نوروز (Nowruz) بهترین انتخاب مردم ایران باستان برای آغاز سال است، چراکه هم‌زمانی آن با بهار و سرزندگی طبیعی، بهترین انطباق را با واژه آغاز دارد. تعطیلات بلندمدت نوروز همیشه همراه با سفرهای دسته‌جمعی، طولانی و هزینه‌بر برای مردم ایران بوده است.
با این حال، در چند سال اخیر، تعداد این سفرها و هزینه‌هایی که صرف مسافرت‌ها و سرگرمی‌های نوروزی می‌شود کم شده است. اصلی‌ترین دلیل این امر، افزایش تورم و کاهش توان اقتصادی مردم برای اقدام به سفرهای داخلی و خارجی است.
Nowruz! نوروز ۱۴۰۲ و رنگ و شکل سفرها
با افزایش قیمت ارز، امکان خرید تورهای خارجی برای مردم ایران کمتر شده است. دلیل آن نیز، شدت گرفتن روند صعودی در قیمت ارز در ۶ ماهه دوم بوده است. در چنین شرایطی، هزینه‌ها بالا می‌روند و درآمدها، حداقل تا شروع سال بعد، برای اکثر مردم ثابت باقی می‌مانند.
برای مثال، کارمندها در سال بعد تنها چند درصد حقوق بیشتری می‌گیرند و به ارزش تسهیلات آن‌ها مقدار نسبتا کمی اضافه می‌شود. اما این امر کمکی به افزایش قدرت سفر مردم نخواهد داشت و سفرهای نوروز ۱۴۰۲ کاهش شدیدی را به خود خواهد دید.
یک حساب دو دو تا چهارتای ساده است؛ وقتی تورم نقطه‌ای از ۴۰ درصد عبور می‌کند، سرعت افزایش درآمد به گرد سرعت تغییر قیمت‌ها نمی‌رسد و بنابراین، بودجه چندانی برای نوروز ۱۴۰۲ و تفریحات آن باقی نمی‌ماند.
سفرهای داخلی بیشتر، سفرهای خارجی کمتر
برای خروج از کشور و مشارکت در تورهای خارجی، اصلی‌ترین مولفه ارزش تومان در مقابل ارز کشور مقصد است. با افزایش قیمت ارز، قیمت بلیط‌ها، هتل‌ها و تمام امکانات تورهای مسافرتی بالا می‌رود و تمایل به سفر خارجی شدیدا نزول می‌کند.
هم‌زمان با کاهش سفرهای خارجی، مردم تلاش خواهند کرد که از تعطیلات به شیوه‌های دیگری استفاده کنند. در دسترس‌ترین گزینه، سفر به شهرهای داخلی و بخصوص شهرهای نزدیک به محل سکونت است. هرچند، هزینه‌های داخلی نیز افزایش یافته‌اند و این سفرها نیز با تعداد و کیفیت پایین‌تری محقق می‌شوند.
عواقب این تغییر روند در سفرهای نوروزی
وقتی تعداد سفرهای داخلی افزایش پیدا می‌کند، جاده‌ها ترافیک بیشتری را به خود می‌بینند و امکان بروز تصادفات بیشتر می‌شود. بنابراین، ریسک سفرهای داخلی افزایش و حاشیه خطا در جاده‌ها بسیار باریک خواهد شد.
در مقابل، پروازهای خارجی به شدت کم می‌شوند و صنعت گردشگری و هتلداری کشور با مشکلات بیشتری مواجه می‌گردد. بنابراین، یا باید قیمت‌ها را کاهش دهند یا اقدام به کاهش هزینه‌های خود از شیوه‌هایی چون تعدیل نیرو کنند.
علاوه‌براین، گردش مالی ایام عید کم می‌شود و چرخه اقتصادی در بخش‌هایی که به تعطیلات و بخصوص تعطیلات نوروز وابسته‌اند، کندتر از هر زمانی خواهند شد. به ویژه، صنایع دستی، موقعیت‌های تجاری سنتی و کوچک، روستاها و مناطق دیدنی در ایام نوروز پذیرای مسافران کمتری خواهند بود.
پیش‌بینی‌ها درباره سفرهای نوروز ۱۴۰۲
انتظار می‌رود که سفر به جزیره‌های کشور بیشتر از مناطق دیگر باشد، چراکه علاوه بر قیمت به مراتب پایین‌تر نسبت به سفرهای خارجی، زمستان خوب امسال نوید بخش یک شرایط اقلیمی مطلوب در نوار ساحلی کشور است.
شمال کشور همچنین، با ترافیک بالاتری از مسافر همراه خواهد بود و بیشتر از هر سال دیگری، جاده‌ها به کنترل و نظارت پلیس نیاز خواهند داشت. همچنین، چرخشی از جانب مردم مشاهده خواهد شد که در آن تمایل به سمت اقامتگاه‌های کوچک در مقابل هتل‌های بزرگ و گران‌تر است.
با وضعیت کنونی، سفرها از حالت سکون کمتری برخوردارند و تفریحات جاده‌ای و اقامت در حاشیه جاده‌های مناطق خوش آب‌وهوا به مراتب بیشتر است. همچنین، گردش مالی در بخش گردشگری، هرگز به رقم‌های مشابه در سال‌های قبل نخواهد رسید، زیرا مردم دغدغه‌های حیاتی دیگری در هزینه کردن دارایی‌های خود دارند (مانند هزینه‌های سلامت و نیازهای اولیه).
