بازیگران اصلی صنعت نفت و گاز گشتاور لازم برای اجرای کامل تحول دیجیتال را حاصل کردهاند و آماده پیوستن به جریان هوشمندی هستند که در صنایع پیشرو مانند خودروسازی و سلامت محقق شدهاست. در حضور رونق بازار کنونی و تقاضای فزاینده برای نفت و گاز، این صنعت سرمایه لازم برای پشت سر گذاشتن این فاز گذار به دیجیتالی شدن همه جانبه را نیز در اختیار دارد. کاهش میزان انتشار گازهای گلخانهای، تمرکز بر اصول سلامت مالی (کاهش بدهیها)، طراحی مدلهای جدید در کسب و کار و سرمایهگذاری بیشتر بر علوم داده ازجمله اهدافی هستند که صنعت نفت و گاز در چند سال اخیر در تلاش برای تحقق آنها بوده است. در این مقاله به وجههای مختلف در هوشمندسازی صنعت نفت و گاز میپردازیم و آمارهای شاخص مرتبط با این تحول را ارائه میدهیم. همچنین، ابزارهای تحول آفرین و مورد استفاده شرکتهای نمونه را مورد بررسی قرار میدهیم.
استقلال ماشین به حداکثر میرسد
صنعت نفت و گاز در دوران کرونا با نزولهای شدیدی در قیمتها همراه بود و بازه ۴۰ تا ۶۰ دلار به ازای هر بشکه، تحول دیجیتال و انرژی را در این صنعت با مخاطره همراه کرده بود. با این حال و با اوج گرفتن تقاضا در سال ۲۰۲۱، قیمتها دوباره وارد روندهای صعودی شدند و حتی رکوردهای جدیدی به جای گذاشتند. هماکنون، قیمت هر بشکه نفت در محدودههای نزدیک و بالاتر از ۸۰ دلار تثبیت شده و نگرانی از تقاضا کاملا فروکش کرده است.
در سال ۲۰۲۱ و پس از افزایش قیمتها، کارشناسان بر این باور بودند که صنعت نفت و گاز کمتر به امور مدیریت کسب و کار پایدار و هوشمندسازی میپردازد و بیشتر بر هسته کسب و کار خود (تولید و فروش نفت) متمرکز خواهد شد. با این حال ۷۶ درصد از مدیران این صنعت بر این باورند که قیمتهای بالاتر از ۶۰ دلار همان اهرم مورد نیاز و مدنظر این صنعت برای تحول دیجیتال شرکتها و همراهی آنها با رشد اقتصادی از جنس دیجیتال هستند.
تنها در سال ۲۰۲۱، ۳۷ درصد از حفاریهای نیمه کاره کم شده، ۳ درصد بر قدرت تولید افزوده شده و ۵ درصد از میزان بدهیهای شرکتهای نفت و گاز کم شده است. همچنین، قیمت بالای سوخت باعث شده که شرکتهای این صنعت تعهدات خود در کاهش گازهای گلخانهای را با جدیت بیشتری دنبال کنند و هوشمندسازی لازم برای تحقق این هدف با شتاب بیشتری همراه باشد. البته از سال ۲۰۲۱، جهش قابل توجهی در مشارکت فعالان حوزه نفت و گاز در بخش انرژیهای پاک شکل گرفته است. شرکتهای بزرگ در طرحهای تولید هیدروژن سبز، انرژیهای تجدیدپذیر و شیوههای ابتکاری در تولید انرژی الکتریسیته مشارکت میکنند و بازار رقابت از یافتن منابع نفتی به ایجاد فرآیندهای نوین در تولید انرژیهای سبز تغییر رویه داده است.
نکته مهم در موفقیت اقتصادی شرکتهای حوزه نفت و گاز در ۲ سال اخیر، قابلیت بالای آنها در انعطاف نسبت به موقعیتهای بازار و استفاده از ابزارهای هوشمند برای واکنش چابک به تحولات منطقهای و بینالمللی است. همچنین، دولتها و مجامع بینالمللی بیشتر از هر زمانی بر تولید سبز تأکید دارند و قوانین جدید تأثیر زیادی بر دیجیتالی شدن صنعت نفت و گاز داشته است.
قوانین و رویکردهای جدیدی که بر تحول دیجیتال و انرژی تأثیر گذاشتهاند
افزایش قیمت کالا و نگرانی درباره امنیت انرژی، باعث ایجاد سیاستهای اورژانسی در تحول دیجیتال کشورهای مختلف شده است. در نتیجه، سرمایهگذاری شرکتهای نفت و گاز بر روی انرژیهای پاک، از سال ۲۰۲۰، ۱۲ درصد رشد کرده و تقریبا ۵ درصد از هزینه سرمایهای این صنعت را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص دادهاست.
