۲ اکتبر، زادروز ماهاتما گاندی
در تاریخ ۲ اکتبر ۱۸۶۹، ماهاتما گاندی، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخی جهان، در شهر پوربندر هند متولد شد. گاندی به دلیل نقش کلیدی خود در رهبری جنبش استقلال هند از سلطه بریتانیا شناخته می‌شود، اما جنبه‌های اقتصادی اندیشه‌ها و فعالیت‌های او نیز تأثیرات عمیقی بر سیاست‌ها و توسعه اقتصادی هند و حتی جهان گذاشته است. این مقاله به بررسی اندیشه‌ها و اقدامات اقتصادی گاندی پرداخته و نشان می‌دهد چگونه ایده‌های او همچنان بر سیاست‌های اقتصادی تأثیرگذار هستند.
خودکفایی اقتصادی و حمایت از صنایع داخلی یکی از مهم‌ترین اصول اقتصادی گاندی، حمایت از صنایع محلی و تشویق به خودکفایی اقتصادی بود. در آن دوران، اقتصاد هند به شدت وابسته به بریتانیا و مستعمرات دیگر بود و محصولات صنعتی انگلستان در بازارهای هند رواج داشتند. گاندی این وضعیت را به‌عنوان یک مانع جدی برای توسعه اقتصادی هند می‌دید و معتقد بود که باید وابستگی به واردات از بریتانیا کاهش یابد.
او با راه‌اندازی کمپین‌هایی مانند “جنبش چرخ نخ‌ریسی” (خادی)، به مردم هند آموزش داد که با تولید پارچه‌های دست‌باف، نیاز خود به پارچه‌های وارداتی از بریتانیا را کاهش دهند. این اقدام نه تنها به تقویت صنایع محلی کمک کرد، بلکه به افزایش اشتغال در مناطق روستایی نیز منجر شد. تولید داخلی در قالب این جنبش، به‌عنوان یک اصل اقتصادی و یک نماد مقاومت علیه استعمار معرفی شد.
جنبش تحریم کالاهای خارجی گاندی به شدت معتقد بود که تحریم کالاهای خارجی یکی از ابزارهای مهم برای تقویت اقتصاد داخلی است. او از مردم خواست تا از خرید کالاهای خارجی، به‌ویژه منسوجات تولیدی انگلستان، خودداری کنند و به جای آن، از محصولات داخلی استفاده کنند. این جنبش، به‌ویژه در بخش‌های روستایی هند تأثیر زیادی گذاشت و به تقویت تولیدات داخلی و کارآفرینی محلی منجر شد.
تحریم کالاهای خارجی همچنین یک ابزار اقتصادی و سیاسی قدرتمند بود که نه تنها به استقلال اقتصادی کمک کرد، بلکه به تقویت هویت ملی و ایجاد انسجام در میان مردم هند انجامید. این رویکرد اقتصادی گاندی به عنوان یکی از نخستین تلاش‌های جدی در مسیر خودکفایی و حمایت از تولید داخلی شناخته می‌شود.
نقش کشاورزی در توسعه اقتصادی یکی دیگر از اصول اقتصادی گاندی، تأکید بر اهمیت کشاورزی به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد هند بود. او به‌شدت به اصلاحات ارضی و تقویت توانمندی‌های کشاورزان اعتقاد داشت. گاندی معتقد بود که توسعه پایدار هند به توانمندی اقتصادی مناطق روستایی وابسته است و باید از طریق اصلاحات در سیستم ارضی و تقویت کشاورزی به این هدف دست یافت.
در دوران استعمار بریتانیا، بسیاری از کشاورزان هندی تحت فشار سنگین مالیات و بدهی‌های سنگین قرار داشتند. گاندی از کاهش مالیات‌های ظالمانه و افزایش حمایت از کشاورزان دفاع کرد. او همچنین معتقد بود که افزایش بهره‌وری در کشاورزی و استفاده از روش‌های سنتی می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان منجر شود.
