پیادهسازی مبانی اقتصاد دیجیتال برای کشور اروپایی اسلواکی به معنی اضافه شدن سالانه ۱۶ میلیارد یورو به تولید ناخالص داخلی این کشور است. این کشور ۵.۵ میلیون نفری، انتظار دارد تا سال ۲۰۲۵ به اهداف دیجیتالی خود برای تحقق این عدد برسد و رفاه بیشتری را برای شهروندان اسلواک به ارمغان آورد. در بازه سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۷، اسلواکی توسعه چشمگیری را تجربه کرده و در این بازه ۲۰ ساله بالغ بر ۱۱۴ درصد در پارامتر تولید ناخالص داخلی خود رشد کرده است. این پیشرفت، محصول فعالیت صنایع سنتی، صادرات پویا، سرمایهگذاری خارجی، دسترسی کم هزینه به نیروی کار و حمایت اتحادیه اروپا بوده است. با این حال، عمده این محورهای پیشرفت، سرعت و گشتاور اولیه خود را از دست دادهاند و کشور در حال تجربه چالشهای جدید مانند کاهش دسترسی به نیروی کار و هزینه بالای آن است. این چالشها باعث شدهاند که اسلواکی چند سال اخیر را با سطح بهرهوری پایینتر از میانگین اروپا سپری کند.
بررسی وضعیت اقتصاد دیجیتال در اسلواکی
اقتصاد اسلواکی کم سرمایه یا Undercapitalised است، یعنی سرمایه لازم برای استفاده از پتانسیلهای درآمدزایی و بهرهوری خود را در اختیار ندارد. در اسلواکی، نسبت سرمایه، خالص دارایی به ازای هر کارمند، ۴۶ درصد پایینتر از ۵ کشور بزرگ اتحادیه اروپا است. تا سال ۲۰۱۶، سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد این کشور، به عنوان درصد از تولید ناخالص داخلی، در حدود ۵.۹ درصد و سرانه تولید ناخالص داخلی دیجیتال این کشور کمتر از ۸۶۰ یورو بوده است. همچنین، اقتصاد دیجیتال آن در بازه ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ تنها ۰.۸ درصد رشد داشته است؛ درحالی که در همین بازه زمانی، اقتصاد غیردیجیتال آن بیشتر از ۳ درصد رشد کرده است. دولت اسلواکی دو پتانسیل ممکن را برای آینده اقتصاد خود ترسیم کرده بود که اولی ادامه روند و استراتژی جاری در اوایل قرن بیست و یکم و تلاش برای حفظ دستاوردهای ۳۰ سال گذشته با نرخ رشدی مشابه در اقتصاد دیجیتال است. در این سناریو اسلواکی سالانه ۰.۳ میلیارد یورو بر اقتصاد دیجیتال خود میافزاید و تا سال ۲۰۲۵، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی ۵ درصد خواهد بود (کمتر از رقم ۵.۹ در سال ۲۰۱۶). در سناریو دوم، پتانسیلهای جغرافیایی و نیروی کار ماهر اسلواکی، امکان تغییر ارقام بالا به ۱۶ میلیارد یورو بهره اقتصاد دیجیتال و ۱۷ درصد سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۵ را فراهم میکند. بنابراین و پس از همهگیری کرونا، اسلواکی چرخشی همهجانبه در سیاستهای خود داشته و به دنبال دیجیتالی کردن صنایع و سیستم مالی خود است. بهطور ویژه، اسلواکی درآمدهای زیر و بهرهوری مرتبط را برای سالهای آتی خود پیشبینی کرده است:
– تولید ۱۳.۵ میلیارد یورو درآمد از طریق افزایش بهرهوری و کاهش شکاف بین اسلواکی و کشورهای پیشگام در دیجیتالی کردن بخشهای مختلف خصوصی و دولتی
– تولید ۲.۳ میلیارد یورو درآمد از طریق رشد حاصل از توسعه تجارت الکترونیک و خرید تجهیزات دیجیتال از جانب شهروندان اسلواکی
از سال ۲۰۱۶ به بعد، اسلواکی با انتخاب گزینه دوم، تولید ناخالص ملی خود را به بیشتر از ۲۰۰ میلیارد دلار رسانده است و تغییراتی بنیادی در سیستم مالی خود داده تا فناوری مسیر راحتتری در ورود به اجزای اقتصاد اسلواکی داشته باشد.
