صنعت گردشگری در دهههای اخیر، سیر تحول مستمری را تجربه کرده است. بهبود در معرفی کشورها و اماکن، ارتقاء بهرهوری و شیوههای درآمدزایی ازجمله محصولات دیجیتالی سازی این صنعت بودهاند. حــال دیجیتالی سازی این صنعت، پیوندی محکم بین گردشگری و اقتصاد دیجیتال متشکل از تمام صنایع و جوامع مختلف بوده است. زمانی که از اقتصاد دیچیتال حرف میزنیم، باید بدانیم که داده به عنوان ماده خام اولیه و محور تمام توسعه و خلاقیت هاست. هرچقدر سازمان یا صنعتی بر دادههای خود تسلط بیشتری داشته باشد، امکان بیشتری در ایجاد پتانسیل در ارکان خود و بهرهبرداری از آنها خواهد داشت. پیش از بازشدن امکان دیجیتالی شدن برای این صنعت، گردشگری یک فعالیت منطقهای بود و تنها سطوح بالای اقشار جامعه امکان مشارکت در تورهای بینالمللی و سرگرمیهای نفیس را داشتند. اکنون، دیجیتالی شدن حوزه حمل و نقل و سیستمهای اطلاعرسانی در بخش گردشگری، پتانسیل بالایی در این صنعت ایجاد کرده تا امکان خدمت دهی به جمعیت بیشتری از جوامع را داشته باشد.
در سال ۲۰۲۲، صنعت گردشگری و سفر ۷.۶ درصد از GDP جهانی را به خود اختصاص داده بودند که ۲۲ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۲۱ دارد. در همین سال، ۲۲ میلیون شغل جدید در این صنعت و بخش سرگرمی ایجاد شد تا تأثیر بحران سال ۲۰۱۹ در این حوزه جبران شود. همچنین، سهم بخش گردشگری از اقتصاد جهانی، بیشتر از ۳ تریلیون دلار در سال بوده است.
ردپای دیجیتال در صنعت گردشگری
یکی از مهمترین تأثیرات فرآیند دیجیتالی سازی صنایع و اقتصاد، خدمات ارزانتر همراه با دسترسی بیشتر و سهولت در استفاده تعریف میشود. دیجیتالی سازی صنعت گردشگری همان حلقه گمشده این صنعت در اتصال به جریانهای موفق در سایر صنایع و تشکیل اکوسیستمهای اختصاصی در اقتصاد دیجیتال است. از جمله مهمترین تاثیرات دیجیتالی شدن بر اقتصاد گردشگری، امکان رزرو آنلاین است. چگونه میتوان به آن دسته از جامعه دسترسی یافت که تمایل بیشتری به سفر و سرگرمی دارند؟ یا چگونه میتوان آن دسته که در حال حاضر تمایلی به سفر ندارند را ترغیب به آن کرد؟ اینها حیاتیترین سوالات در صنعت گردشگری و سرگرمی هستند. داده کاوی، هوش مصنوعی و تحلیلهای پیشگویانه ابزارهایی از جریان دیجیتالی سازی بودند که تقریب و پیشبینی الگوها را به سناریو و سپس به درآمد تبدیل کردند؛ آنها مسیر کسب و کار به مشتری را از نو تعریف کردند تا سریعتر و نافذتر با مخاطب هدف خود ارتباط گیرند و در همان بستر آنلاین از یک تماس به قرارداد برسند. تنها در آمریکای شمالی، سالانه بیشتر از ۱۵۰ میلیون پرواز هوایی به صورت آنلاین رزرو میشود. این عدد در آمریکای جنوبی و سایر کشورهای جهان نیز در حال رشد است. پلتفرمهای آنلاین از هر نقطهای قابل دسترساند، فرآیند رزرو سادهای دارند و حق انتخاب و تعامل بیشتری به مشتری میدهند تا قبل از همهگیری کرونا، ارزش رزروهای آنلاین به بیشتر از ۷۵۰ میلیارد دلار رسیده بود؛ دریایی از نقدینگی که میتوان چشم بسته از آن ماهی گرفت. این بازار عظیم، باعث تسریع در دیجیتالی سازی صنایع و تلاش آنها برای رقابت و برداشت سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال در حوزه گردشگری و سرگرمی میشود. حتی در دوران کرونا که بسیاری از سفرها لغو شدند، رزروهای آنلاین در کانون بازار بودند و با تأخیر بیشتری به رکود و عدم وجود نقدینگی بر میخوردند. به ویژه، در روزهایی که محدودیتها کم یا برداشته میشدند، اولین مسیر برای رزرو، مسیر آنلاین بود. نزدیک به ۵۷ درصد از تعداد رزرو هتلها در سال ۲۰۲۳، از مسیر آنلاین اتفاق افتاده است. تقریبا تمام هتلهای جهان صفحات اختصاصی وب، اپلیکیشنهای رزرو و صفحات اختصاصی در پلتفرمهای فروش مانند علی بابا دارند. همچنین، در ۸۰ درصد از مواقع، جستجوی آنلاین اولین مسیر در یافتن جاذبههای گردشگری و محیطهای سرگرمی است.
