در گفتوگو با مهدی ایزدیار، مدیر عامل فناپ زیرساخت تشریح شد:
ضرورت تحول دیجیتال در اوج بحران
شیوع کرونا، بسترهای توسعه دیجیتالی کسب و کارها را فراهم کرد.
»تحول دیجیتال«، از ضرورت‌های مهمی است که در سال‌های اخیر برای بهره‌گیری از مزیت‌های تحلیل کلان داده‌ها و بکارگیری پلتفرم‌ها پیوسته مورد توجه سازمان‌ها بوده است، اما این تحول بدلیل تغییراتی که در مدل کسب و کارها ایجاد می‌کند، با پیچیدگی‌هایی همراه است. این پیچیدگی‌ها که دامنه‌ای به وسعت همه سازمان را شامل می‌شود، روش‌های کاری، فرهنگ، ابزار، دانش و …. را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیگمان دامنه چنین تغییراتی نیازمند پذیرش خطر پذیری بالا و شجاعت مدیران کسب و کارها است. چنین پیچیدگی‌هایی در برخی صنایع مانند حمل و نقل، بهداشت، لجستیک، خرده فروشی و … بیشتر است، از همین رو تا پیش از کرونا مقاومت آنها به پذیرش تحول دیجیتال بیشتر بود تا اینکه سرانجام کرونا، تغییری جدی در سبک زندگی ما در این کره خاکی پدید آورد. در شرایطی که ادامه روند فعالیت‌ها و بقای بسیاری از کسب و کارها و حتی ارائه خدمات عمومی و ضروری با تهدیدی جدی مواجه شده بود، فناوری‌های نوپدید ادامه حیات کسب و کارها و ارائه بسیاری از محصولات و خدمات را ممکن کرد و خیلی از این مقاومت‌ها را شکست. مهدی ایزدیار، مدیرعامل فناپ زیرساخت در این مصاحبه از ظرفیت‌های ایجاد شده در بحران همه‌گیری کرونا برای پیشرفت تحول دیجیتال می‌گوید.
نگاهی به تحولات پس از بحران همه‌گیری کووید-۱۹ نشان می‌دهد، ترندها یا روندهای فناوری، نقشی اساسی در شکل دهی و کمک به کسب و کارها در آن دوره بحرانی دارد. روندهای فناوری با ارائه ابزارها، راهکارها و راهبردهایی برای گذر از چالش‌های متنوع در بحران‌ها، افزون بر کمک به حفظ فرایندهای کاری کسب و کارها، حتی زمینه‌ساز پیشرفت کسب و کارها در کشاکش تنش‌ها می‌شوند. چنین روندهایی از تسهیل دورکاری گرفته تا برقراری شیوه‌های نوآورانه تعامل با مشتری، در ایجاد انعطافپذیری و سازگاری برای بسیاری از مشاغل، کارنامه‌ای موفق دارند.
در طول همه‌گیری کووید-۱۹، بدلیل برقراری شرایط قرنطینه یا اقدامات مرتبط با فاصله‌گذاری اجتماعی در بسیاری از کشورها و از جمله در ایران، دورکاری به یک ضرورت برای ادامه کار بسیاری از مشاغل تبدیل شد. بکارگیری فناوری‌هایی مانند ابزارهای ویدئو کنفرانس در قالب پلتفرم‌هایی چون Zoom، رواج استفاده از پلتفرم‌های مدیریت همکاری مانند Teams Microsoft و Slack در جهان و نمونه‌های مشابه داخلی در کنار ابزارهای بهبود بهره‌وری مبتنی بر ابر مانند Workspace Google، کسب و کارها را قادر کرد تا در سریعترین زمان ممکن بتوانند، تغییر شیوه انجام فرآیندهای کاری خود را بر مبنای دورکاری کارکنان ممکن کنند. به این ترتیب در دوران قرنطینه‌های بین‌المللی ناشی از کرونا که به شکست بسیاری از کسب و کارها انجامید، شرکت‌هایی مانند Technologies Slack و Zoom Communications رشد تصاعدی را تجربه کردند. علت این رشد هم چیزی نبود جز ویژگی ذاتی پلتفرم‌های آنها که برای همکاری و ارتباطات بی‌وقفه از راه دور طراحی شده بود.