مقایسه نوروز ۱۴۰۲ با نوروزهای قبل
بنا به گفته رئیس دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، سال ۹۹ تعداد سفرهای خارجی ایرانی‌ها در ایام نوروز ۸۵ درصد کمتر از مشابه آن در سال ۹۸ بوده است. همچنین، سفرهای داخلی با درصدی مشابه کمتر شده و ضربه‌های شدیدی به هر دو بخش گردشگری وارد شده بود.
به طور مشابه، در نوروز ۱۴۰۰، تعداد سفرهای نوروزی ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش یافته بود. یعنی در بازه کوتاه دو ساله، میزان گردش اقتصادی کشور در ایام نوروز بیشتر از ۱۰۰ درصد کم شده است و مردم تمایل بیشتری به حفظ دارایی خود و هزینه کردن آن در اموری غیر از سرگرمی داشته‌اند.
در سال ۱۴۰۱ نیز، شورای جهانی سفر و گردشگری گزارش داده بود که تعداد سفرهای تفریحی ایرانی‌ها به مقاصد خارج از کشور، کمتر از ۷ درصد بوده است. دلیل اصلی این آمار، انزوای کشورها در دوران محدودیت‌ها و افزایش شکاف شدید بین ارزش ارز سایر کشورها در مقابل ریال بوده است.
حال، نوروز ۱۴۰۲ در لبه یک صعود تاریخی از قیمت ارز قرار گرفته است. بنابراین، باید انتظار یک رکود تاریخی در سیستم گردشگری کشور را داشت. بخصوص، عدم ثبات در قیمت‌ها و اقتصاد خرد، می‌تواند بر ترس مردم بیافزاید و تخصیص دارایی به امور تفریحی را با شک و تردید بیشتری همراه کند.
عملکرد بخش گردشگری دیجیتال
در چند سال اخیر، پلتفرم‌های مختلفی اقدام به ایده‌پردازی در زمینه ارتقاء گردشگری کشور داشته‌اند. هدف آن‌ها تجمیع مکان‌های اقامتی بیشتر و ارزان‌تر و تخصیص بلاواسطه آن‌ها به مسافران است. بخصوص، برای مناطق با تعداد گردشگر بالا مثل مازندران، این شیوه از بازاریابی توریستی بسیار کارا بوده است.
مورد دیگر، سیستم تبلیغاتی است که در اپلیکیشن‌هایی چون بلد و اسنپ به کار گرفته شده‌اند. در این روند، مسیریابی و خدمات تاکسی با معرفی جاذبه‌های توریستی با قیمت‌های پایین‌تر و امکان تخفیف همراه بوده که خود نقش مهمی در ترویج گردشگری داشته است.
درنهایت، تبلیغات پیامکی که با هدف جذب اولیه مخاطب صورت می‌گیرد، تأثیر کمتری داشته و مردم اعتماد کمتری به قیمت‌های پیشنهادی دارند. دلیل این امر نیز، عدم تطبیق پیشنهاد ارسالی با واقعیت قابل ارائه است.
چگونه می‌توان صنعت گردشگری کشور را بهبود بخشید؟
با تمام شرایط دشواری که عنوان شد، چگونه می‌توان به بهبود وضعیت گردشگری در کشور کمک کرد تا صنعت آن رونقی بگیرد و مردم نیز امکان بهره‌گیری از آن را داشته باشند. موارد زیر پیشنهاداتی برای فعالان این حوزه و بخصوص استارت‌آپ‌های حوزه گردشگری هستند:
- به سراغ فناوری بروید: بخش گردشگری، و تمام زیرمجموعه‌های آن، باید بیشتر از هر زمان دیگری بر روی فناوری‌های مختلف و قابلیت آن‌ها در توضیح و تسهیل خدمات سرمایه‌گذاری کند. هم‌زمان با تکیه بر فناوری، نوآوری باید در هسته فعالیت‌ها قرار گیرد و به دنبال رویکردهای نوین و متناسب با وضعیت اقتصادی کشور باشید.
- همکاری با جوامع محلی: وبسایت‌های زیادی هستند که از موقعیت‌های محلی برای ارائه تسهیلات گردشگردی استفاده می‌کنند. هزینه پایین، آشنایی دقیق افراد بودمی با محیط و قالب ساده این نوع خدمات باعث ترغیب افراد به دریافت خدمات می‌شود.
- همکاری سازمان‌های دولتی: بیشتر سازمان‌های دولتی محل‌هایی برای ارائه به نیروهای خود در تعطیلات و بخصوص ایام نوروز دارند. در مواردی که ظرفیت با نیروهای سازمان تکمیل نمی‌شود، بهترین گزینه اتخاذ یک راهکار برای تخصیص فضا به سایر اقشار جامعه است.
- برند کردن ویژگی‌های گردشگری کشور: مهم‌ترین فعالیت که جای آن در سیستم گردشگری کشور خالی است، برندسازی قدرت توریسم کشور برای جلب توجه گردشگران خارجی است. برای مثال، کویرهای کشور باید در قالب برندهایی چون برج ایفل تبلیغ و بازدید از آن‌ها به یک مزیت تبدیل شود.
- بومی‌سازی: درنهایت، بهترین گزینه در انتقال دانش و فرایندهای موفق، بنچمارک انواع خارجی و بومی‌سازی آن برای بهره‌برداری در سیستم داخلی است.