آمریکا با برداشتن برخی تحریم‌ها سیگنال اقتصادی قوی به چین و ایران فرستاد
واشنگتن در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۲۵ (۴ تیرماه)، مرحله‌ای از کاهش فشار تحریمی علیه ایران را اعمال کرد تا موقعیت پکن و تهران در بازار انرژی جهانی تغییر یابد.
طبق تأیید «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا، دولت ایالات متحده در تاریخ مذکور برخی تحریم‌های اعمال‌شده بر صادرات نفت ایران را برداشت تا امکان فروش بیشتر نفت این کشور به چین فراهم شود. این اقدام که از سوی ویتکاف به‌عنوان «سیگنالی صریح» از سوی رئیس‌جمهور ترامپ توصیف شد، دو هدف اقتصادی کلیدی را دنبال می‌کند.
سیگنال همکاری اقتصادی با چین
ویتکاف در مصاحبه با شبکه CNBC توضیح داد که برداشتن تحریم‌ها نشانه‌ای به چینی‌ها است مبنی بر اینکه واشنگتن تمایلی به آسیب زدن به اقتصاد چین ندارد و خواهان همکاری‌های اقتصادی دو‌طرفه است. او گفت: «We’re interested in working together with you in unison, and hopefully that becomes a signal to the Iranians.» این جمله به‌روشنی نشان می‌دهد که کم کردن محدودیت‌ها، علاوه بر چین، پیامی برای تهران نیز محسوب می‌شود؛ پیامی که بیانگر تمایل آمریکا برای تعمیق روابط اقتصادی با ایران نیز هست.
این حرکت اقتصادی در حالی انجام شده که دولت ترامپ پیش‌تر در ماه مارس موجی از تحریم‌ها را علیه پالایشگاه‌ها و بنادر چینی خریدار نفت ایران به‌عنوان بخشی از سیاست فشار حداکثری به تهران اعمال کرده بود.
برداشت تحریم‌ها؛ فرصتی اقتصادی برای ایران
در متن مصاحبه، ویتکاف ضمن اشاره به همزمان بودن این تصمیم با نشست سران ناتو در لاهه، ابراز امیدواری کرد که این اقدام پیام مثبتی به ایران نیز مخابره کند و راه را برای ورود نفت ایران به بازار چین ـ و از راه آن، بازسازی اقتصادی این کشور ـ هموار سازد.
او همچنین در بخشی از صحبت‌هایش تأکید کرد که رئیس‌جمهور آمریکا حاضر است اقدامات غافلگیرکننده‌ای انجام دهد که از نگاه ناظران برخلاف انتظارات رایج باشد، به‌خصوص اگر این اقدامات به سود اقتصاد باشد.
تحریم‌ها و خط قرمز هسته‌ای ایران
همزمان با رفع برخی تحریم‌های نفتی، ویتکاف در گفت‌وگو با شبکه CNBC به خط قرمزهای آمریکا درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران اشاره کرد. او گفت: «We can’t have weaponization»؛ یعنی آمریکا اجازه نمی‌دهد که ایران قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای پیدا کند. بنابراین، علی‌رغم کاهش فشار در حوزه انرژی، دولت ترامپ رویکرد سخت‌گیرانه‌ای را نسبت به توسعه فعالیت‌های هسته‌ای ایران حفظ کرده است.
این اظهارات در ادامه صحبت‌های ویتکاف مطرح شد که درباره احتمال دستیابی به یک توافق صلح‌آمیز و جامع با تهران ابراز امیدواری کرده بود. او با اشاره به مذاکرات پیشین که از آوریل سال جاری تحت هدایت او و مقام‌های ایرانی در عمان، مسقط و رم انجام شد، تأکید کرد که مسیر بازگشت به گفت‌وگوها هنوز مساعد است.
به گزارش منابع خبری بین‌المللی، این مذاکرات محتاطانه ولی «مثبت» توصیف شده‌اند و هدف اصلی آن‌ها رسیدن به توافقی است که ضمن کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران، زمینه را برای رفع تحریم‌ها و بازگرداندن اقتصاد ایران به بازارهای جهانی فراهم کند.