اپلیکیشنهای تلفن هوشمند
در حضور پتانسیل بالایی که خدمات رسانی آنلاین عرضه میکند، اولین واکنش ارائه و اتخاذ استراتژیهای مبتنی بر بازاریابی دیجیتال است. تقریبا ۷ میلیارد انسان از گوشیهای همراه هوشمند استفاده میکنند، این عدد در سال ۲۰۱۶ کمتر از ۳ میلیارد نفر بود. بنابراین، نفوذ موفق و ماندگار اپلیکیشن یک شرکت به صفحه اصلی موبایل، نقطه آغاز مسیر موفقیت برای موفقیت یک برند یا محصول خاص است.
نزدیک به ۳۵ درصد از کاربران از اپلیکیشنهای گوشی همراه برای رزرو بلیط، هتل و سایر فعالیتها استفاده میکنند. به همین دلیل، هتلها یا شرکتهای هواپیمایی یا خود اقدام به ایجاد اپلیکیشنهای تخصصی میکنند یا اینکه در قالب اپلیکیشنهای خدماتی دیگر محصولات و خدمات خود را عرضه میکنند.
داده کاوی
شاید بزرگترین وزنه رقابتی در اقتصاد دیجیتال، بخصوص صنعت گردشگری و سرگرمی، میزان و سطح دسترسی به اطلاعات افراد جامعه و نحوه تحلیل و برداشت از آنها باشد. داده کاوی دیگر یک عملیات یا دانش فانتزی و دهن پرکن نیست، بلکه یک ضرورت و پایهای برای تعریف استراتژیها و سناریوهای کوتاه و بلندمدت سازمان هاست.
بنابراین، شرکتها هر روز با حجمهای عظیم از داده مواجه میشوند که سود آنها را در خود نهفتهاند. برای دسترسی به این بازدهی بالقوه، صنعت گردشگری بیشتر از هر صنعت دیگری به تحلیل داده، دسته بندی افراد جامعه، نحوه تعامل منجر به عمل و… نیاز دارد.
قیمتگذاری باید به شکلی انجام شود که بلالترین سود را برای شرکت و بیشترین مطلوبیت و رضایت را برای مشتری به ارمغان آورد. اما این دو هدف غالبا در دو جهت مخالف حرکت میکنند و این الگوریتمهای ریاضی و کامپیوتری هستند که به کمک شرکتهای حوزه گردشگری میآیند تا قیمتی بهینه و مطلوب دو طرف را تعریف کنند.
قیمت گذاری هوشمند
قیمت گذاری بلیط هواپیما یا اتاق هتلها، پیچیده ترین فعالیت در این صنعت است. برای مثال، شرکتهای هواپیمایی برای فصول مختلف، محصولات یکسان را با قیمتهای متمایز عرضه میکنند. فصل تعطیلات بالاترین قیمتها را به خود اختصاص میدهد و فصلهای راکد با تخفیفهای هیجان انگیز همراه میشوند.
قیمت گذاری باید به شکلی انجام شود که بالاترین سود را برای شرکت و بیشترین مطلوبیت و رضایت را برای مشتری به ارمغان آورد. اما این دو هدف غالبا در دو جهت مخالف حرکت میکنند و این الگوریتمهای ریاضی و کامپیوتری هستند که به کمک شرکتهای حوزه گردشگری میآیند تا قیمتی بهینه و مطلوب دو طرف را تعریف کنند.
نقشه های جغرافیایی
گوگل مپ یک انقلاب در صنعت حمل و نقل بود که مفهوم گردشگری را نیز از بنیان تغییر داد. دنباله رو این نقشه، شرکتها و استارت آپهایی بودند که نمونههای مشابه و سنتی را برای استفاده در کشورهای مختلف طراحی کردند.
برای حضور موثر در این جریان پر مخاطب، شرکتهای حوزه گردشگری بر روی توسعه نقشهها و استمرار آنها سرمایهگذاری کردند و از دسترسی بالای آنها به دادههای کاربری، برای تعریف محصولات موفقتر بهره گرفتند.
