تاریخ داستان نویسی انسان به دوران غارنشینی او و کشیدن نقاشی بر روی غارها بر می‌گردد. انسان به عنوان اجتماعی‌ترین موجود این کره خاکی، علاقه زیادی دارد به اشتراک ایده، موفقیت، شکست و به طور کلی، داستان زندگی خود و اجتماعی که در آن زندگی می‌کند. بنابراین، هر تحولی که در جهان رخ می‌دهد، باید ابتدا بر دیوارهای رسانه و شبکه‌های اشتراک جمعی ترسیم شود تا پذیرش اولیه از جانب جامعه، مسیر را برای رخداد آن بگشاید. انسان مسیرهای زیادی را برای ایجاد ارتباط گروهی خلق یا کشف کرده است، اما تنها در دوران رسانه دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی بود که عطش اطلاع‌رسانی و ایجاد شبکه‌های عظیم و با مشارکت بالا تا حدود زیادی رفع شد. به‌ویژه سال ۱۹۹۱ و عمومی شدن اینترنت، آغازی بر جهش در اطلاع‌رسانی و تعریف مشارکت جمعی بود. آنچه شبکه‌های اجتماعی را از دیگر رسانه‌های جمعی قبل از خود متمایز می‌سازد، ویژگی‌های منحصر به فرد آن در ایجاد پروفایل شخصی، یافتن شبکه دوستان و اتصال به دوستان دوستان کاربر به راحتی یک کلیک است. به عبارتی، شبکه‌های به وجود آمده‌اند که زمان دیدار افراد را به حداقل می‌رسانند و به عنوان یک ماهیت هوشمند با کاربران خود در تعامل هستند. اولین شبکه اجتماعی در سال ۱۹۹۷ و تحت عنوان SixDegree معرفی شد که پس از چند سال و به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و البته ایده‌های لازم برای توسعه آن منحل شد. این شبکه سنگ محک خوبی برای نرخ مشارکت و عطش جامعه برای فعالیت در فضای مجازی بود. جالب اینکه SixDegree به یک نظریه جامعه‌شناسی با همین نام اشاره دارد که بر اساس آن، دو نفر که هیچ آشنایی و اشتراک جغرافیایی ندارند، به طور میانگین با ۶ واسطه یا کمتر می‌توانند با یکدیگر در ارتباط باشند. در ادامه، کارآفرینان حوزه فناوری، ایده‌های جدید را در قالب انواع شبکه‌های اجتماعی، چتروم‌ها، بازارهای تبادل کالا و… اجرایی کردند تا فضا برای نفوذ و توسعه اینترنت و ابزارهای متکی به آن باز شود. از سال ۲۰۱۵ به بعد، شبکه‌های اجتماعی به سریع‌ترین جوامع مجازی در حال گسترش بدل شدند و قدرتمندترین کانال‌های توزیع اطلاعات، بازاریابی و حرکت‌های جمعی را به وجود آوردند. شبکه‌های اجتماعی از جهات زیادی بر جریان‌های مالی و بخصوص اقتصاد دیجیتال تأثیر می‌گذارند؛ در این مقاله به برخی از تأثیرهای گسترش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مرتبط به آنها در تحولات دیجیتال و اقتصادی می‌پردازیم.
نقش رسانه در دیجیتالی سازی عملیات
دیجیتالی سازی اولین مرحله از تحول همه جانبه جامعه با ابزارهای فناوری است. همزمان، اولین موانع در استفاده از فناوری، کمبود آگاهی و بلوغ دیجیتال پایین جامعه است.
رسانه و بخصوص انواع دیجیتال مانند شبکه‌های اجتماعی، قدرتمندترین ابزار در ارتقاء آگاهی افراد از جنبه‌های مختلف دیجیتالی سازی و انتشار سریع اطلاعات به دایره گسترده‌ای از مخاطبان است.
موارد زیر واقعیت‌ها و راهکارهایی در توسعه بنیادهای اقتصاد دیجیتال صنایع با استفاده از رسانه‌های دیجیتال هستند.