قدرت اقتصادی بالای شرکتهای نفت و گاز با رویکردهای ملی و بینالمللی زیر ترکیب شده تا شرایط برای تحول انرژی با محوریت این صنعت محقق شود. نگاهی به ایالات متحده نشان میدهد در بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، دولت نزدیک به ۴۵۰ میلیارد دلار بر روی تولید انرژی پاک و رویکردهای نوین متناظر با آن سرمایهگذاری کردهاست. این کشور همچنین، قوانین سختگیرانهتری در کاهش انتشار گازهای گلخانه برای شرکتها وضع کرده است؛ بیشتر این قوانین از سال ۲۰۲۳ اجرایی میشوند.
بررسی اقدامات اروپا نیز حاکی است کمسیون اروپا نزدیک به ۳۰۰ میلیون یورو بر روی طرحهای اقلیمی خود و برنامههای sREPowerEU’Europe سرمایهگذاری کردهاست. مشکلات اروپا در دوران جنگ روسیه و اوکراین، این اتحادیه را بر آن داشته که تحول دیجیتال و انرژی خود را تسریع بخشد و شرکتهای بیشتری در بخش انرژی را با خود همراه کند.
در آسیا نیز نگاهی به کشورهایی چون سنگاپور و اندونزی و سرمایهگذاریهای آنها در حوزه هیدروژن سبز، نشان از همراهی گسترده کشورهای آسیایی در تحول انرژی و سیاستگذاری مبتنی بر آن دارد. شرکتهای نفتی چین و بسیاری از کشورهای دیگر نیز در حال چرخش سیاستهای خود به سمت سرمایهگذاری کلان بر روی انرژیهای سبز هستند.
تقریبا از ۵ سال پیش، هوشمندسازی صنعت نفت و گاز با جدیت همه جانبه آغاز شدهاست و در بازه زمانی کوتاهی، این صنعت شاهد بهبود در وضعیت تراز نامههای خود، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ارتقاء بهرهوری عملیاتی بودهاست.
چند نمونه موفق از نفت و گاز هوشمند
نفت و گاز هوشمند اصطلاحی است که به اتخاذ و پیاده سازی موفق برنامههای هوشمندسازی فرآیندها در صنعت نفت و گاز اشاره دارد. در ادامه به نمونههایی از اتخاذ استراتژیها و ابزارهای دیجیتال از جانب شرکتهای بزرگ فعال در حوزه نفت و گاز میپردازیم. شل جزء اولین شرکتهای نفتی در بهرهگیری از ابزارهای دیجیتال بوده است. از یادگیری ماشین، بینایی کامپیوتر، دستیارهای مجازی و رباتیک تا اینترنت اشیاء و پلتفرمهای آن، شل ۱۰ سال اخیر را به هوشمندسازی و افزایش بهرهوری در عملیات خود مشغول بوده است.
Shel GameChanger
یک برنامه استراتژیک در همکاری با استارت آپها و نوآوریهای تازه ابداع شدهای است که قابلیت تحول عملیات صنعت نفت و گاز را دارند. این تیم از سال ۱۹۹۶ آغاز به کار کرده و از ۱۰ سال پیش اهداف خود را بر روی تحول دیجیتال و انرژی Shell متمرکز کردهاند.
Shell Technology Ventures (SVT)
یک شاخه مالی از Shell که بر روی ایدهها و فعالیتهای توسعه فناوریهای جدید و مرتبط با عملیات Shell سرمایهگذاری میکند.
Shell TechWorks
یک مرکز نوآوری است که در سال ۲۰۱۳ در بوستن آمریکا تأسیس شده است. این بخش از Shell به گروههایی فعال در بخشهای مختلف صنعت تقسیم شده که به دنبال یافتن روشهای جدید در حل مسئله برای فعالیتهای مختلف صنعتی هستند.
ابزارهای دیجیتال مورد استفاده در شل
Microsoft Azure: یک پلتفرم ابری (PaaS) که ابزارهای تحلیل، ذخیره داده و فرصتهای توسعه شبکه را در اختیار شرکت قرار میدهد. شل از Azure برای ذخیره و تحلیل دادههای زیرساختهای شبکه لولهکشی خود استفاده میکند.IoT C3:
در سال ۲۰۱۸، شل و شرکت IoT C3 قراردادهای متنوعی در زمینه توسعه پلتفرمهای اینترنت اشیاء و تحلیلهای پیشگویانه امضا کردهاند. اینترنت اشیاء اولین مرحله از هوشمندسازی هر صنعت است و شل تمرکز اولیه خود را بر توسعه شبکههای آن قرار داده است.
