کاهش ظرفیت واکنش صنعت شیل؛ پایان عصر «سوپر قدرت نفتی» آمریکا نزدیک است
در پی تحولات جدید در صنعت نفت آمریکا، منابع رسمی و تحلیل‌های منتشرشده نشان می‌دهند که این کشور دیگر قادر به مدیریت شوک‌های نفتی به سبک گذشته نیست و ظرفیت واکنش سریع به بحران‌های ژئوپلیتیکی را تا حد زیادی از دست داده است. کاهش ذخایر قابل حفاری، پایان چاه‌های پربازده، افت شاخص‌های حفاری و فشار سرمایه‌گذاران بر سودآوری، از جمله عواملی هستند که توان انعطاف‌پذیری آمریکا در مواجهه با نوسانات بازار جهانی نفت را محدود کرده‌اند.
آمریکا که در پی «انقلاب شیل» در دهه گذشته به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شده بود، امروز در برابر شوک‌های قیمتی و ژئوپلیتیکی با چالش‌های جدی روبروست. بر خلاف سال‌های پیش که صنعت شیل در پاسخ به افزایش قیمت‌ها رشد سریعی را تجربه می‌کرد، اکنون توان پاسخ‌دهی به بحران‌های نفتی به‌شدت کاهش یافته است.
میدان نفتی پرمیان در مرز ایالت‌های تگزاس و نیومکزیکو، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع شیل در آمریکا، اکنون با کاهش ذخایر پربازده مواجه شده است. اسکات شفیلد، مدیرعامل پیشین شرکت Pioneer Natural Resources، که اخیراً با اکسون موبیل ادغام شده، اعلام کرده است که ذخایر Tier 1 یا چاه‌های با اولویت بالا در این میدان به پایان رسیده‌اند. وی همچنین اظهار داشته که این وضعیت برای دیگر شرکت‌های فعال در حوزه شیل نیز صادق است.
این اظهارات در کنار داده‌های رسمی منتشرشده توسط فدرال رزرو دالاس، حاکی از آن است که بسیاری از ذخایر حفاری اقتصادی در آمریکا، به‌ویژه در میادین کلیدی مانند پرمیان، به مرور تخلیه شده‌اند. از سوی دیگر، حفاری چاه‌های جدید در این میادین اکنون تنها در شرایط قیمتی نسبتاً بالا توجیه اقتصادی دارد.
بر اساس برآوردهای موجود، قیمت نفت باید حداقل به ۶۱ دلار در هر بشکه برسد تا حفاری یک چاه جدید در میدان پرمیان از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه باشد. این در حالی است که برای کشورهایی مانند عربستان سعودی، هزینه تولید نفت به‌زحمت به ۱۰ دلار می‌رسد و در روسیه یا سایر کشورهای خاورمیانه، تولید با قیمت‌های زیر ۲۰ دلار نیز سودآور است.
این شکاف عظیم در هزینه تولید، آمریکا را در برابر نوسانات بازار جهانی نفت به‌شدت آسیب‌پذیر کرده است. تحلیل‌های اخیر نشان می‌دهد که از سال ۲۰۲۳ به بعد، حتی در شرایطی که قیمت نفت در سطوح بالاتری قرار دارد، شاخص فعالیت‌های حفاری در آمریکا کاهش یافته است.
این کاهش نه‌تنها ناشی از واقعیت‌های زمین‌شناسی است، بلکه با فشار فزاینده سرمایه‌گذاران برای تمرکز بر سودآوری نیز مرتبط است. شرکت‌های فعال در صنعت شیل دیگر اولویت خود را افزایش سریع تولید نمی‌دانند، بلکه به دنبال حفظ ثبات مالی و بازدهی برای سهام‌داران هستند.
در همین راستا، یکی از عوامل کلیدی کاهش ظرفیت انعطاف‌پذیری صنعت شیل، کاهش شدید تعداد چاه‌های حفرشده اما تکمیل‌نشده (DUC) است. این چاه‌ها در گذشته نقش ذخایر پشتیبان را ایفا می‌کردند و در صورت افزایش ناگهانی قیمت‌ها، به‌سرعت وارد مدار تولید می‌شدند. اکنون، داده‌های موسسات معتبری مانند S&P Global و Inverus نشان می‌دهد که این ذخایر به پایین‌ترین سطح خود در دهه گذشته رسیده‌اند.
علاوه بر این، بخش قابل‌توجهی از چاه‌های باقی‌مانده نیز کیفیت پایینی دارند و به‌عنوان چاه‌های زامبی شناخته می‌شوند؛ چاه‌هایی با بازدهی پایین که از منظر اقتصادی ارزش حفاری یا بهره‌برداری ندارند.
وضعیت بازار کار در بخش انرژی نیز از دیگر عوامل محدودکننده صنعت شیل است. پس از افت قیمت نفت در سال‌های گذشته، بسیاری از نیروهای متخصص این صنعت از بازار خارج شده‌اند و جایگزینی آن‌ها نیازمند زمان، هزینه و سرمایه‌گذاری هدفمند است. آمار فدرال رزرو نشان می‌دهد که سطح اشتغال در حوزه خدمات حفاری و عملیات پشتیبانی همچنان پایین‌تر از سطوح پیشین باقی مانده است.
در این شرایط، واکنش صنعت نفت آمریکا به تنش‌های ژئوپلیتیکی نظیر حمله به تأسیسات نفتی یا درگیری‌های نظامی در خاورمیانه بسیار محدود و کند شده است. برخلاف گذشته که افزایش تنش‌های منطقه‌ای به سرعت منجر به افزایش تولید نفت در آمریکا می‌شد، امروز شرکت‌ها با احتیاط و تنها در صورت تضمین سودآوری اقدام به افزایش تولید می‌کنند.
برخی کارشناسان معتقدند که سیاست‌های جدید سرمایه‌گذاری در وال‌استریت، تحت عنوان «انضباط سرمایه»، نقش مهمی در محدود کردن رشد تولید ایفا کرده است. این سیاست‌ها شرکت‌های نفتی را ملزم به کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و تمرکز بر بازدهی مالی کرده‌اند؛ رویکردی که باعث شده حتی در شرایط افزایش قیمت نفت، شرکت‌ها از توسعه میادین جدید خودداری کنند.
با توجه به این روندها، تحلیلگران بازار انرژی هشدار داده‌اند که در صورت وقوع بحران جدی در خاورمیانه یا مناطق نفت‌خیز دیگر، ظرفیت آمریکا برای افزایش سریع تولید به‌شدت محدود خواهد بود. این موضوع می‌تواند باعث افزایش قیمت جهانی نفت، ایجاد فشار تورمی در اقتصاد آمریکا، و بروز نوسانات گسترده در بازارهای مالی شود.
در نهایت، تحلیلگران معتقدند که انعطاف‌پذیری گذشته صنعت شیل که روزی آن را به ابزار استراتژیک آمریکا برای مقابله با بحران‌های جهانی تبدیل کرده بود، به طرز چشمگیری کاهش یافته است. در نتیجه، ایالات متحده دیگر نمی‌تواند همانند گذشته به‌عنوان یک «سوپر قدرت نفتی» عمل کند و در برابر شوک‌های نفتی مصون بماند.
