شبکه‌های اجتماعی ابزارهای قدرتمندی هستند که امکان جمع‌آوری ویژگی‌ها و تمایلات کاربران و ساخت پروفایل برای مشتریان را برای کسب و کارها فراهم می‌کنند. این سایت‌ها و اپلیکیشن‌های متناظر با آنها، برای فعالیت‌های تجاری صنایع، مانند تحقیق بازار، برندینگ سازمان، مدیریت مشتریان و توسعه محصولات جدید، ارزش آفرینی می‌کنند. به جرأت می‌توان گفت که قدرتمندترین موتور پیشران برای اقتصاد دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و شیوه آنها در جذب کاربران است. همچنین Marketing Digital یا بازاریابی دیجیتال همان پل مورد نیاز شرکت‌های مختلف برای ساخت یک اقتصاد مستمر و سودمند از طریق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های کاربر محور است. هر تغییری که در شبکه‌های اجتماعی پیاده سازی می‌شود، دیر یا زود نشانه‌های خود را در اقتصاد ملی و بین‌المللی بروز می‌دهد. درواقع، هر تعریفی از اقتصاد به اجتماع گره می‌خورد و این تعاملات اجتماعی و چگونگی تعریف و تحقق آنهاست که اقتصاد را شکل می‌دهند. بنابراین، هر فرد از جامعه در جایگاهی از یک شبکه انسانی خود را تعریف می‌کند که اندازه و الگوهای حرکتی آن با شخصیت او سازگارتر باشد.
اینترنت و اقتصاد دیجیتال
ترکیب اینترنت و فناوری چیزی فراتر از یک انقلاب در کیفیت زندگی بشر بوده است. هیچ انقلابی در طول تاریخ به اندازه اینترنت جوامع را تغییر نداده، چنانکه اینترنت از کوچکترین فعالیت‌ها تا جمعی‌ترین آنها را از نو تعریف و فعالیت اکثریت جامعه را منوط به وجود خود کرده است. علاوه بر این، اینترنت دنیای دیگری را نیز پیشران است، دنیایی که قابلیت تفکر دارد ولی انسانی نیست. هوش مصنوعی یا ماشینی بیشتر از انسان از اینترنت تأثیر گرفته و با هر گام از مقیاسگیری و گسترش اینترنت، هوشمندتر شده است. تمام این فعالیت‌ها، خلق شدن‌ها و رشد کردن‌ها، تنها زمانی ممکن شده که توجیه اقتصادی قابل لمسی در پس آن بوده باشد. اینترنت و ماهیت‌های مبتنی بر آن، انقلابهای مختلفی را موجب شده‌اند؛ اقتصاد دیجیتال انقلابی از جنس دارایی و پول است که در ابتدا توجیهی برای توسعه اینترنت بوده، اما کم کم به یک چهارچوب وابسته به اینترنت تغییر رویه داده است. بخصوص، اینترنت تعاملات انسانی را از نو تعریف کرد و انسان را از کوچه‌ها، ادارات، خانه‌ها و… به پشت لپتاپ‌ها و گوشی‌های همراه نشاند تا مفهوم تبادل ایده و تعامل را در قالبی از جنس خود تعریف کند. بکه‌های اجتماعی همان اجتماع‌هایی هستند که بر بستر اینترنت و با کمک فناوری ایجاد شده‌اند و اکنون جزئی جدانشدنی از زندگی روزمره ما، و حتی تمام زندگی آینده ما هستند.