Quantico:
شل بخشی از سهام این شرکت را در سال ۲۰۱۵ خریداری کرده است. Quantico از فعالترین شرکتهای فناوری در زمینه ارائه راهحلهای بهینهسازی عملیات در بخش انرژی است و محصوات آن شامل QFrac,QDrill,QLog,QRes و QResXAI هستند.
MAANA و alteryx:
از سال ۲۰۱۴، شل از این دو پلتفرم تحلیل داده برای پردازش دادههای صنعتی و افزایش قابلیتهای دیجیتال خود استفاده میکند.
UDACITY:
یک پلتفرم آموزشی در زمینه هوش مصنوعی، محاسبات ابری و… است که شل از آن برای آموزش نیروی انسانی خود و افزایش بلوغ دیجیتال سازمان خود بهره میگیرد. همچنین، در سال ۲۰۱۶، شل سامانه iShale را معرفی کرد که پایگاه اطلاع رسانی شرکت در زمینه فعالیتهای آن در حوزه هوشمندسازی صنعت نفت و گاز است.
BP:
BP یکی از بزرگترین شرکتهای فعال در حوزه نفت و گاز است که از نظر درآمد و سودآوری همیشه جزء اولینها بوده است. در ادامه به اکتسابها و فعالیتهای هوشمندسازی BP میپردازیم.
BP Venture:
شاخهی فناوری BP که بر روی رویکردهای نوآورانه و تحول آفرین در فناوریهای مرتبط با نفت و گاز سرمایه گذاری میکند. هدف این گروه، یافتن فناوریهایی است که توازنی شدنی بین کاهش انتشار کربن و افزایش تقاضا برای سوخت را پیشنهاد میدهند.
BP Center for High-Performance Computing (CHPC):
یک مرکز تحقیقاتی است که با قدرت پردازشی فوق العاده بالایی که دارد، قابلیت پیشبینی و تحلیل انواع زمین لرزههای زیرزمینی و حرکات گسلی را دارد. این بخش در سال ۲۰۱۳ تأسیس شده است و اصلیترین ابزار شرکت در بهینهسازی شبکه توزیع آن و ایمنسازی آن بوده است.
ابزارهای دیجیتال مورد استفاده در BP
Belmont Technology: سرمایهگذاری چند میلیون دلاری BP روی تحقیقات Belmont با هدف توسعه پلتفرمهای زمینش ناسی شرکت و تحلیل دادههای آن در سال ۲۰۱۹ محقق شده است. Kelvin یک شرکت فعال در ساخت پلتفرمهای هوشمند در کنترل عملیات و توسعه شبکههای هوش مصنوعی است. BP از این شرکت برای ایجاد شبکهای عظیم از سنسورهای فعال در چاههای نفت و میدانهای گازی بهره گرفته است.Beynond Limits:
این شرکت در زمینه محاسبات شناختی فعالیت میکند. همکاری BP با این شرکت در ۲۰۱۸ شروع شد و هدف آن استفاده از محاسبات شناختی در فرآیندهای سناریوسازی و پیشبینی اکوسیستم صنعت است. همزادهای دیجیتال اصلیترین محصول این همکاری هستند.
Microsoft Azure و BP:
Azure Machine Learning نیز علاقه زیادی به ایجاد تحول در مدیریت و تحلیل دادههای خود دارد و از سال ۲۰۱۸ سرمایه گذاریهای کلانی در زمینه استفاده از ابزارهایی چون Azure از شرکت مایکروسافت داشته است. شبیه تمام صنایع دیگر و فعالیت آنها در اکتساب فناوری، پس از ورود بزرگانی چون BP و Shell به دنیای هوشمندسازی عملیات، دیگران نیز به پیروی از آنها عملیات دیجیتالی سازی گسترده خود را شروع کردهاند. شرکتهایی چون Saudi ،Equinor،ExxonMobil ،Chevron Aramco و دیگران نیز استراتژیهای دیجیتالی خود را تنظیم و از چند سال پیش پیادهسازی آنها را شروع کردهاند. تقریبا از ۵ سال پیش، هوشمندسازی صنعت نفت و گاز با جدیت همه جانبه آغاز شده است و در بازه زمانی کوتاهی، این صنعت شاهد بهبود در وضعیت ترازنامههای خود، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ارتقاء بهرهوری عملیاتی بودهاست.