گزارش سالانه یا Annual Report یک سند حرفه‌ای است که هر سال از جانب شرکت‌ها انتشار می‌یابد. هدف از انتشار گزارش سالانه، اطلاع‌رسانی به گروه‌های مختلف از ذی‌نفعان شرکت، افراد داخل و خارج از سازمان، و توضیح عملکرد، وضعیت مالی و گزارش‌های آن، و جزئیات مرتبط با عملیات شرکت و زیرمجموعه‌های آن است.
در اکثر کشورها، انتشار Annual Report اجباری و جزئیات ملزم آن در قوانین اقتصادی کشور وارد می‌شوند. به ویژه، شرکت‌ها باید دسته‌بندی‌های مختلفی از گزارش‌ها ارائه دهند، به طوری که هدف هر گزارش یک گروه خاص از ذی‌نفعان، مردم و مسئولان دولتی است.
برای مثال، در شرکت‌های آمریکایی انتشار این نوع از گزارش‌ها از دهه ۱۹۳۰ اجباری شده و مفاد آن در طی سال‌ها به‌روز و جزئیات بیشتری به گزارش سالانه الحاق شده است. شرکت‌های بزرگی چون Apple گزارش‌هایی با بیشتر از ۴۰۰ صفحه مستندات، جزئیات ریز و درشت فعالیت‌های مالی، اکتساب و واگذاری، امور محیط‌زیست و … را انتشار می‌دهند.
اصلی‌ترین مولفه‌های Annual Report
در کشورها، صنایع و حتی بازارهای مالی مختلف، گزارش سالانه جزئیات متفاوت با چهارچوب‌های حرفه‌ای متمایزی دارند. دلیل این امر، الزامات قانونی متنوع در اقتصادهای مختلف است. با این حال، اکثر این گزارش‌ها شامل بندهای استاندارد و کلی زیر هستند:
- پیام مدیرعامل به سهامداران
- اطلاعات مرتبط با مدیریت سازمان
- شاخص‌ترین اطلاعات مالی
- تحلیل و تفسیرهای مدیریتی
- الگوی سهامداری شرکت و اکتساب یا واگذاری‌ها
- اعضاء کلیدی سازمان و اطلاعات مرتبط با آن‌ها
- صورت‌های مالی تفصیلی و حسابرسی شده
- صورت وضعیت مالی
- وضعیت درآمدی
- جریان مالی سازمان
- نکات مرتبط با وضعیت مالی
- استفاده از سیاست‌های حسابداری و تغییرات ممکن
- اطلاعات و شفاف‌سازی‌های حاشیه‌ای و تکمیلی
فرمت گزارش سالانه
این گزارش، معمولا با پیام مدیرعامل به سهامداران شرکت شروع می‌شود. در این پیام، خلاصه‌ای از عملکردهای شاخص شرکت در یک سال گذشته ارائه می‌گردد. همچنین، در این گزارش وضعیت کلان صنعت و پتانسیل شرکت برای رشد در اتمسفر آن توضیح داده می‌شود.
گزارش سالانه همچنین، یک توضیح مفصل از فعالیت‌های حرفه‌ای شرکت و نکات برجسته قانونی است. علاوه‌براین، در بخش اکتساب و واگذاری به توسعه‌ها یا تحدیدهای سازمان پرداخته می‌شود.
درادامه، گزارش سالانه به مهم‌ترین مولفه عملکردی سازمان، یعنی وضعیت مالی آن، می‌پردازد. در بخش وضعیت مالی بخصوص، عملکرد شرکت نسبت به چند سال اخیر سنجیده می‌شود و جزئیاتی از پیشرفت‌ها و نزول‌های عملیاتی و سهام ارائه می‌گردد.
در قسمت گزارش حسابداری تغییرات محقق شده در رویکرد حسابداری شرکت، افشای مالی، پروژه‌های سرمایه‌ای و سایر اطلاعات مربوط و مفید برای سهامداران گزارش می‌شوند. این بخش سرشار از جدول‌ها و حساب‌وکتاب‌های تجاری شرکت است.
چگونه یک Annual Report را باید مطالعه کرد؟
به‌طور کلی، هیچ قاعده خاصی در نحوه استفاده از این گزارش وجود ندارد، بلکه این کاربرد گزارش سالانه برای مخاطب است که نحوه پرداختن به آن را مشخص می‌کند. با وجود این، نکات زیر کمک شایانی به برداشت بهتر از گزارش سالانه می‌کنند:
- اگر فقط به کلیات نیاز دارید به بخش هایلایت‌ها و بیانیه مدیرعامل مراجعه کنید. چراکه در این قسمت خلاصه‌ای از عملکرد سازمان در فشرده‌ترین حالت ممکن ارائه شده است.
