بنا بر تعریف محدود آن، پول یا ارز دیجیتال (Digital Currency) هر ابزار پرداختی است که وجود و اعتبار آن کاملا الکترونیکی و نه فیزیکی باشد. برای استفاده از این ابزارهای معامله به کانال‌های اینترنتی ایمن و فناوری محور نیاز دارید. یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع پول دیجیتال، بیت کوین است.
پول دیجیتال همچنین می‌تواند نماینده یک واحد پولی خاص مثل دلار، یورو یا تومان باشد. مبادله ارزهای دیجیتال از طریق فناوری‌هایی چون کارت‌های اعتباری دیجیتال، نرم‌افزارهای گوشی همراه و صرافی‌های آنلاین صورت می‌گیرد. در بعضی کشورها نیز، شما می‌توانید از طریق دستگاه‌های ATM، پول دیجیتال را به ارز رایج کشور تبدیل کنید.
درک بهتر پول دیجیتال
قابل لمس‌ترین نوع پول دیجیتال، همان پولی است که در حساب‌های خاص بانکی به صورت آنلاین برداشت، واریز، یا انتقال داده می‌شود. به ویژه، شما می‌توانید از طریق اپلیکیشن یا درگاه‌های دیجیتال، مبادلات آنلاین با پول دیجیتال داشته باشید. اما این تعریف از پول دیجیتال بسیار گسترده و همه‌شمول است. در حالت محدودتر، پول دیجیتال به انواعی از ابزارهای مبادله گفته می‌شود که هم‌ارز فیزیکی ندارند و شما از طریق ATM یا هر درگاه دیگر، نمی‌توانید نوع فیزیکی آن را دریافت کنید.
سیستم‌هایی چون کارت‌های اعتباری، از سال‌ها پیش رویکردهای استفاده از پول دیجیتال را در پیش گرفته‌اند. علاوه بر این، نقل‌وانتقال بین‌المللی نیز به نوعی مفهوم پول دیجیتال را در خود دارد. نکته مشترک در این سیستم‌های تبادل و اعتبار مالی، هزینه‌های اعتباردهی و انجام مبادلات داخلی و بین‌المللی است.
برای مثال، اگر بخواهید به بانکی در کشوری دیگر پول، اعتبار مالی، واریز کنید، باید از طریق کانال‌هایی چون سوئیفت اقدام نمایید. این ایستگاه مبادله میانی هزینه‌ی تبادل را به مشتری اعمال می‌کند. یکی از اهداف اصلی در استفاده از پول‌های دیجیتال حذف این نیاز به واسطه‌ها است.
فناوری دفتر کل توزیع یا (DLT) سیستمی متشکل از گره‌ها (افراد) و مسیرهای ارتباطی است که با ایجاد محیطی امن و شفاف، نیاز به واسطه را در مبادلات مالی برطرف می‌کند. علاوه‌براین، فناوری‌هایی چون بلاک‌چین جایگزینی قابل‌اتکا برای روش‌های امنیت پولی مثل شماره سریال و اوراق رمز‌گذاری‌شده در پول‌های فیزیکی هستند.
انواع مختلف از پول دیجیتال (Digital Currency)
به لطف رشد روزافزون فناوری در حوزه‌های مختلف و بخصوص مالی، پول دیجیتال امروز قابلیت سازگاری با شرایط مختلف و تعریف در قالب‌های متفاوت را دارد. سه نوع زیر، اقتباس‌هایی کلی از پول دیجیتال هستند که بیشترین کاربرد را در تبادلات مالی دارند.
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
این نوع از پول دیجیتال، ارزهایی هستند که توسط بانک مرکزی یک کشور تعریف و عرضه می‌شوند. این پول دیجیتال، متمایز از ارز رایج کشور (ارز فیات) است. در CBDCها هدف حذف واسطه‌های فی‌مابین دولت و شهروندان، مانند بانک‌ها و موسسات مالی، است. دو نوع کلی CBDC، خرد و کلان، به ترتیب برای مبادلات روزانه عموم مردم و مبادلات بین‌بانکی و کلان تعریف می‌شوند.
رمزارزها
رمزارزها، ارزهای دیجیتالی هستند که با یاری علم رمزنگاری طراحی و ایجاد می‌شوند. استفاده از رمزنگاری در این پول‌ها به واسطه افزایش امنیت، یکتایی واحدهای پول و کمیابی آن‌ها صورت می‌گیرد. مشهورترین انواع رمزارزها بیت‌کوین و اتریوم هستند. بیشتر مردم پول یا ارز دیجیتال را هم رمزارزها می‌دانند. بلاک‌چین اصلی‌ترین بستر در تعریف رمزارزها است که واژه رمز نیز از مولفه‌ها و ساختارهای با منشا بلاک‌چین استخراج شده‌اند.
استیبل کوین (Stablecoin)
استیبل کوین‌ها نوع خاصی از ارزهای دیجیتال هستند که به منظور حفظ تعادل و کاهش نوسانات در بازار ارزهای دیجیتال خلق شدند. درواقع، دربیشتر موارد، معامله‌گران به‌جای خرید رمزارزها با پول فیات، ابتدا استیبل کوین می‌خرند تا در ادامه آن را با رمزارز معامله کنند. این رویکرد زنجیری برای تسهیل و پایداری در قیمت رمزارزها انتخاب می‌شود.
فواید استفاده از پول دیجیتال
شبکه مالی کنونی، سیستمی پیچیده با مشارکت رده بالایی از نهادها است. برای انجام یک معامله بین موسسات مالی به زمان و هزینه نسبتا بالایی نیاز است، زیرا هر موسسه تقریبا از رویکرد و استراتژی خاص خود بهره می‌برد. هدف اصلی در تعریف پول دیجیتال، کاهش سرعت و هزینه در نقل و انتقالات مالی است. موارد زیر دیگر فواید پول دیجیتال هستند:
- پول دیجیتال نیازی به ذخیره‌سازی و محافظت فیزیکی ندارد.
- فرایند اخذ و نگهداری از حساب‌های ارزی بسیار آسان‌تر از حالت فیات است.
- به دلیل استفاده ۱۰۰ درصدی این ارزها از زیرساخت‌های فناوری روز، پیشرفت‌های ممکن در این حوزه می‌تواند به ارتقا سرعت و کاهش هزینه مبادله کمک شایانی کند.
معایب استفاده از پول دیجیتال
- اصلی‌ترنی چالش در استفاده از پول دیجیتال، آسیب‌پذیری آن در مقابل حملات سایبری و هک‌شدن است.
- امکان ردگیری منبع درآمدی و قدرت ارزی حساب‌ها در پول دیجیتال بسیار پایین است.
- ارز دیجیتال نیز هزینه‌های خاص خود را دارد: مانند هزینه مورد نیاز برای حفظ امنیت شبکه، هزینه استفاده از یک بلاک‌چین و تعریف تراکنش‌ها بر روی آن، دریافت و حفظ کیف‌های دیجیتال.
به‌طور کلی، پول دیجیتال گرچه به تازگی به مفاهیم مالی اضافه‌شده و هنوز عمومیت پول فیات را نیافته است، اما اینجاست که بماند و با تسلط همه‌گیر فناوری بر صنایع و اجزای مختلف جوامع، پول دیجیتال در آینده به مراتب قدرتمندتر و کاربردی‌تر از اکنون خواهد بود.