهد داشت. انتظار می‌رود در بازه ۳ ساله، ارزش بازار NFT از ۶ میلیارد کنونی به عدد ۸۰ میلیارد دلار برسد. بخش عمده این صعود متأثر از توسعه متاورس، بازی‌های مبتنی بر متاورس، گسترش کاربرد بلاکچین در صنایع مختلف و… است. برای مثال، اگر یک شبکه اجتماعی متاورسی بتواند جمعیت بالایی از کاربران آنلاین را به خود جذب کند، می‌تواند بستر خوبی برای فروش آثار هنری دیجیتال، مانند آواتارها، نیز باشد. در این میان، NFTها می‌توانند همان آواتارهای یکتایی باشند که یک کد غیرقابل نفوذ پشتیبان آنهاست. علاوه بر این، NFTها می‌توانند شبیه صندوق‌هایی برای نگهداری آثار با ارزش و دیجیتال استفاده شوند. فناوری مورد استفاده در آنها این امکان را فراهم میکند که آثاری چون مکان‌های دیجیتالی شده جغرافیایی، آثار دیجیتال منحصر به فرد (مانند تصاویر یا ویدیوها) به شکلی یکتا و محافظت شده در مقابل کپی نگهداری شوند و در صورت نیاز در بازارهای معاملاتی به فروش برسند. به ویژه، اولین گام در احیا و ارزش دهی بیشتر به NFTها، کاهش فشاری است که از جانب بازارهای مالی به این مخلوقات دیجیتال وارد می‌شود. به این معنی که، در حال حاضر بسیار از عموم مردم و حتی حرفه‌ای‌ها، NFT را یک دارایی قابل معامله می‌دانند که فقط یک جنبه مالی دارد و پتانسیل‌های دیگر آن جدی گرفته نمی‌شود. در واقع، NFT با هیجانی که در چند سال اخیر به وجود آوردند، مانع از پرداختن اذهان عمومی به رسالت اصلی آن شدند و تنها به وجه مالی آنها پرداخته شد. حال اگر این فشار بر NFT کم شود، کم کم ویژگی‌های دیجیتال و قابل استفاده آن در بخش‌های مختلف از آینده دیجیتالی شده انسان بروز می‌کنند و ارزش آن نیز بیش از پیش نمایان می‌شود.
ارتباط NFT و ۳ Web
وب ۳ نسل سوم از اینترنت است که در آن هدف تمرکززدایی و افزایش تعامل مستقیم کاربران با یکدیگر و با موتورهای جستجو است. یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های لازم برای تحقق آرمان‌های وب ۳، بلاکچین و محصولات و جوامع پشتیبان آن است. یکی از مهمترین نیاز برای استقرار وب ۳ (و احتمالا نسل‌های بعدی مانند وب ۴) داشتن هویت دیجیتال یکتاست. در آینده اینترنت، انسان‌ها نه فقط هویتی مشابه با آنچه اکنون (در قالب شماره ملی یا مشابه آن در کشورهای دیگر) دارند، بلکه هویتی دیجیتال را نیز به ارث می‌برند. تفاوت اصلی این دو نوع از احراز هویت، نوع کنترل و امکان تغییری است که انسان بر آنها دارد: یکی ثابت و توسط دولت به او ابلاغ شده و دیگری قابل تغییر و برداشتی از تشخیص و علایق خود اوست. NFTها گزینه‌های فوق العاده مناسبی برای تعریف هویت دیجیتال در فضای اینترنت نسل ۳ هستند. آنها می‌توانند تصاویر و آثار هنری دیجیتال دیگری باشند که هر شخص می‌تواند با خریدش برای خود هویت منحصر به فرد، جذاب و از جنس دیجیتال داشته باشد و در فضاهای مجازی مانند شبکه‌های مجازی متاورسی استفاده کند. علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی متاورسی آینده می‌توانند پس از چند سال جایگزین انواع کنونی شوند و Marketplaceهای آنها (مانند بازار کنونی و آنلاین فیسبوک) به بازارهایی فعال برای خرید و فروش کالا، از نوع دیجیتال یا فیزیکی، بدل گردند. در این میان، NFT می‌تواند هم به عنوان یک کالای با ارزش مبادله گردد و هم یک واحد پولی باشد که نقل و انتقال دارایی‌های دیگر را ممکن می‌سازد.
در حال حاضر، ارزش بازار جهانی آنها در حدود ۶.۱ میلیارد دلار است. بنابراین، هنوز آثاری وجود دارند که برای مردم مهماند و دارندگان آنها حاضر نیستند به هر قیمتی آنها را بفروشند. بیشتر این NFTها انواع قدیمی، مرتبط با یک چهره یا مجموعه سرشناس و یا NFTهایی هستند که توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری معتبر در بازار رمزارزها پشتیبانی می‌شوند.
انتظار می‌رود در بازه ۳ ساله، ارزش بازار NFT از ۶ میلیارد کنونی به عدد ۸۰ میلیارد دلار برسد. بخش عمده این صعود متأثر از توسعه متاورس، بازی‌های مبتنی بر متاورس، گسترش کاربرد بلاکچین در صنایع مختلف و … است.
