بورس در ارزانترین سطح تاریخی؛ جرقه صعود زده میشود؟
بازار سهام ایران در مهرماه ۱۴۰۴ به یکی از ارزانترین سطوح تاریخی خود رسیده است. بر اساس گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری فارس، نسبت بازده درآمدی (EBIT/EV) بازار در این ماه به عدد ۵.۵ رسیده است. این شاخص که از تقسیم سود قبل از بهره و مالیات بر ارزش کل شرکت بهدست میآید، یکی از مهمترین معیارهای ارزشگذاری سهام در بازار سرمایه است و عدد پایین آن نشاندهنده ارزان بودن بازار نسبت به سودآوری شرکتهاست.
در حالی که بسیاری از نمادها از نظر بنیادی در وضعیت سودآوری مطلوبی قرار دارند، نرخ بهره بالا باعث شده است که جریان نقدینگی از بازار سرمایه فاصله بگیرد. طبق اعلام منابع رسمی، نرخ سود اوراق در مهرماه به ۳۴ درصد رسیده که بالاترین سطح در ۲۵ سال اخیر محسوب میشود. همین عامل موجب شده تا سرمایهگذاران ترجیح دهند منابع خود را به سمت ابزارهای مالی بدون ریسک مانند اوراق دولتی و سپردههای بانکی هدایت کنند.
به گزارش فارس، این وضعیت ناشی از سیاستهای پولی انقباضی بانک مرکزی برای کنترل تورم ۳۶.۳ درصدی مردادماه ۱۴۰۴ است. سیاستی که با هدف کاهش رشد نقدینگی و مهار تورم اجرا شده اما در عین حال، اثر مستقیم بر کاهش جذابیت بازار سهام گذاشته است. کارشناسان میگویند نسبت بازده درآمدی ۵.۵ نشاندهنده آن است که بورس در ارزانترین حالت خود از نظر تاریخی قرار دارد.
با وجود این شرایط، بازگشت بازار به وضعیت نرمال (نسبت EBIT/EV حدود ۸) در کوتاهمدت دشوار ارزیابی میشود. علت اصلی این وضعیت، شکاف بازدهی ۱۸ درصدی میان سهام و اوراق است. در حالی که بازدهی مورد انتظار سهام حدود ۱۶ درصد است، نرخ بازدهی اوراق به ۳۴ درصد رسیده و این اختلاف باعث شده سرمایهگذاران تمایل کمتری به خرید سهام نشان دهند.
طبق این گزارش، نرخ بهره بالا نهتنها جذابیت بازار سهام را کاهش داده، بلکه هزینه مالی شرکتها را نیز افزایش داده است. در نتیجه، بسیاری از بنگاهها با کاهش نقدینگی مواجه شدهاند و روند سرمایهگذاری در بخش تولید نیز کندتر شده است. به گفته تحلیلگران، تا زمانی که نرخ بهره کاهش نیابد یا نرخ ارز نیمایی اصلاح نشود، بازگشت ارزشگذاری بازار به سطح نرمال بعید است.
نرخ بهره ۳۴ درصدی اوراق و سپردهها جریان نقدینگی را از بورس به سمت بازار پول سوق داده است. این موضوع باعث شده حجم معاملات در بازار سهام کاهش یابد و شاخصها در محدودههای پایین باقی بمانند. به گفته منابع رسمی، کاهش حجم معاملات روزانه در مهرماه نشانهای از کاهش اعتماد سرمایهگذاران است.
کارشناسان معتقدند هرگونه کاهش نرخ بهره میتواند نقدینگی را به بورس بازگرداند و باعث بهبود ارزشگذاری شرکتها شود. در غیر این صورت، بازار همچنان تحت فشار باقی خواهد ماند و فرصت ارزندگی سهام از بین میرود.
پیشنهادهای بانک مرکزی برای تقویت بورس
در همین راستا، بانک مرکزی مجموعهای از راهکارها را برای بهبود وضعیت بورس و بازگرداندن نقدینگی به بازار ارائه کرده است. بر اساس این پیشنهادها، کاهش تدریجی نرخ بهره میتواند نخستین گام برای افزایش جذابیت بازار سهام باشد. این اقدام باید با کنترل کسری بودجه دولت همراه باشد تا منجر به افزایش تورم نشود.
از دیگر پیشنهادها، توسعه ابزارهای مشتقه مالی برای کاهش ریسک سرمایهگذاری در بازار سهام است. به گفته منابع مطلع، گسترش بازار مشتقه و ابزارهای پوشش ریسک میتواند نوسانات بازار را کاهش دهد و اعتماد سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی را افزایش دهد.
همچنین افزایش نرخ ارز نیمایی از دیگر عواملی است که میتواند به رشد سودآوری شرکتهای صادراتمحور منجر شود و انگیزه سرمایهگذاری در بورس را بالا ببرد. بر اساس گزارش فارس، برخی کارشناسان پیشنهاد دادهاند دولت برای سرمایهگذاریهای بلندمدت در بورس، معافیتهای مالیاتی در نظر بگیرد تا سرمایهگذاران به ماندگاری بیشتر در بازار ترغیب شوند.
به موازات این اقدامات، تقویت نظارت دیجیتال بر معاملات و آموزش سرمایهگذاران در زمینه تحلیل بنیادی از دیگر راهکارهایی است که برای کنترل رفتارهای هیجانی در بازار پیشنهاد شده است. آموزش صحیح سرمایهگذاران میتواند از تصمیمگیریهای کوتاهمدت و واکنشهای غیرمنطقی جلوگیری کند و موجب پایداری بیشتر بازار شود.
جرقه صعود بعدی بورس چه زمانی زده میشود؟
در بخش دیگری از گزارش فارس، گفتوگویی با محتبی دانشی، کارشناس بازار سرمایه، منتشر شده است. وی اظهار کرد: «شاخص بازدهی درآمدی ۵.۵ نشاندهنده ارزندگی تاریخی بورس است، اما نرخ بهره بالا، سرمایهها را از بازار خارج کرده و به سمت اوراق سوق داده است.» او ادامه داد: «کاهش نرخ بهره میتواند جرقه صعود بعدی بازار سرمایه باشد و با افزایش نرخ نیمایی و توسعه ابزارهای مشتقه، نقدینگی و سرمایه خارجی جذب خواهد شد.»
این کارشناس همچنین بر اهمیت هماهنگی سیاستهای اقتصادی دولت و بانک مرکزی تأکید کرد و گفت: «بدون اصلاحات پولی، ارزندگی فعلی بورس هدر میرود. هماهنگی میان دولت و بانک مرکزی میتواند بورس را به موتور رشد اقتصادی کشور تبدیل کند.»
در جمعبندی این گزارش آمده است که بازار سرمایه ایران با وجود شرایط فعلی، از منظر بنیادی در موقعیت ارزندهای قرار دارد. اما نرخ بهره بالا و سیاستهای پولی سختگیرانه مانع از رشد قیمت سهام شدهاند. کارشناسان معتقدند در صورت اجرای اصلاحات تدریجی در سیاستهای پولی و افزایش اعتماد عمومی، جرقه صعود بعدی بازار سرمایه در ماههای آینده زده خواهد شد.