- برای سهامدارن شرکت، بخش مدیریت و تحلیل‌های متناظر با آن بسیار مهم است. بخصوص عملکرد شرکت در یک سال گذشته، توسعه و تحدیدهای آن و جایگاه شرکت در صنعت خود اهمیت بالایی در ارزش سهام آن دارند.
- وضعیت مالی مهم‌ترین قسمت یک گزارش سالانه است. در این قسمت به تفسیر پرداخت‌ها و دریافت‌ها، میزان فروش یا خرید کالاها، پرداخت حقوق و بیمه‌ها، جزئیات هزینه خدمات و محصولات و … می‌پردازند.
- بخش نکات مرتبط با وضعیت مالی نیز بسیار مهم است. در این بخش کارشناسان شرکت دلایل مختلف در نتیجه عملکرد مالی شرکت را توضیح می‌دهند.
در زیر نمونه‌ای از توضیح کارشناسان آمازون از وضعیت رقابتی در صنعت هدف خود را مشاهده می‌کنید. در این سند، شرکت به سهامداران خود توضیح می‌دهد که اتمسفر رقابتی به چه صورت است و آمازون در چه موقعیتی از آن قرار دارد.
فواید Annual Report
- اولین مزیت این گزارش، سطح شفاف‌سازی بالایی است که محصول آن است. با ارائه اطلاعات درباره عملکرد به صورت جزئیاتی، همه افراد می‌توانند به چیدمان، محورهای فعالیت و کارایی کلیت شرکت پی‌ببرند و متناظر با موقعیت سرمایه‌گذاری، اجتماعی یا دولتی خود، درباره آن تصمیم بگیرند.
- موضوع دیگر، تسهیل در شیوه‌های تعیین مالیات و کاهش زمان بررسی مورد نیاز است. با استفاده از این گزارش‌ها، جزئیات به صورت عمومی انتشار می‌یابد و گریز از مالیات یا پیچیدگی در محاسبه آن کاهش می‌یابد.
- مستندسازی برای شرکت موضوع دیگری است که با گزارش‌ها سالانه محقق می‌شود. این گزارش‌ها شبیه شناسنامه‌های عملکردی شرکت هستند و هم‌چون یک شجره‌نامه مفصل از آن بایگانی می‌شوند.
- گزارش‌های سالانه اصلی‌ترین پل ارتباطی در اکوسیستم حرفه‌ای صنایع مختلف هستند و از طریق آن‌ها، شرکت‌ها می‌توانند شریک‌های تجاری خود را پیدا و نحوه تعامل با آن‌ها را بررسی کنند.
- درنهایت، کاربردهای تحقیقاتی و یافتن الگوهای عملی و تئوری نتیجه بررسی این گزارش‌ها و برداشت متخصصان از درخت فعالیت‌های بلندمدت شرکت و چگونگی بروز تحولات در آن است.
نکات مهم درباره گزارش‌های سالانه
گزارش‌های سالانه معمولا حاوی جزئیات مقایسه عملکرد شرکت در چندین سال اخیر هستند. با وجود این، تورم و عوامل دیگر بر ارزش‌های ارائه شده تأثیر می‌گذارند و خواننده باید تغییرات اقتصادی خرد و کلان را در روند مطالعه خود دخیل کند.
علاوه بر گزارش سالانه، شرکت‌های بزرگ گزارش‌های فصلی را نیز ارائه می‌دهند که حالت کوتاه‌تر و مختص آن فصل از Annual Report است. برای کسانی که می‌خواهند با لنز دقیق‌تری به وضعیت شرکت بپردازند، این گزارش‌ها و بررسی تغییرات در آن‌ها بسیار مهم است.
تغییرات در روند حسابداری بسیار مهم است. شرکت‌ها متناسب با تغییر چهارچوب قانونی خود، اندازه شرکت، فعالیت‌های وسیع ملی و بین‌المللی و قوانین کشوری، گاها تغییراتی در نحوه محاسبه ترازنامه‌های مالی اعمال می‌کنند. الگوهای جدید همیشه در گزارش‌ها وارد می‌شوند و خواننده باید با دقت به آن‌ها بپردازد.
گزارش‌های دیگر از جنس گزارش سالانه
علاوه بر Annual Report شرکت‌ها گزارش‌های اختصاصی دیگر هم دارند که با اهداف و دلایل قانونی و اجتماعی دیگری انتشار می‌یابند. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
گزارش ESG
ESG مخفف عبارت (Environment Social Governance) است. چنانکه از نام آن پیداست، گزارش ESG به وضعیت شرکت ازنظر فعالیت‌ها و مشارکت‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و مدیریتی می‌پردازد. در این گزارش به‌ویژه، به میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت‌های شرکت، تعامل اجتماعی آن و اصول مدیریتی شرکت پرداخته می‌شود.