مدیریت زنجیره تأمین
صنعت هواپیمایی و گردشگری وابستگی بسیار بالایی به تأمین کنندگان زنجیره تأمین خود دارند. برای مثال، یک آژانس هواپیمایی برای بهبود وضعیت خود در اکوسیستم رقابتی به بخش هواپیمایی، بنگاههای گردشگری کوچک، پلتفرمهای ارائه خدمات پرواز و سفرهای تفریحی، اپلیکیشنهای خدمات عمومی مانند نقشه و… نیاز دارد. دیجیتالی سازی زنجیره تأمین به مفهوم اتصالی عمیق و از جنس دیجیتال به عملیات هوشمند و اقتصاد دیجیتال مبتنی بر آن است. درواقع، برای بقاء در اکوسیستمی که فناوری آن را تغذیه میکند و لحظه به لحظه ماهیت متفاوتی از خود ارائه میدهد، تنها راه حل سازگاری و انطباق عملیات خود با اشتراکات زنجیره تأمین خود است.
صنایع گردشگری و سرگرمی در متاورس
ترکیب فناوری با مفاهیم مربوط به صنعت سرگرمی، قدرت نفود زیادی در جوامع خواهد داشت. متاورس یکی از آن مفاهیم جذاب است که جهان اکنون در بازه زمانی پیش از اتفاق و شماتیکهایی از ماهیت آن است. در متاورس، واقعیتهای مجازی و افزوده به پتانسیلهای بالای خود میرسند و تجربه کاربری از حضور در فضای مجازی را به واقعیت نزدیکتر میکنند. سناریویی را تصور کنید که در آن، میتوانید از پشت لپتاپ خود، هتلهای مقصد خود را با جزئیات هرچه تمامتر تجربه کنید، به سفرهای مجازی با امکان آگاهی از تغییرات و وضعیتهای آب و هوای لحظهای بروید و با جامعهای از گردشگران و بومیان یک منطقه در تعامل متاورسی باشید.
متاورس تعریف جدیدی از پلتفرم است که تلاش میکند واقعیت را به شکل دیگری عرضه کند، طوری که کاربر با احساسی مبتنی بر جدایی از وضعیت مجازی و برگشت به واقعیت همراه نگردد. تا سال ۲۰۳۰، متاورس هزاران قدم از فرآیند کنونی خود جلوتر رفته و هوش مصنوعی به یک عامل ثبیت شده در عملیات تبدیل خواهد شد. بنابراین، شرکتهای صنعت گردشگری باید به فکر یک انتقال و تحول همهجانبه در ارائه محصولات و به طور کلی ماهیت فرآیندهای درآمدزایی خود باشند. تحولی که اقتصاد دیجیتال را به عنوان جریان مالی ورودی و خروجی در نظر میگیرد و دیجیتالی سازی و همراهی با عملیات مجازی شدن تجربیات کاربری را محور اصلی ساختار سازمانی فرض میکند.
دیجیتالی شدن حوزه حمل و نقل و سیستمهای اطلاع رسانی در بخش گردشگری، پتانسیل بالایی در این صنعت ایجاد کرده تا امکان خدمت دهی به جمعیت بیشتری از جوامع را داشته باشد.
آینده صنایع گردشگری و سرگرمی
فناوری همزمان با رفع ابهام در نسخههای قبلی از سازمانها، داده و مسیر انجام عملیات، باعث ایجاد یک وضعیت ناپایدار و غیرقابل پیشبینی در سناریوسازی بلندمدت و مدیریت فرآیندها میشود. با این حال، فناوری برای هر چالشی که از جنس و محصول اجرای آن است، یک پیشنهاد قابل تأمل ارائه میدهد. در صنعت گردشگری، شخصی سازی محصولات و خدمات، همان رویکرد پاسخگو به چالش عدم قطعیت موجود در رشد فناوری و اقتصاد دیجیتال مبتنی بر آن است. در آینده، شرکتهایی موفق خواهند بود که محصولات خود را با هدفگیریهای دقیقتری به مشتریان ارائه دهند، برای هر بازخورد یک پاسخ قابل اعمال داشته باشند و نسبت به هر سلیقه بالاترین سطح از انعطاف را نشان دهند. پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۵، سهم این صنعت از GDP جهانی به بیشتر از ۵ تریلیون دلار برسد. رقمی که هیجان فوقالعادهای در کارآفرینان و استارت آپها برای ورود به این صنعت ایجاد میکند. بنابراین، در دوران متاورسی پیش رو، رقابت فوقالعاده بالا خواهد بود و شرکتهای بخش گردشگری با چالشهای دیجیتالی سازی بیشتری مواجه میشوند.
در این زمان انتظار میرود که هوش مصنوعی به کمک استارت آپها بیاید تا سیستمها و عملکردهای سنتی را یکی پس از دیگری کنار بزنند و اقتصاد دیجیتال را با سرعت بیشتری بر اقتصاد کلاسیک تحمیل کنند. در نتیجه، علاوه بر رقیبان، شرکتهای فعال در این صنعت، باید به فکر یک مهاجرت مستمر از وضعیت کنونی به انواع مبتنی بر فناوری باشند، انواعی که انطباق بیشتری با تغییر ناگهانی دارند و دسترسی بیشتری به راهحلهای جدید به مدیران میدهند.