تجارت الکترونیک در طول همه‌گیری کرونا شاهد افزایش قابل توجهی بود. کسب و کارهایی که حضور آنلاین قوی‌تری داشتند و گزینه‌های انعطاف پذیری در تحویل کالا و خدمات داشتند، در کوران بحران کرونا رونق گرفتند. شرکت آمازون که پیش از همه‌گیری کرونا نیز غول مسلط دنیای تجارت الکترونیک بود،
در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ رشد فزاینده تقاضا برای کالاها و خدمات ضروری را گزارش کرد و از شبکه لجستیک و توزیع پیشرفته خود برای رفع نیازهای مشتریان بهره برد. »شاپیفای« نیز که یک پلتفرم تجارت الکترونیک چند ملیتی کانادایی است توانست به داد کسب و کارهای کوچک و متوسط متعددی برسد و آنها را قادر به عبور سریع از فرایند تحول دیجیتال کند تا ابزارهایی برای ایجاد و مدیریت موثر فروشگاه‌های آنلاین خود داشته باشند.
در ایران، پلتفرم‌های فروشگاه‌های اینترنتی در بحران کرونا مقیاس‌پذیر شدند و با استخدام نیروهای بیشتر ضمن توسعه نیروی انسانی خود، به بسیاری از کسب و کارهای محلی کمک کردند تا در اوج همه‌گیری کرونا قادر به ارائه محصولات و خدمات خود به مشتریان باشند. شاخص‌ترین فروشگاه اینترنتی ایرانی در گزارش سالیانه فعالیت‌های خود در سال ۹۹ اعلام کرد سهم خرده‌فروشی آنلاین در ایران در سال ۹۹ با رشد ۶۰ درصدی همراه بود و از ۲ درصد سال ۹۸ به ۲-۳ درصد افزایش یافت. این روند صعودی افزون برآنکه رشد و توسعه طبیعی و تدریجی خرده‌فروشی آنلاین را نشان می‌دهد، تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا و گسترش خرید و فروش اینترنتی نیز بوده است.
بخش مراقبت‌های بهداشتی و خدمات درمانی در بحران کرونا شاهد پذیرش سریع راهکار تله‌مدسین یا پزشکی از راه دور از سوی مردم بود. در آن دوران شرکت‌هایی مانند Health Teladoc و Amwell خدمات درمانی از راه دور را ارائه کردند تا پزشکان متخصص، جدا از اینکه در چه شهر و کشوری یا حتی در خانه یا بیمارستان هستند، بتوانند بسیاری از بیماران خود را مجازی ویزیت کنند. چنین خدماتی در ایران نیز از سوی پلتفرم‌هایی حوزه سلامت ارائه شد. به این ترتیب امکان قرارگیری بسیاری از مردم در معرض انتقال ویروس کرونا به حداقل رسید، جان بسیاری از افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن بود با مراجعه به مراکز درمانی به کووید-۱۹ مبتال شوند، حفظ شد و در سوی مقابل تداوم ارائه خدمات درمانی به بیماران به شکل مجازی تضمین شد. برخی از این پلتفرم‌ها توانستند با یکپارچه‌سازی امکان
برقراری ویزیت‌های ویدئویی بیماران، ثبت سوابق الکترونیکی سلامت آنها در مراکز داده و بکارگیری فناوری‌های نظارت تصویری از راه دور، ضمن تسهیل ارائه مراقبت‌های بهداشتی، جمع‌آوری داده‌ها و امکان تحلیل آنها را در بستری یکپارچه مهیا کنند تا سطح نوینی برای ارائه خدمات درمانی کارآمد در جهان ایجاد شود.
فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی و یادگیری ماشین از روندهای مهم توسعه فناوری‌های نوپدید در سال‌های اخیر، نقش مهمی در تجزیه و تحلیل داده‌ها، پیشبینی روندهای پیشِرو و بهینه‌سازی عملیات دارند. کسب و کارهایی مانند نتفلیکس از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای پیشنهاد محتوای ویدئویی، متناسب با علاقه مندی‌های کاربران استفاده می‌کنند که منجر به افزایش تعامل می‌شوند. چت بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در حوزه سلامت، مانند نمونه‌هایی که در شرکت‌هایی مانند Health Ada و Conversica توسعه داده شده‌اند، امکان پشتیبانی از مشتری و انتشار اطلاعات را فراهم می‌کنند. چنین ربات‌هایی حتی با وجود افزایش چشمگیر تقاضا در زمان بحران، قادر به پاسخگویی موثر به پرسش‌های کاربران در حوزه سلامت هستند و این نکته بسیار مهمی در مدیریت بحران‌های بزرگ است.
بله، همینطور است. بحران کرونا کمک کرد تا صنعت سرگرمی بسوی خدمات استریم گرایش پیدا کند؛ زیرا مردم خیلی بیشتر از گذشته به دنبال گزینه‌های سرگرمی در خانه بودند. Disney ،Netflix+ و Hulu از این روند استفاده کردند و مجموعه وسیعی از محتوای ویدئویی قابل دسترس برای نمایش در دستگاه‌های مختلف را ارائه کردند.
در ایران رشد مشابهی برای پلتفرم‌های آنلاین نمایش خانگی رقم خورد. نکته مهم در موفقیت چنین پلتفرم‌هایی این بود که در اوج نیاز مردم به استفاده از پلتفرم‌های سرگرمی در خانه، از هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی پیشنهادهای فیلم استفاده کردند و با ارتقای چشمگیر بهبود تجربه کاربری، موجب جذب حداکثری و حفظ مشترکان خود در پایان همه‌گیری کووید-۱۹ شدند.
بروز اختلال‌های گاه و بیگاه در زنجیره تامین شرکت‌ها بدلیل مقررات قرنطینه، موجب پذیرش فناوری‌هایی مانند بلاکچین برای افزایش شفافیت و قابلیت ردیابی کالاها در میان کنشگران حوزه بازرگانی و حمل و نقل شد. برای نمونه پلتفرم IBM Trust Food از فناوری بلاکچین برای ردیابی محصولات غذایی، اطمینان از اصالت و کاهش ضایعات مواد غذایی استفاده کرد. شرکت‌هایی مانند والمارت نیز بلاکچین را در زنجیره تامین خود پیاده‌سازی کردند و کارایی و امکان پایش لحظه به لحظه محموله‌ها را در سراسر شبکه ترابری خود افزایش دادند. در بخش مالی، با دشوارشدن فعالیت‌های حضوری در شعبه‌های بانک، شرکت‌های فعال در حوزه فناوری مالی (فینتک) رشد قابل توجهی را تجربه کردند. پلتفرم‌های پرداخت دیجیتالی مانند پیپال و اسکوئر، تراکنش‌های بدون تماس را تسهیل و به افزایش تقاضا برای روش‌های پرداخت بدون لمس کمک کردند. این اتفاق را در ایران هم با افزایش اقبال به استفاده از پلتفرم‌هایی این حوزه شاهد بودیم.
