۲۶ مه ۱۶۲۳: تولد ویلیام پتی؛ بنیان‌گذار اقتصاد سیاسی و پیشگام تحلیل‌های آماری
در ۲۶ مه ۱۶۲۳، «ویلیام پتی» (William Petty)، یکی از مهم‌ترین چهره‌های تاریخ تفکر اقتصادی، در انگلستان متولد شد. او نه‌تنها به‌عنوان یک اقتصاددان و فیلسوف شناخته می‌شود، بلکه پایه‌گذار مفاهیمی است که بعدها به ستون‌های اصلی اقتصاد کلاسیک تبدیل شدند. پتی را می‌توان از نخستین نظریه‌پردازان حوزه‌های ارزش، بهره‌وری، مالیات و آمار دانست که با شیوه‌ای مبتنی بر عقلانیت و محاسبه، زمینه را برای ظهور اقتصاد مدرن فراهم ساخت.
زندگی و تحصیلات ویلیام پتی
پتی در شهر رمزی (Romsey) در جنوب انگلستان به دنیا آمد. او تحصیلات خود را در رشته‌های پزشکی، فلسفه و علوم تجربی پی گرفت و به دلیل هوش بالا، توانست وارد دایره نخبگان علمی زمانه خود شود. وی به زبان لاتین، ریاضی، جغرافیا، و آناتومی تسلط کامل داشت و بعدها با چهره‌هایی همچون توماس هابز، رابرت بویل و جان لاک نیز در ارتباط بود.
ورود به دنیای اقتصاد
پتی در اواسط قرن هفدهم وارد حوزه تحلیل اقتصادی شد؛ آن هم در زمانی که اقتصاد هنوز به عنوان یک علم مدون شناخته نمی‌شد. او با استفاده از منطق، داده، و مشاهدات تجربی سعی کرد راهی جدید برای فهم ثروت، بهره‌وری و سیاست‌گذاری عمومی ارائه دهد.
نظریه «ارزش بر اساس کار»
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فکری پتی، ارائه نخستین نسخه نظریه «ارزش مبتنی بر کار» (Labor Theory of Value) است. به باور او، ارزش اقتصادی هر کالا را می‌توان بر اساس میزان کاری که برای تولید آن صرف شده، سنجید. این دیدگاه بعدها در اندیشه‌های آدام اسمیت، دیوید ریکاردو و کارل مارکس نیز گسترش یافت.
پیشگامی در تحلیل‌های آماری و محاسبات اقتصادی
ویلیام پتی از نخستین کسانی بود که ایده «سیاسی‌سازی حساب‌ها» یا همان Political Arithmetic را مطرح کرد؛ مفهومی که امروز به عنوان اقتصادسنجی و تحلیل آماری در سیاست‌گذاری اقتصادی شناخته می‌شود. او معتقد بود که مسائل اقتصادی و اجتماعی باید با اعداد، داده‌ها و مدل‌های قابل اندازه‌گیری بررسی شوند؛ دیدگاهی که انقلابی در روش‌شناسی اقتصادی بود.
تأثیر بر سیاست‌های مالیاتی و بازتوزیعی
پتی به نظام مالیاتی عادلانه باور داشت. او پیشنهاد می‌کرد که مالیات‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که نه مانع تولید شوند و نه بی‌عدالتی در درآمد ایجاد کنند. نگاه او به اقتصاد دولت‌محور اما کارآمد، پایه‌ای برای مفاهیم مالیات پیش‌رونده، اصلاحات ارضی، و تخصیص بهینه منابع عمومی شد.
نقش ویلیام پتی در تکوین اقتصاد سیاسی
وی برخلاف نظریه‌پردازان اخلاقی یا فلسفی صرف، با نگاهی کاربردی به اقتصاد پرداخت. پتی را می‌توان اولین کسی دانست که از عبارت «اقتصاد سیاسی» (Political Economy) استفاده کرد و اقتصاد را نه صرفاً یک علم اخلاقی، بلکه ابزار مدیریت جامعه و منابع دانست.
آثار مهم
- Treatise of Taxes and Contributions (1662)
- Political Arithmetic (1690)
- Verbum Sapienti (1665)
این آثار نقشی کلیدی در انتقال اندیشه‌های کلاسیک به نسل‌های بعد ایفا کردند و هم‌اکنون نیز در مطالعات تاریخ اقتصاد تدریس می‌شوند.
میراث فکری ویلیام پتی در اقتصاد معاصر
اهمیت پتی تنها به نظریه‌های اقتصادی‌اش محدود نمی‌شود. او الگویی از یک اقتصاددان تجربی، داده‌محور و نوگرا بود که دیدگاه‌هایش زمینه‌ساز توسعه شاخه‌هایی چون اقتصاد کلان، مالیات‌گذاری نوین، حساب‌های ملی و تحلیل نابرابری شد.
نتیجه‌گیری
ویلیام پتی با تلفیق علم، فلسفه، و سیاست‌گذاری، دریچه‌ای نو به درک مفاهیم ثروت، کار و دولت گشود. تولد او در ۲۶ مه ۱۶۲۳، نقطه آغازی بر تحولی در تاریخ اندیشه اقتصادی است که پایه‌های تفکر اقتصادی مدرن را ساخت. امروزه، تحلیلگران و اقتصاددانان هنوز هم از رویکرد داده‌محور، نگاه سیستماتیک و ایده‌های اصیل پتی الهام می‌گیرند.
