در سالهای اخیر، مهمترین سوالی که درباره هوش مصنوعی مطرح شده است، میزان و نوع تأثیر آن بر صنایع، جوامع و اقتصاد جهانی بوده است. سوال بعدی این است که چگونه میتوان هوش مصنوعی را مدیریت کرد، طوری که عملکرد آن به نفع بشر بهینهسازی شود، ریسکهایش مدیریت گردد و تأثیرات منفی که بر جوامع دارد را به حداقل رساند.
به طور خلاصه، هوش مصنوعی یا AI به شبیهسازی هوش انسان در ماشینها الحاق میشود؛ ماشینهایی که برای فکر کردن (و نه فقط انجام فعالیت یا ردیابی مسیری تعریف شده)، یادگیری و حل مسئله برنامهریزی شدهاند. بخصوص، با افزایش میزان داده در فعالیتهای مختلف بشر، قدرت تحلیل آن نیاز به قدرت تصمیمگیری مستقل توسط ماشین دارد؛ چرا که از مرحلهای به بعد انسان دیگر توان پردازش کلان دادهها را ندارد و حتی آنان که حوصله و توان پرداختن به مسائل با حجم بالای داده را دارند دیگر زمان کافی برای پرداختن به حجم فوقالعاده داده را نخواهند داشت. در این مقاله، به نقش تحول آفرین هوش مصنوعی در صنایع و جوامع میپردازیم؛ علاوه بر این، چالشهای متناظر با هوش مصنوعی را بررسی میکنیم و شیوههای ممکن در کنترل این چالشها را مدنظر قرار میدهیم.
نقش هوش مصنوعی در تحول دیجیتال
منظور از تحول دیجیتال نفوذ فناوریهای جدید در تمام زمینههای کسب و کار و صعود ارزش آفرینی در روزمرگی حرفهای و اجتماعی بشر است. هوش مصنوعی با افزایش کارایی، بهبود تصمیمگیری و هدایت نوآوری نقش مهمی در این تحول بازی میکند. بخصوص، در حوزه خودکارسازی فرآیندها، هوش مصنوعی پررنگترین نقش را در مجموعه فناوری به عهده دارد.
افزایش کارایی هدف غایی تمام روشهای بهینهسازی در سیستمهای مختلف است. از آنجاکه تحول دیجیتال نقطه ثقلی برای فرهنگ، صنعت و ماهیت جوامع انسانی است، افزایش کارایی پروتکلهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
خودکارسازی مبتنی بر هوش مصنوعی میتواند محور اصلی تمام فعالیتهای بهینهسازی در عملیات دیجیتالی سازی باشد. همچنین، هوش مصنوعی نقش مهمی در گردآوری و تحلیل داده دارد و از این طریق، پلی مطمئن به افزایش کارایی سیستمهای هوشمند آتی است.
تأثیرات هوش مصنوعی بر نوآوری
هوش مصنوعی کاتالیزگری بسیار قوی برای نوآوری در عصر دیجیتال است. با خودکارسازی وظایف روتین، نیروی انسانی وقت بیشتری برای کشف فرصتهای جدید، تمرکز بر شیوههای نوین و خلق مسیرهای بهینهتر دارد. فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی کسب و کارها را قادر میسازند تا برنامهها و خدمات هوشمندی را توسعه دهند که خط مقدم تحول مستمر جامعه مدرناند. بسیاری از کسب و کارها مانند آمازون از هماکنون به فکر بهرهبرداری از هوش مصنوعی در تعامل نزدیکتر و بیشتر با مشتری برآمدهاند. به ویژه، هوش مصنوعی میتواند ارتباطی شخصی شده با هر مشتری ایجاد کند، پیشنهادات بهتری به او بدهد و بدون تأثیر گرفتن از احساسات تنها به فکر ارائه بالاترین سطحی کیفی از خدمات به مشتری باشد. بنابراین، هوش مصنوعی نه فقط برای اجرای فعالیتهای روتین و دادن فرصت تفکر بیشتر به بشر، بلکه ابزاری برای خلق شیوههای نوین در تمام فرآیندهای صنعتی و غیرصنعتی است.
تحول در صنایع مختلف
هوش مصنوعی یکی از پرسرعتترین شاخهها از فناوری است که در حال نفوذ به تمام صنایع و کسب و کارهای مختلف است. تا چند سال پیش، میزان توان هر انسان در تعاملاش با کامپیوتر و اینترنت نقشی شاخص در تعیین سطح سواد او داشت. اکنون، انسانها و بخصوص کسب و کارها به سمتی میروند که این میزان تعامل و پتانسیلشان در بهرهبرداری از هوش مصنوعی است که تأثیرگذاری و بهرهوری آنها را مشخص میکند.
در ادامه به برخی از کاربردهای AI میپردزایم که آغاز یک روتین جدید در تعامل انسان و رباتاند.