بله، بخش آموزش در اوج قرنطینه و تعطیلی مراکز آموزشی نسبت به پذیرش کارایی پلتفرم‌های یادگیری آنلاین روی خوش نشان داد و تحول دیجیتال را در سریعترین شکل ممکن پیاده‌سازی کرد. شرکت‌های فعال در حوزه فناوری آموزشی مانند Coursera و Udemy مجموعه‌ای از دوره‌ها و مواد آموزشی را ارائه می‌کنند که به دانش آموزان و متخصصان این امکان را می‌دهند تا مهارت‌های خود را از هر نقطه‌ای در سراسر جهان بهروز کنند. این پلتفرم‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی موجب بهبود تجربیات یادگیری شخصی و ارزیابی‌های تطبیقی برای کاربران خود شدند. مشابه این پلتفرم‌ها در ایران هم رشد و توسعه چشمگیر ی را در دوران کرونا تجربه کردند.
در صنایع مختلف، گرایش به اتوماسیون و رباتیک موجب شهرت صنایع استفاده کننده از آنها شد. آنها با کاهش وابستگی به نیروی انسانی، تداوم کسب و کار خود را در مدت قرنطینه و ادامه بحران کرونا تضمین کردند. شرکت‌های مشهوری مانند بوستون داینامیکس، ربات‌های مختلفی را برای انجام کارهایی در زمینه مراقبت‌های بهداشتی و عملیات انبارگردانی توسعه دادند. افزون بر این، بکارگیری اتوماسیون در فرآیندهای تولید، تدارکات و خدمات مشتری، موجب بهبود کارایی کاهش هزینه‌های عملیاتی برای کسب و کارهای مختلف شد.
همزمان با روی آوردن مردم و کسب و کارها به دورکاری و فناوری‌های آنلاین، امنیت و تهدیدهای سایبری اهمیتی مضاعف یافت. شرکت‌ها برای محافظت از داده‌های حساس کسب و کار خود و پیشگیری از حملالت سایبری، در زمینه بکارگیری راهکارهای امنیت سایبری سرمایه‌گذاری قابل توجهی انجام دادند. شرکت‌های فعال در حوزه امنیت سایبری مانند CrowdStrike و Networks Alto Palo راهکارهایی نیرومند برای محافظت از کسب و کارها در برابر تهدیدهای روزافزون هکرها ارائه کردند. در ایران لزوم اخذ گواهینامه افتا (مخفف امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات) در دوران همه‌گیری کرونا الزامی شد؛ سندی که از سوی مرکز مدیریت راهبردی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نهاد ریاست جمهوری و سازمان فناوری اطلاعات برای سازمان‌های متقاضی صادر می‌شود و اخذ آن برای برخی نهادهای دولتی الزامی است.
بله، همانطور که دیدیم بحران کرونا با تمام تلخی‌هایش، موجب شتابگیری بی‌سابقه تحول دیجیتال در عرصه‌های گوناگون اجتماعی شد. همچنین میبینیم روندهای فناوری در حمایت از کسب و کارها در دوره‌های بحرانی مانند همه‌گیری کووید-۱۹ تا چه اندازه می‌تواند مؤثر واقع شود. مرور عملکرد نمونه‌هایی از کسب و کارهای موفق که از روندهای فناوری بهره می‌گیرند، نشان می‌دهد که چگونه رو آوردن به فناوری، موجب سازگاری، کارایی و نوآوری هر چه بیشتر کسب و کارها می‌شود و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد نه تنها در شرایط چالش برانگیز بقای خود را حفظ کنند، بلکه همچنان به رشد خود ادامه دهند. در این زمینه، تمرکز بر پذیرش پیشرفت‌های فناورانه و یکپارچه‌سازی آنها با رویه‌های سنتی، همچنان برای کسب و کارهایی حیاتی است که در اندیشه گذار از بحران‌های غیر قابل پیشبینی و ایجاد انعطاف در چشم‌اندازی پویا برای رشد و توسعه هستند.
در ایران، پلتفرم های فروشگاه اینترنتی در بحران کرونا مقیاس پذیر شدند و با استخدام نیروهای بیشتر ضمن توسعه نیروی انسانی خود، به بسیاری از کسب و کارهای محلی کمک کردند تا در اوج همه گیری کرونا قادر به ارائه محصولات و خدمات خود به مشتریان باشند.