عدالت اجتماعی و توسعه پایدار گاندی به مفهوم عدالت اجتماعی و توسعه پایدار اقتصادی بسیار معتقد بود. او اعتقاد داشت که ثروت و منابع اقتصادی باید به صورت عادلانه میان مردم توزیع شود و باید از تمرکز ثروت در دست گروه‌های خاص جلوگیری کرد. این دیدگاه او را به سمت حمایت از اصولی مانند “توسعه برای همه” و مبارزه با فقر و نابرابری هدایت کرد.
گاندی همچنین به توسعه پایدار اعتقاد داشت و بر این باور بود که پیشرفت اقتصادی نباید به بهای از بین رفتن محیط زیست و منابع طبیعی باشد. او در بسیاری از سخنان خود از لزوم محافظت از منابع طبیعی و توسعه همزمان اقتصاد و محیط زیست صحبت کرده است. این دیدگاه‌ها در بسیاری از سیاست‌های توسعه پایدار امروزی تأثیرگذار بوده‌اند.
اقتصاد اخلاقی و عدم خشونت یکی از اصول کلیدی در اندیشه‌های اقتصادی گاندی، پایبندی به اصول اخلاقی بود. گاندی معتقد بود که فعالیت‌های اقتصادی نباید بر پایه استثمار انسان‌ها و محیط زیست باشد. او از سرمایه‌داری که تنها به دنبال سود است و کارگران را استثمار می‌کند، به‌شدت انتقاد کرد و معتقد بود که هر نوع پیشرفت اقتصادی باید بر پایه عدالت، اخلاق و انسانیت بنا شود.
گاندی همچنین فلسفه “عدم خشونت” (آهیمسا) را به اقتصاد تعمیم داد و معتقد بود که توسعه اقتصادی باید با احترام به حقوق انسانی و بدون آسیب به دیگران انجام شود. این ایده به شدت بر سیاست‌ها و جنبش‌های اجتماعی تأثیر گذاشت و همچنان یکی از اصول مهم در بحث‌های اقتصادی معاصر محسوب می‌شود.
تأثیرات اندیشه‌های اقتصادی گاندی در دنیای مدرن اندیشه‌های اقتصادی گاندی تأثیرات بسیاری در هند و سراسر جهان به جا گذاشته است. امروزه، بسیاری از سیاست‌گذاران و اقتصاددانان از ایده‌های او در زمینه خودکفایی، حمایت از صنایع داخلی، عدالت اجتماعی و توسعه پایدار بهره‌برداری می‌کنند.
جنبش‌های اقتصادی مبتنی بر خودکفایی و حمایت از تولید داخلی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز از اصول اقتصادی گاندی الهام گرفته‌اند. همچنین، در دنیای مدرن که مسئله پایداری محیط زیست و عدالت اجتماعی بیش از پیش اهمیت یافته است، اندیشه‌های گاندی درباره توسعه پایدار و عدالت اقتصادی همچنان کاربردی و الهام‌بخش هستند.
نتیجه‌گیری ماهاتما گاندی نه تنها به عنوان یک رهبر سیاسی و اجتماعی برجسته شناخته می‌شود، بلکه اندیشه‌های اقتصادی او نیز تأثیرات عمیقی بر سیاست‌های توسعه‌ای هند و بسیاری از کشورهای دیگر گذاشته است. تأکید او بر خودکفایی اقتصادی، حمایت از تولید داخلی، عدالت اجتماعی و توسعه پایدار، همچنان به عنوان اصولی حیاتی در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گاندی با ایده‌های اقتصادی خود به ما نشان داد که توسعه اقتصادی تنها از طریق رشد صنعتی و سرمایه‌داری ممکن نیست، بلکه باید به عوامل انسانی، اجتماعی و محیط زیستی نیز توجه ویژه‌ای داشت.