شاید مهمترین مسئله و تهدید کنونی، امکان تسلط هوش مصنوعی بر تمام فرآیندها و تأثیر گرفتن حداکثر انسان از مخلوق خود باشد. با این حال، آنچه تاریخ به ما آموخته، نه تسلط ماشین بر انسان یا از دست رفتن شغلش با ماشینی شدن، بلکه برداشت بیشتر گروهی از انسانها از ماشینی شدن و بهرهوری بیشتر صنایع و توزیع ناعادلانه سودآوری فزاینده بودهاست.
کاربرد هوش مصنوعی در بخش کشاورزی
بخش کشاورزی تأثیرپذیرترین بخش از صنعت در مسئله تغییرات اقلیمی است. از طرفی، کشاورزی مهمترین صنعت برای بقاء انسان نیز هست. بنابراین، روشن است که بسیاری از تسهیلاتی که برای صنعت و از مسیر هوشمند سازی فراهم میشود، ابزار و بهبودهایی را نیز برای بخش کشاورزی ایجاد کند. از بررسی وضعیت خاک به صورت هوشمند و لحظهای گرفته تا پیشبینی وضعیت آب و هوا و ارائه پیشنهادهای مبتنی بر داده به کشاورزان، هوش مصنوعی و اپلیکیشنهای مبتنی بر آن میتوانند چهره جدید و سازگارتری برای صنعت کشاورزی تعریف کنند.
Chatbots یا ربات مکالمه
رباتهای دستیاری مانند ChatGPT آغاز معرفی هوش مصنوعی به جوامع در مقیاس بزرگ بودهاند. آنها دستیارهای هوشمندی هستند که آینده موتورهای جستجو، سیستمهای تحلیل اطلاعات، دستیارهای فروش آنلاین و بسیاری فعالیتهای مرتبط با فناوری، دنیای آکادمیک، کسب و کارها و روزمرگی مردم را تشکیل میدهند.
هوش مصنوعی و تجارت الکترونیک
بسیاری از شرکتهای فعال در تجارت الکترونیک مانند گوگل، اپل، آمازون و IBM سرمایهگذاریهای فوقالعاده بالایی در هوش مصنوعی کردهاند. این شرکتها از هوش مصنوعی برای پیشبینی روندها، تحلیل عملکرد، انبارداری و… استفاده میکنند. همچنین، بانکها و موسسات مالی نیز برای ایمنسازی پلتفرمها و داراییهای مشتریان خود از هوش مصنوعی و قدرت استنباط و ردیابی خطر آن بهره میبرند. علاوه بر این، اپلیکیشنهای مبتنی بر هوش مصنوعی به این شرکتها مشاورههای لحظهای درباره رفتار مشتریان و روندهای جدید در بازار عرضه و تقاضا میدهند.
هوش مصنوعی و تحول در بخش آموزش
با گسترش اینترنت، نیاز به کلاسهای درس حضوری کاهش یافت و دانش آموزان امکان این را یافتند که از هر نقطه از دنیا به بهترین شیوهها، متون و کلاسهای درس دسترسی داشته باشند. هوش مصنوعی این موقعیت را چند پله ارتقاء میدهد. با استفاده از هوش مصنوعی، دانشگاهها و مدارس برخی از فعالیتهای تکراری مانند بررسی تکالیف و امتحانات، برنامهریزی کلاسها، مدیریت دورههای آنلاین و تحلیل روند آموزشی را هوشمند سازی میکنند تا نیروی انسانی و بخصوص اساتید و محققان زمان بیشتری را برای پرداختن به فعالیتهای تحقیقاتی داشته باشند.
هوش مصنوعی و تحول در بخش سلامت
یکی از شاخصترین ویژگیهای هوش مصنوعی و پلتفرمهای مبتنی بر آن قدرت پردازش آنی و عمیق آن و برداشت روند از دادههای تاریخی است. علاوه بر این، در حوزههایی چون سلامت، هوش مصنوعی دستیار قابل اعتمادی برای تشخیص بهتر و واکنش سریعتر به وضعیت هاست. شرکتهای فعال در حوزه فناوری مانند IBM از پلتفرمهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای کمک به بیمارستانها و پزشکان استفاده میکنند. این پلتفرمها وضعیت هر بیمار را با دهها و صدها هزار بیمار دیگر میسنجند تا با یافتن نقاط مشترک و متفاوت، در تشخیص درست بیماری یاریرسان پزشکان باشند.
هوش مصنوعی و تحول در شیوههای بازاریابی
شاید مهمترین وجه یک شرکت فعال در فضای آنلاین، تولید محتوای درست و هدفمند باشد. هوش مصنوعی اکنون میتواند با چند کلمه کلیدی مختصر استراتژیهای تولید محتوا بسازد و فعالان این حوزه را در ویرایش درست، جستجو مطالب و چیدمان بهتر مقالات کمک کند. همچنین، AI هوشمند سازی فعالیتهای تحلیل بازار را در دست میگیرد، رفتارهای ناگهانی از مشتریان را با دقت بیشتری پیشبینی میکند و برای هر وضعیت، سناریوهایی را به بازاریابان و تصمیم گیرندگان پیشنهاد میدهد.
