آربیتراژ (Arbitrage) فرصتی برای خرید و فروش یک دارایی در آن واحد، اما در بازارهای متفاوت، است. در این نوع معامله، معامله‌گر از تفاوت قیمتِ موجود در این دو بازار سود می‌برد. به عبارتی دیگر، آربیتراژ فرصت کسب درآمد از ناآگاهی معامله‌گران دیگر درباره قیمت‌ها است.
آربیتراژ در نتیجه‌ی ناکارآمدی سیستم معاملات در بازار به‌وجود می‌آید و خود باعث برطرف شدن این ناکارآمدی هم می‌شود. این وضعیت می‌تواند برای یک کالا، سهم یا ارز اتفاق بیافتد. به‌عنوان مثال، وضعیتی را در نظر بگیرید که در آن، یک صرافی از بازار ترکیه دلار را به قیمت تمام شده ۳۰ هزار تومان می‌خرد و بلافاصله همان ارز را در ایران با قیمت ۳۱ هزار تومان می‌فروشد.
درک آربیتراژ (Arbitrage) در بازار
مفهوم آربیتراژ با عبارت ریسک گره خورده است. همه می‌دانیم که خرید و فروش در هر بازار با ریسک همراه است. در واقع این وجود ریسک است که سلامت یک بازار را نشان می‌دهد. فناوری‌های مورد استفاده در بازارهای مالی و سرعت بالای اینترنت باعث شده که یافتن فرصت‌های آربیتراژ در بازار بسیار سخت باشد. مسئولان بازار و کنترل‌کنندگان سلامت آن، از نرم‌افزارهای هوشمندی برای تشخیص آربیتراژ و برطرف کردن بهره می‌برند.
با وجود این، برخی از فعالان بازارهای مالی و کالا از نرم‌افزارهایی هوشمند و ربات‌های معامله‌گر برای تشخیص آربیتراژ در بازار استفاده می‌کنند و معاملات خودکار را در مقیاس ثانیه به ثبت می‌رسانند. در بازار ایران هم فرصت‌های آربیتراژ کم و بیش رخ می‌دهند و گاها سرعت پایین اینترنت برای بخشی از بازار، ناکارآمدی کارگزاران و مواردی از این دست باعث می‌شود بازه‌های طولانی‌تر در آربیتراژ همراه با رقم‌های تفاوت بالاتری به وجود آیند.
مثالی برای تثبیت مفهوم
فرض کنید محصولی از یک شرکت ایرانی، مثلا میلگردهای شرکت ذوب آهن، در بورس کالای ایران و با قیمت کیلویی ۱۷۰۰۰ تومان به فروش می‌رسد. همین کالا در عاملیت فروش این شرکت با قیمت ۱۷۰۱۰ تومان معامله می‌شود. کسی که یک محموله از میلگرد را در بورس کالا بخرد، می‌تواند حواله آن را بلافاصله و با سود ۱۰ تومانی در هر کیلو بفروشد.
آگاهی خریدار از این اختلاف جزئی می‌تواند سودی کلان و بدون ریسک را برای او به همراه داشته باشد.
آربیتراژ چند وجهی
حالت پیچیده‌تر زمانی رخ می‌دهد که تعداد بازارها بیشتر از ۲ بازار شود. برای مثال، حالتی را در نظر بگیرید که شخصی یک ارز را می‌خرد، بلافاصله به ارز دومی تبدیل می‌کند و سریعا این ارز دوم را نیز دوباره به ارزی دیگر تبدیل می‌کند و از اختلاف قیمت‌های ممکن در این مسیر سود می‌برد.
در معاملاتی که از فرصت آربیتراژ استفاده می‌کنند، معمولا رقم‌ها بسیار بالا هستند زیرا میزان سود بسیار کم است. در بازارهای جهانی، تشخیص آربیتراژ تنها با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی امکان دارد.
وجود آربیتراژ مزایایی هم برای بازار خود دارد. به‌طور ویژه، آربیتراژ و استفاده از آن توسط معامله‌گران باعث افزایش میزان نقدینگی بازار می‌شود؛ توجه کنید که آربیتراژ در رقم‌های با مقیاس بالا و در کسری از ثانیه انجام می‌گیرند. اما این نقدینگی تنها زمانی مفید است که در قالب یک شک به سیستم عمل کند نه به‌عنوان یک جریان کلی که همیشگی باشد.