ویژگی‌های شاخص شبکه اجتماعی
چندین ویژگی از این کانال‌های ارتباطی وجود دارند که آنها را به ابزارهایی منحصر به فرد در ارتباطات تبدیل می‌کنند. اولین ویژگی آن است که کاربران، خالق محتواها هستند. برعکس روزنامه‌نگاری، به تخصص خاصی نیاز نیست و هرکسی می‌تواند بلاگ و خبرنامه شخصی خود را داشته باشد. کاربران در شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و توییتر عقاید خود را انتشار می‌دهند و دیگران می‌توانند در لحظه به این عقاید واکنش نشان دهند. آنها این امکان را دارند که تجربیات خود از سفر به نقاط مختلف جهان را در قالب ویدیو در بستر یوتیوب انتشار دهند. قدرتی که کاربران در این شبکه‌ها دارند، باعث تمرکززدایی و کاهش کنترل کانونی در انتشار اخبار و ایجاد جریان‌های فکری می‌شود. با این حال، پلتفرم‌ها همچنان بر بخش قابل توجهی از محتواسازی کنترل دارند؛ با وجود این، این کنترل روز به روز رو به کاهش است و کاربران کنترل بیشتری را از پلتفرم به ارث می‌برند. ویژگی دیگر، ارتباط آنی است. مفهوم Online بودن، شاخص‌ترین محصول اینترنت و تحول آفرین‌ترین آنها نیز هست. کاربر در لحظه می‌تواند با دایره اجتماعی خود ارتباط برقرار کند و این ارتباط را بدون وقفه حفظ کند. همین امر باعث می‌شود که اطلاعات با سرعت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی جریان یابند. درواقع همین ویژگی ارتباط آنی است که موفقیت ایده‌گرایی و جریان‌های استارت آپی را رقم می‌زند. توسعه سریع دایره ارتباطی، دیگر ویژگی شبکه‌های اجتماعی است. یک ویدیو کوتاه از حادثه جذابی که شما ضبط کرده‌اید، قابلیت این را دارد که دایره ارتباطی شما در یک شبکه اجتماعی را در کمتر از چند ساعت، چند صد یا هزار درصد رشد دهد. مهمتر اینکه، این دایره دیگر محدود به جغرافیای خاصی نیست و کاربر می‌تواند از سراسر دنیا به شبکه کوچک خود بیافزاید. تسهیل در پیوستن به شبکه هم در زمره ویژگی‌های مذکور به شمار می‌رود. عضویت در اکثر پلتفرم‌ها رایگان است و کاربر برای حداکثر خدمات ارتباطی که دریافت می‌کند نیازی به پرداخت هزینه ندارد. شبیه راه رفتن در یک پارک و برقراری ارتباط با سایر مردم آنجا، شما نیازی به پرداخت هزینه‌ای ندارید. آنان که هزینه‌ای پرداخت می‌کنند کسب و کارها هستند که برای تبلیغ محصولات خود به پلتفرم هزینه تبلیغ می‌دهند. نهایتا آن که تعدد کاربران اجتماعی، قدرت تبلیغ را افزایش داده است. بنا بر آمارهای سال ۲۰۲۳ از پلتفرم‌های مختلف، در حدود ۴.۹ میلیارد نفر در دنیا عضو شبکه‌های اجتماعی چون فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و … هستند. فیسبوک با داشتن بیش از ۲.۹ میلیارد کاربر، بزرگترین شبکه اجتماعی است، اینستاگرام، یوتیوب و واتسآپ نیز بیشتر از ۲ میلیارد کاربر دارند. نفوذ شبکه‌های اجتماعی در جوامع مختلف به عدد فوق العاده ۶۰ درصد رسیده است و هرکاربر تقریبا با ۶.۶ پلتفرم شبکه اجتماعی در ارتباط است. به طور متوسط هر کاربر روزانه ۲ ساعت و ۳۵ دقیقه از زمان خود را صرف فعالیت در شبکه‌های اجتماعی می‌کند. همچنین، سریعترین شبکه اجتماعی از نظر گسترش تعداد و شعاع دایره ارتباطی کاربران تیکتاک بوده است.
تأثیرات مثبت شبکه‌های اجتماعی بر کسب و کارها
نگاهی به نرخ توسعه پلتفرم‌ها و میزان مشارکت روزانه هر کاربر، پتانسیل بالای این شبکه‌ها را در تبلیغ و توسعه کسب و کار به رخ می‌کشد. موارد زیر، شاخصه‌های مثبتی از شبکه‌های اجتماعی هستند که چهارچوب اقتصاد دیجیتال کسب و کارها را شکل می‌دهند. محتوای متقاعدکننده، مرتبط و صادقانه توجه مشتریان بالقوه را به خود جلب می‌کند و باعث دیده شدن برند و ایجاد خاطره بصری و شنیداری در مخاطب می‌شود. بخصوص، هرچقدر حلقه ارتباطی شرکت‌ها با مشتریان قوی‌تر باشد، برند قدرتمندتر و وفاداری مشتری بیشتر و طولانی‌تر است. کاربران در لحظه به محصولات و کلیت سازمان واکنش نشان می‌دهند و کسب و کارها می‌توانند از اظهار نظر این منتقدان هدف برای بهبود جایگاه خود و آینده‌نگری برند سازمان بهره بگیرند. وقتی بازخورد کاربر سریعا به واکنش سازمان می‌انجامد، شبکه حرف‌های آن گسترش می‌یابد و کاربر خود به یک مبلغ برای سازمان تبدیل می‌شود. هر کسب و کاری می‌تواند اکانت‌های مختلفی در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی ایجاد کند و با تولید محتواهای جذاب برای کاربران، محبوبیت و فروش خود را بالا ببرد. تنها هزینه مورد نیاز، تبلیغات مقطعی با کمک گرفتن از الگوریتم پلتفرم و تلاش برای تسریع در برندینگ و جلب مخاطب است. اقتصاد دیجیتال چیزی جز ترکیب کاربران آنلاین، محصولات آنلاین و ترافیک لازم برای ارتباط این دو نیست. کسب و کارها می‌توانند از شبکه‌های اجتماعی در جهت خلق ترافیک مثبت برای وبسایت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین خود استفاده کنند. لازم به تذکر است که تا ده سال آینده، بزرگترین چالش برای صنایع، کاهش فوق العاده دسترسی به نیروی کار ماهر است. یکی از مهمترین کانون‌هایی که شرکت‌ها باید بر روی آن سرمایه‌گذاری کنند، جذب نیرو از میان کاربران بالقوه با پتانسیل بالا در حرفه هدف است. هرچقدر دایره مخاطبان شرکت بزرگتر باشد، امکان اینکه به نیروهای مستعدتری دسترسی پیدا کند بیشتر خواهد بود.