تحول هوش مصنوعی در صنعت غذا و سفر
به تازگی شرکتی تحت عنوان HiArya با همکاری LeewayHertz ماشینهای کافه و چایساز هوشمندی تولید کرده است که ترکیبی از فناوریهای اینترنت اشیاء، یادگیری ماشین و رباتیک برای پیشنهاد بهترین ترکیب از نوشیدنیهای گرم به مشتریان را ارائه میکند. در این ماشین و انواع مشابه آن، سعی میشود که تعامل عمیقتری بین مشتری و خدمترسان هوشمند آن برقرار شود، تا نقطهای که مشتری احساس کند که با یک عامل انسانی در تعامل است. علاوه بر این، اپلیکیشنهای سفر به کاربران خود مناطقی را پیشنهاد میدهند که از دید دیگرانی که به آن مناطق سفر کردهاند بهترین انتخابها بودهاند. آنها با توجه به علایق و پیشینه درخواستهای شما، پیشنهادهای شخصی سازی شدهای ارائه میکنند تا هیچ زمانی را صرف جستجو در پیشنهادی نامرتبط نکنید.
تحول در بخش خودروسازی
در حال حاضر دو جبهه رقابتی در صنعت خودرو وجود دارند که داغتر از هر وجهه رقابتی دیگر در این صنعت هستند. در جبهه اول، شرکتهای خودروسازی به دنبال دریافت سهم بیشتری از بازار خودروهای الکتریکی یا EV هستند. در جبهه دوم، شرکتهای خودروسازی به دنبال پیشی گرفتن از یکدیگر در موضوع تولید خودروهای هوشمند و بدون سرنشیناند. در هر دو موضوع، هوش مصنوعی جایگاه ویژهای دارد، چراکه خودروهای الکتریکی از دید مردم باید هوشمندتر، نوآورانهتر و بهروزتر باشند؛ ازطرفی، خودکارسازی و تولید خودروهای بدون سرنشین تنها در سایه منطق مستقل ماشین یا همان هوش مصنوعی است که فراهم میشود.
هوش مصنوعی و تحول در شبکههای اجتماعی
شبکههای اجتماعی اولین پلتفرمها در انتقال اخبار فناوری، تمهای جدید آن و برداشتهای مردم هستند. هوش مصنوعی برای پلتفرمهایی چون اینستاگرام، فیسبوک، توییتر و تلگرام به منزله فهم عمیقتر کاربران و رفتار جمعی، امکان سازی برای برداشت مالی بیشتر از شرایط موجود، مانند تبلیغات و فروش داده به شرکتهای تجاری، است. مهمتر اینکه، هوش مصنوعی میتواند همان عامل ماشینی خستگی ناپذیری باشد که تمام پستها، استوری، کامنت و هر فعالیت دیگر در یک شبکه اجتماعی را بررسی میکند و نیاز به مداخله را به سرعت هرچه تمامتر به اجرا میرساند.
آیا هوش مصنوعی و کاربردهایش مدیریت انسان را محدود نمیکنند؟
با ورود هرچه بیشتر هوش مصنوعی به صنایع مختلف، این سوال پیش میآید که آیا نفوذ هوش مصنوعی و روند نمایی در پیشرفت آن تهدیدی برای قدرت کنترل انسان بر فرایندهای مختلف نیست؟ آیا انسان با خودکارسازی حداکثری، کنترل امور را به دست هوش مصنوعی نمیدهد و خود به یک عامل ثانویه تبدیل نمیشود؟ جوابهای کوتاه و دقیقی به این سوالات و انواع مشابه آنها وجود ندارند. نکته مهم این است که هوش مصنوعی در مفهوم و عملکرد کنونی آن نوین است و انسان به زمان بیشتری برای آزمایش و خطا قابلیتها، دسترسیها و پتانسیلهای آن نیاز دارد. با این حال، به نظر نمیرسد که انسان کنونی بتواند از آن بهرهوری که هوش مصنوعی پیشنهاد میکند دست بشوید و تنها به صرف تهدیدات ممکن آن به فکر توقف بهرهبرداری و توسعه آن باشد.
از طرفی، با استفاده از هوش مصنوعی در عملیات مختلف، به نظر میرسد که اوقات فراغتی برای جوامع انسانی ایجاد میشود که میتواند نقطه عطفی در تعریف روزمرگی انسان و شیوههای استاندارد زندگی کنونی او باشد. به عبارتی، اگر قرار باشد هوش مصنوعی بر بهرهوری بیافزاید و انسانها وضعیت بهتری از اکنون خود داشته باشند، آنها زمان و انرژی بیشتری برای خلق شیوههای جدید، پروتکلهای ماورایی و نوآوریهای دور از ذهن خواهند داشت. شاید مهمترین مسئله و تهدید کنونی، امکان تسلط هوش مصنوعی بر تمام فرآیندها و تأثیر گرفتن حداکثر انسان از مخلوق خود باشد. با این حال، آنچه تاریخ به ما آموخته، نه تسلط ماشین بر انسان یا از دست رفتن شغلش با ماشینی شدن، بلکه برداشت بیشتر گروهی از انسانها از ماشینی شدن و بهرهوری بیشتر صنایع و توزیع ناعادلانه سودآوری فزاینده بوده است.