افزایش اعتبار برند
وقتی صحبت از توسعه آگاهی از برند و افزایش درک کاربر از آن به میان می‌آید، رسانه‌های اجتماعی حیاتی‌ترین ابزار دیجیتالی کسب و کارها هستند. تقریبا ۷۸ درصد از مصرفک نندگان، تصمیم خود برای خرید را زمانی قطعی می‌کنند که تجربه مثبتی از برند مدنظر خود در فضای مجازی کسب کرده باشند. به همین دلیل، شبکه‌های اجتماعی در خط مقدم حک لوگو و عملیات تجاری در ذهن مخاطبان قرار دارند. آنها نزدیکترین تعامل از جنس دیجیتال و گسترده‌ترین آن هستند. هرچقدر سازمان بتواند اعتماد مشتری را نسبت به خود ارتقاء دهد، به همان میزان بر وفاداری و بهبود وجه اجتماعی برند می‌افزاید. حتی برای صنایع سنگین مانند نفت و گاز یا معدن، برندسازی اجتماعی یک ابزار حیاتی در کاهش فشارهای ESG است. برای مثال، هرچقدر یک شرکت معدنی به فعالیت‌های زیست محیطی بهای بیشتری بدهد و چهره سبزتری از خود ترسیم کند، مجوزهای اجتماعی و قانونی را با سرعت بالاتر و چالش کمتر دریافت می‌کند.
پل مشتری و کسب و کار
با افزایش سطح دیجیتالی شدن صنعت و ارتباطات جمعی، کسب و کارها بیشتر از هر زمان دیگری به ایجاد پل‌های ارتباطی با مشتریان و حذف نهادهای میانجی نیاز خواهند داشت. در آینده دیجیتال جهان، کاربر هوشمندتر از هر زمان دیگری، محصولات را تحلیل می‌کند و به ارتباط همتا به همتا بیشتر از سیستم میانجی و واسطه‌ای اهمیت خواهد داد. بنابراین، کسب و کارها نه تنها باید ارتباط عمیق‌تری با رسانه بگیرند، بلکه باید این ارتباط را از نوع پویا و با هدف تعامل نزدیکتر با مشتری تعریف کنند. برای مثال، سیستم تبلیغات تلویزیونی یا بیلبوردی جزء ارتباطهای واسطه‌ای بین کسب و کار و مشتری هستند و در آینده با انواع مستقیم‌تری چون شبکه‌های اجتماعی و صفحات شخصی مشتریان در وبسایت‌های اختصاصی کسب و کار جایگزین خواهند شد. دیجیتالی سازی در بطن خود یک جریان جدید در ارتباطات ایجاد می‌کند که در آن، واسطه یک مانع به حساب می‌آید و ارتباط نزدیک اعتماد آورتر است. هر سازمانی که با چهارچوب همتا به همتا سازگاری بهتری پیدا کند، زیرساخت‌های لازم را سریعتر فراهم آورد و جامعه مخاطب گسترده‌تری را جلب کند، موفقیت بیشتر و زودرستری را در اقتصاد دیجیتال پیش رو خواهد داشت.
دریایی از داده
رسانه‌های دیجیتال دریایی از داده‌های مرتبط به کاربران تولید می‌کنند که تحلیل آنها مسیر موفقیت کسب و کارها در چهارچوب اقتصاد دیجیتال را فراهم می‌کند. هرچقدر سازمان بتواند به حجم بالاتری از داده‌های کاربری دست یابد، امکان بیشتری در تحلیل آنها خواهد داشت و استراتژی آن سازگارتر با واقعیت جامعه هدف خود خواهد بود. تقریبا ۴.۴۸ میلیارد نفر در دنیا عضو یک یا چند شبکه اجتماعی هستند. به عبارتی، تمام مشتریان هدف را می‌توان در جایی از این شبکه‌های ارتباطی یافت. با گسترش جریان‌های دیجیتال، امکان دستیابی به کاربران بیشتر، در زمان‌های کوتاه میسر می‌شود، چنانکه شرکت‌های موفق از سال‌ها پیش به دنبال تعریف میانبرهایی برای دستیابی به این داده‌ها و دریافت سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال پیش رو بوده‌اند. نگاهی به بزرگان دنیای فناوری نظیر گوگل، فیسبوک، اپل و نتفلیکس نشان می‌دهد که چقدر پردازش داده به توسعه برند، ایجاد شبکه‌های کاربری گسترده‌تر و افزایش درآمد کمک می‌کند. در آینده دیجیتال جهان، فرصت‌ها سریعتر از پلک زدن از کنار ایده‌ها و کارآفرینان عبور می‌کنند. تنها سازمانی می‌تواند آنها را اکتساب و به نفع خود بهره‌برداری کند که سازگاری بیشتری با داده و ابزارهای تحلیل آن داشته باشد.