تأثیرات مثبت شبکه‌های اجتماعی بر اقتصاد
تبادلات دارایی و ارزش از هزاران سال پیش در جریان و مبنای زندگی روزمره جوامع بوده است. مهمترین ابزار پویایی اقتصادهای کوچک و بزرگ، میزان ارتباطی بوده که هر اقتصاد می‌توانسته درون خود یا با دنیای خارج از آن ایجاد کند. اقتصاد دیجیتال نقطه سرحد از شبکه سازی و افزایش حداکثری در سطح تعاملات آنی است. موارد زیر شاخص‌ترین بهبودهایی هستند که شبکه‌های اجتماعی در اقتصاد ایجاد می‌کنند و اقتصاد دیجیتال را به شکوفایی بهینه می‌رسانند.
رویکردهای بازاریابی
تا قبل از ورود رادیو و تلویزیون، ارتباط مستقیم با مشتری یا تبلیغ در روزنامه تنها مسیرهای ممکن برای فروش محصولات بودند. با پیدایش رادیو و تلویزیون، قدرت ارتباطی افزایش یافت و امکان هدف‌گیری مخاطبان در نقاط دورتری از فعالیت کسب و کارها فراهم شد. در عصر اطلاعات و دیجیتال کنونی، اقتصاد و پول‌سازی به معنی فعالیت‌های کسب و کار آنلاین است و بدون بسترسازی برای محصوالت در شبکه‌های اجتماعی مختلف، شانس موفقیت کسب و کارها در حد صفر است.
ابزاری برای کنترل سریعتر بحران‌های اقتصادی
تاریخ ثابت کرده که هرچقدر سرعت اطلاع‌رسانی بالاتر رود، میزان تأثیر یک فاجعه کاهش می‌یابد. همانند نیاز موجود در اطلاع‌رسانی سریع وقوع سیل، رکودهای اقتصادی یا بحران‌های مشابه باید با سرعت هرچه تمام‌تر اطلاع‌رسانی شوند و واکنش‌ها درست تبلیغ گردند. تنها از این طریق است که از قدرت مخرب شایعه سازی پرهیز می‌شود و حل جمعی مسئله به عادتی برای جوامع آنلاین بدل می‌گردد.
تشکیل اکوسیستم‌های کسب و کاری
یکی از بارزترین موانع در توسعه خلاقیت، فناوری و بهبود در کیفیت محصولات، عدم همکاری و ارتباط شرکت‌ها با یکدیگر است. از طریق شبکه‌های اجتماعی، شرکت‌ها می‌توانند به صورت Passive فعالیت و عملکرد یکدیگر را زیرنظر بگیرند، الگوبرداری مثبت کنند و از طریق اشتراکات بازار و کاربری، یک اکوسیستم فعال و منسجم به وجود آورند.
رمزارزها و دنیای متاورسی
رمزارزها خلاقانه‌ترین ابزارهای مالی بودند که با ترکیب ریاضیات، الگوریتم‌های کامپیوتری و سرعت اینترنت به وجود آمدند. آنها پایه‌های اصلی برای اقتصاد دیجیتالی هستند که آینده کسب و کارها و جوامع را شکل می‌دهند. شبیه شبکه‌های اجتماعی که کاربران کم کم به تصمیم گیرندگان اصلی آن بدل می‌شوند، رمزارزها نهادهای مالی متمرکز را حذف و جریان اقتصادی را به جوامع کاربری می‌سپارند. بخصوص، اقتصاد دیجیتال برای تحقق حداکثری به امور مالی مختص خود نیاز دارد؛ یک سیستم مبتنی و متأثر از شبکه‌های اجتماعی که کاربر را در کانون عملیات قرار دهد و کنترل مرکزی را به حداقل برساند. بلاکچین همان بستر لازم برای ایجاد این سیستم مالی و خودکارسازی انجام تراکنش است. برای یک لحظه به آینده‌ای متاورسی فکر کنید که شبکه‌های اجتماعی به بالاترین سطح از تعامل کاربری رسیده‌اند و از این شبکه پویا برای به گردش درآوردن یک سیستم مالی استفاده کنند؛ جایی که هیچ نیازی به سازمان، شخص یا گروه خاصی برای انجام عملیات مالی ندارد. این کیفیت از اقتصاد دیجیتال همان ساختار لازم برای توسعه اجتماع آنلاین است که مفاهیم دیگری چون ۵ Industry 3 ،Web و متاورس را معنی می‌بخشد.