هر گزارش ESG به ۳ موضوع کلیدی می‌پردازید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- محیط‌زیست: شرکت شما تا چه حدی در بهبود وضعیت محیط‌زیست فعالیت داشته است؟
در این بخش باید به تأثیرات فعالیت‌های شرکت بر محیط‌زیست پرداخته شود و شرکت به‌طور دقیق سوالات زیر را در گزارش ESG خود پاسخ دهد:
- موقعیت شرکت در بحث مبارزه با تغییرات اقلیمی چیست؟
- شرکت چه فعالیت‌هایی را برای کاهش انتشار دی‌اکسید کربن برنامه‌ریزی یا پیاده‌سازی کرده است؟
- آیا شرکت اصول تنوع زیستی را رعایت کرده، به بهبود کیفیت هوا کمک کرده، با جنگلزدایی مبارزه می‌کند یا زباله‌های خود را مسئولانه مدیریت می‌کند؟
- میزان و شیوه برداشت شرکت از منابع طبیعی چگونه و به چه میزانی است؟ زنجیره تأمین کسب‌وکار شرکت چه سهمی در این مولفه زیست‌محیطی دارد؟
- آیا شرکت شما در فعالیت‌هایی مشارکت دارد که به آزار حیوانات و به خطر افتادن گونه‌های جانوری می‌انجامد؟
۲. اجتماعی: شرکت شما چه فعالیت‌هایی با هدف بهبود وضعیت زندگی انجام داده است؟
تأثیرات اجتماعی گزارش ESG به شیوه مدیریت سازمان در برخورد با اجتماع‌های محلی، کسب‌وکارهای دیگر و فرهنگ‌ها می‌پردازد:
- شیوه مدیریت نیروی انسانی و محیط‌کار حرفه‌ای شرکت شما چگونه است؟
- تنوع جنسی تا چه حد در شرکت شما رعایت شده است؟
- نحوه تعامل انسانی در سطوح مختلف مدیریتی و اجرایی به چه شکل است؟
- میزان مشارکت مدنی و اجتماعی شرکت در چه حدی است؟
- آیا شرکت فعالیت‌های خاصی برای حمایت از اقوام و گروه‌های اقلیت بومی دارد؟
- حقوق بشر از دید شرکت چه مفهومی دارد و چه فعالیت‌هایی در پیشبرد آن انجام داده است؟
۳. مدیریت یا حکمرانی در سازمان: شرکت چه فعالیت‌هایی با هدف ممانعت از ورشکستی و فساد انجام داده و برنامه‌های توسعه پایدار آن شامل چه مواردی هستند؟
مولفه مدیریت یا کنترل اجزای سازمان به نحوه هدایت سازمان و مدیریت داخلی آن می‌پردازد:
- کنترل‌های داخلی، رویکردها، اصول و روندهای مدیریت سازمان چگونه‌اند؟
- منظور از رهبری در سازمان شما چیست؟
- هیئت مدیره شامل چه افرادی هستند و با چه دلایلی انتخاب شده‌اند؟
- حقوق سهامداران چه جایگاهی در شرکت دارد؟
گزارش‌های حقوق بشر، توسعه پایدار و سهامداران
علاوه بر گزارش سالانه و ESG، در چند سال اخیر بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا اقدام به انتشار گزارش‌های دوره‌ای دیگری کرده‌اند که به امور حقوق بشر، توسعه پایدار و اطلاعات اختصاصی برای سهامدارن می‌پردازند.
در گزارش حقوق بشر برای مثال، شرکت موقعیت و بیانیه خود در زمینه حقوق بشر و نحوه پیگیری اصول آن در ساختار خود را توضیح می‌دهد. همچنین، فعالیت‌های تکمیلی و خارجی شرکت در این امور در گزارش حقوق بشر گنجانده می‌شوند.
در گزارش توسعه پایدار تمرکز بر روی توسعه شرکت در قالب رویکردهای دیجیتال و فارغ از آلایندگی‌های زیست‌محیطی حاد است. این گزارش به مشارکت سازمان در فعالیت‌های حوزه فناوری و تلفیق استراتژی‌های خود با نوآوری‌های این حوزه می‌پردازد. همچنین، فعالیت شرکت در زمینه انرژی پاک و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط در این گزارش تفسیر می‌شوند.
درنهایت، گزارش‌های سالانه و دوره‌ای، اصلی‌ترین کانال برای شفاف‌سازی فعالیت‌های خرد و کلان شرکت‌ها هستند. این پل‌های ارتباطی، اولین معرفی تفسیری و عمیق از جزئیات عملیات، کارایی و مشارکت اجتماعی، زیست‌محیطی و دولتی شرکت‌اند که جایگاه ویژه‌ای در انتخاب‌شدن از جانب سهامداران دارند.