تأثیر دیجیتالی کردن اقتصاد بر بازار کار اسلواکی
با توجه به وضعیت کشورهای اروپایی در استفاده از فناوری، اسلواکی در بهترین موقعیت برای صعود به ردههای بالا از نظر سطح دیجیتالی شدن صنایع خود قرار دارد. نباید فراموش کرد که این کشور از نظر شاخص نیروی کار ماهر در ردههای بالا قرار دارد؛ با این حال، هزینه بالایی نیز برای استفاده از این نیروی کار پرداخت میکند.
پتانسیل بالا در استفاده از اینترنت اشیاء و یادگیری اصول IT
در سیستم مدارس ابتدایی، دبیرستان و دانشگاههای اسلواکی، دورههای آموزشی مرتبط با اینترنت اشیاء برای سالها است که تدریس میشوند. دانش آموزان و دانشجویان این کشور جایگاه خوبی در مسابقات مرتبط با فناوری و رباتیک در طی سالها به دست آوردهاند و دانش پایه دیجیتال این کشور با میانگین اروپا برابری میکند. شرکتهای فناوری بزرگی در این کشور وجود دارند که دورههای رایگان برای افراد مختلف جامعه برگزار میکنند (مانند ELCT و GOPAS). بهویژه، برنامههای آموزشی در حوزه فناوری، مانند Academy Networking Cisco، مشارکت مشهورترین شرکتهای حوزه شبکه و IoT با دولت اسلواکی را نشان میدهد.
برنامه عملیاتی برای صنعت هوشمند
دولت اسلواکی برنامه عملیاتی جامع و مستقلی برای هوشمند سازی صنایع تعریف کرده و در حال پیاده سازی آن است. شرکتهای مختلف در اسلواکی ملزم به اجرای حداکثری اصول متناظر با خودکارسازی هستند و برای پیاده سازی آنها از دولت یارانه میگیرند.
شبکه ارتباطی قدرتمند
بر اساس دادههای حاصل از گزارش سالانه شرکتهای فعال در حوزه ارتباطات، سطح پوشش LTE/G4 در اسلواکی بسیار نزدیکه به میانگین موجود در اروپا است؛ بیشتر از ۹۴ درصد از کل جمعیت این کشور دسترسی مطمئن به اینترنت پر سرعت دارند.
افق ۲۰۳۰ در تحول دیجیتال اسلواکی
بنا بر پیشبینی کمیسیون اقتصاد دیجیتال اروپا، تا سال ۲۰۳۰، اسلواکی به یک کشور مدرن با صنایع نوآور، دانش محور و مبتنی بر تحلیل داده تبدیل میشود. برای رسیدن به این افق رویداد، اسلواکی به اقتصادی از جنس دیجیتال نیاز دارد. بنا بر گزارش کمیسیون اروپا درباره توسعه اسلواکی، دولت این کشور باید شرایطی را خلق کند که در آن، تحول دیجیتال به صورت مستمر و در تمام بخشهای اقتصاد آن اتفاق بیافتند. در این تحول، انقلاب صنعتی چهارم باید مبنا و سند تحول صنایع باشد. داده کاوی باید به مراتب تحول بیشتری را به خود ببیند و استفاده از تحلیلهای متناظر با آن به سطوح بالاتری از کاربرد برسد. خودکارسازی فرآیندها اولین پیشامد کنترل بیشتر بر داده است که مرحله نهایی در تحول دیجیتال نیز به شمار میآید. در تمام این تحولات، اقتصاد اسلواکی باید چرخشی متناسب با تصمیمات شرکتها در ایجاد تحول داشته باشد و دولت شبیه یک کاتالیزگر در این فرآیند عمل کند.