مدل کسب و کار در رسانه‌های دیجیتال
در این بخش، رسانه‌های دیجیتال را به عنوان یک کسب و کار میبینیم یا حداقل بخش مهمی از یک سازمان که وظایفی چون برندینگ، فروش، جذب نیروی انسانی ماهر و ارتباط با مشتری را به عهده دارد. بخصوص وقتی یک مدل کلی درآمدزایی شبکه‌ای (از نوع شبکه‌های اجتماعی) را بررسی می‌کنیم. هدف، ایجاد یک ذهنیت از کسب و کار موفق در اقتصاد دیجیتالی است که دیجیتالی سازی صنایع آن با دیجیتالی شدن زندگی جامعه آن ترکیب شده است. به طور کلی، هیچ چهارچوب و مدل خاصی وجود ندارد که بتوان از آن در تمام شبکه‌های اجتماعی، برای تمام اقشار جامعه و با هدف بازاریابی برای تمام محصولات استفاده کرد. با این حال، مدلی به موفقیت ختم می‌شود که آگاهی از مخاطب هدف را در قلب بازاریابی خود قرار داده و از اطلاعات برای خلق ایده‌های بازاریابی بهره بگیرد.
جدول زیر نمونه‌ای از یک مدل زمینه برای موفقیت در بازاریابی دیجیتال و درآمدزایی از کانال رسانه‌های دیجیتال و بخصوص شبکه‌های اجتماعی است. این جدول، نمونه‌ای از جمع‌آوری داده و تحلیل آنها، توسعه ارتباطات و بسترسازی برای معرفی یک برند و محصولات آن است.
| ارزش تجاری | توضیح | مثال‌ها |
|---|---|---|
| سلامت برند | سنجش نگرش‌ها، موضوعات گفتگو و احساسات پیرامون یک برند | استفاده از داده‌های شبکه‌های اجتماعی برای شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌های مرتبط با برند، راه‌اندازی محصول جدید، مسائل مرتبط با محصول یا خدمات، تغییرات اجرایی و مسائل کلان اقتصادی |
| بهینه‌سازی بازاریابی | استفاده از رسانه‌های اجتماعی به منظور بهره‌برداری حداکثری از استراتژی‌ها، تاکتیک‌ها و بودجه‌های بازاریابی | استفاده از داده‌های شبکه‌های اجتماعی برای شناسایی فرصت‌های بالقوه در بازاریابی یا تبلیغات، ارزیابی موفقیت برنامه‌های موجود، تنظیم عملکرد کمپین‌های تبلیغاتی و بهینه‌سازی ترکیب رسانه‌ای |
| درآمدزایی | درک نقش رسانه‌های دیجیتال در در درآمدزایی | استفاده از داده‌های شبکه‌های اجتماعی برای درک بهتر نگرش‌ها و رفتارهای مشتریان و مصرف کنندگان در طول چرخه خرید و اندازه‌گیری تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر ایجاد تحول در رفتار آنها |
| بهینه‌سازی عملیات | استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان وسیله‌ای در کاهش ریسک و هزینه‌های عملیاتی موثر با جذب و حفظ کارکنان ماهر | استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای نظارت بر اعتبار، ریسک قانونی، نظارتی و حرفه‌ای کارکنان؛ یافتن راه‌های مقرون به صرفه برای تشویق افراد به همکاری با شرکت و وفاداری کارکنان ماهر برای ماندن در سازمان |
| نوآوری | استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری در تشخیص ریسک‌ها و فرصت‌های بهبود | تحلیل داده‌های مرتبط به شبکه‌های اجتماعی برای کاوش تقاضای مشتریان و پتانسیل‌های درآمدزایی و ارائه ایده‌های مرتبط با این پتانسیل‌ها |
| تجربه مشتری | استفاده از کانال‌های دیجیتال برای ارتقاء میزان و کیفیت ارتباط سازمان با مشتریان | شرکت‌ها از شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک کانال خدماتی استفاده می‌کنند. برای مثال، شرکت‌های خودروسازی از حساب‌های مجازی خود برای یافتن نقاط کور در عملکرد خود و بازخوردگیری از مشتریان استفاده می‌کنند تا با تعامل مستقیم، صدای مشتری را بدون واسطه دریافت و در عملکرد خود اعمال کنند. |
در نهایت، در آینده دیجیتال جهان، هر آنچه که با واژه Digital و اینترنت ادغام می‌شود، مسیری یکتا را به سمت یک جریان واحد که در آن تمام تعریف‌های دیگر منتظر او هستند، طی خواهد کرد. به طور دقیق‌تر، صنعت دیجیتال، اقتصاد دیجیتال، رسانه دیجیتال و… در نهایت به یک جامعه دیجیتال ختم می‌شوند که ریسمان اشتراک آنها اینترنت است. همچنین، برای تمام آنها داده و تحلیل آن بزرگترین فرصت و آغاز توسعه فعالیت‌ها از هر جنس و با هر هدف است.