شاخص اقتصاد دیجیتال و جامعه (DESI)
از سال ۲۰۱۴، کمیسیون اروپا پیشرفت و سطح توسعه کشورهای اروپایی از نظر مزیتهای رقابتی دیجیتال را رصد میکند. این رصد و دادههای آن در قالب شاخص اقتصاد دیجیتال و جامعه (DESI) ارزیابی میشوند. اصلیترین فاکتورهای این شاخص شامل موارد زیر هستند:
- – سطح ارتباط دیجیتال
- – مهارتهای دیجیتال
- – فعالیتهای آنلاین
- – خدمات عمومی دیجیتال
- – ارتباط (اینترنت ثابت یا همراه، قیمت آن)
- – سرمایه انسانی (استفاده از اینترنت، مهارتهای دیجیتالی پایه و پیشرفته)
- – استفاده از خدمات اینترنتی (سطح استفاده شهروندان از محتوا، ارتباط و تراکنشهای آنلاین)
- – یکپارچگی فناوریهای دیجیتال (دیجیتالی سازی کسب و کارها، تجارت الکترونیک)
- – خدمات عمومی دیجیتال (دولت الکترونیک، سلامت الکترونیک)
جایگاه اسلواکی از نظر شاخص DESI
بهطور میانگین و با درنظر گرفتن تمام معیارهای این شاخص، اسلواکی در سال ۲۰۲۲ رتبه بیست و سوم را در بین ۲۷ کشور مورد بررسی به خود اختصاص داده است. در معیار نیروی انسانی، اسلواکی اندکی پایینتر از میانگین اتحادیه اروپا قرار گرفته است. ۵۵ درصد از اسلواکها مهارتهای دیجیتال پایه را دارند که اندکی بیشتر از میانگین اروپا با ۵۴ درصد است. نسبت متخصصان ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) به کل کارکنان عدد ۴.۲ درصد است (۴.۳ برای میانگین اروپا). در حدود ۱۶ درصد از متخصصان در حوزه ICT زن هستند که فاصلهای ۳ درصدی با میانگین ۱۹ درصد برای کل اروپا دارد. ۱۳ درصد از شرکتهای خرد و متوسط اسلواکی سامانههای فروش آنلاین دارند که نسبت به سال ۲۰۲۰، کاهش ۷ درصدی داشته است. همچنین، تنها ۱۶ درصد از شرکتها از فاکتورهای الکترونیکی استفاده میکنند (میانگین این معیار در اروپا ۳۲ درصد است). اگرچه در طی چند سال اخیر، اسلواکی پیشرفتهای زیادی در جهت بهبود وضعیت خود در شاخصهای دیجیتالی کردن را تجربه کرده است، با این حال، این تلاشها به اندازهای نبوده که کشور بتواند خود را با میانگینهای اروپا تطبیق دهد.
مزیت رقابتی دیجیتال اسلواکی
همهگیری کرونا به وضوح نشان داد که شرکتها با سیاست و عملکرد دیجیتال بهتر، واکنش به مراتب موثرتر و انعطافپذیری بیشتر به مشکلات دارند. بخصوص، شرکتهایی که بهره بیشتری از فناوریهای خودکارسازی برده بودند و محصولات خود را در بستر آنلاین معرفی و به فروش میرساندند، بهتر میتوانستند تأثیرات همهگیری را مدیریت کنند. با وجود رتبه ۲۰ به بالا در اکثر پارامترهای سنجش اقتصاد دیجیتال در اسلواکی، این کشور پیشرفتهای خوبی در ۳ سال بعد از کرونا کسب کردهاست. برای مثال، شبکه اینترنت و سطح پوشش آن در کشور نزدیک به ۴ درصد افزایش یافته و به همان میزان، خدمات عمومی دیجیتال در این کشور رونق گرفتهاند. با این حال، چالش دیجیتالی کردن صنایع اسلواکی، همچنان بزرگترین مانع در رسیدن این کشور به استانداردهای مورد نظر اتحادیه اروپاست. بخصوص، بهبود مهارتهای دیجیتال اصلیترین فعالیت برنامهریزی شده در استراتژی دیجیتال اسلواکی برای سال ۲۰۳۰ است.
موارد زیر اصلیترین پتانسیلهای اسلواکی در تحقیق انقلاب و اقتصاد دیجیتال هستند:
- – وجود زیرساختهای لازم برای پوشش کامل مناطق اسلواکی و ایجاد دورههای آموزشی با موضوع فناوری و انتقال دیجیتال
- – استعدادهای قابل توجه در بین جوانان این کشور به دلیل آموزشهایی که از همان دوران کودکی دیدهاند
- – گسترش فرهنگ کار آفرینی و حمایت دولت از جریانهای نوآور و اشتغالزا
- – کاهش محدودیتها و موانع حقوقی در ایجاد و توسعه فناوری در صنایع مختلف
- – ارتباط تعریف شده و بالا در قالب اتحادیه اروپا با کشورهای توسعه یافته و امکان تحویل فوری فناوری از صنایع این کشورها