با این حال، در صورت شکست مذاکرات یا ادامه روند غنی‌سازی در سطح بالاتر، احتمال بازگرداندن تحریم‌های محدود‌کننده اقتصادی تا حد قابل توجهی وجود دارد.
از دید تحلیلگران، این تغییر آرام سیاست آمریکا می‌تواند رقابت چین و آمریکا در بازار انرژی را تحت تأثیر قرار دهد. چین بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران بوده و هر‌گونه کاهش محدودیت صادرات نفت می‌تواند به حمایت از رشد اقتصادی چین و تأمین مالی اقتصاد ایران منجر شود.
در مقابل، این سیاست انتقاداتی نیز به همراه داشته؛ از جمله نگرانی‌هایی درباره پیامی که به کشورهای دیگر مخابره می‌شود و اینکه آیا برداشتن تحریم‌ها تنها در حوزه بازار نفت صورت گرفته و یا شامل بخش‌های بانکی، مالی و موسسات ایرانی نیز می‌شود؟ این ابهامات همچنان تا شفافیت بیشتر در بیانیه‌های رسمی وزارت خزانه‌داری و امور خارجه آمریکا، باقی خواهد ماند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا به نقل از اقتصادنیوز، ترامپ در نشست خبری خود در لاهه ضمن تأکید بر لزوم بازسازی ایران گفت: «ایرانیان در جنگ بودند… برای بازسازی ایران به پول نیاز دارند و مانع آن نخواهیم شد…». او البته اضافه کرد که «هر موقع لازم باشد دوباره جلوی آن را خواهیم گرفت.» این جمله نشان می‌دهد که مسیر ادامه وضع تحریم‌ها همچنان روی میز آمریکا باقی مانده است.
تداوم این راهبرد ترکیبی کاهش محدود برخی تحریم‌ها با حفظ کنترل بر برنامه هسته‌ای حاکی از نوعی بازنگری محدود در سیاست فشار اقتصادی علیه ایران بوده که می‌تواند بر بازار نفت و همچنین روابط بین‌المللی تأثیر بگذارد.
اقتصاد ایران در سال‌های اخیر به‌دلیل تشدید تحریم‌ها وضعیت دشواری را پشت‌سر گذاشته است؛ بر اساس داده‌های رسمی، نرخ تورم از ۴۰٪ فراتر رفت، نرخ بیکاری در برخی گروه‌ها به مرز ۵۰٪ رسید و ارزش ریال نیز در سقوط بی‌سابقه‌ای قرار گرفت. این وضعیت اقتصادی بحران گسترده‌ای ایجاد کرده که هر گونه فرصتی برای احیای صادرات نفت می‌تواند در بهبود شرایط مؤثر باشد.
شرکت‌های چینی پیش‌تر با ریسک مواجهه با تحریم‌های آمریکایی درگیر بوده‌اند، اما با این تغییر سیاستی، بازار صادرات نفت ایران به چین ممکن است رونق بیشتری پیدا کند. طبق گزارش آژانس اطلاعات انرژی آمریکا، طی چهار سال اخیر صادرات نفت ایران بیش از سه برابر شده و بخش عمده آن روانه پکن شده است.
اما همچنان پرسش‌هایی درباره آینده این راهبرد باقی است: آیا تغییرات تحریمی موقتی خواهد بود؟ آیا دولت آمریکا تعهدی برای گسترش این روند به دیگر بخش‌ها خواهد داشت؟ و مهم‌تر آن‌که آیا میان این کاهش فشار و رسیدن به توافق هسته‌ای و صلح‌آمیز با تهران، رابطه معناداری وجود دارد؟
با وجود اینکه دولت آمریکا تأکید کرده هنوز خط قرمزهایی در حوزه غنی‌سازی هسته‌ای پابرجاست، روزهای آینده و واکنش بازار نفت و تصمیم‌گیری بازیگران اصلی چین، ایران، آمریکا نقش تعیین‌کننده‌ای در تصویر نهایی این سیاست خواهند داشت.
در هر صورت، این اقدام واشنگتن گام مهمی در عرصه اقتصادی به‌حساب می‌آید که می‌تواند سرآغاز دوره‌ای از تعامل محدود و کنترل‌شده با ایران باشد؛ دوره‌ای که هدف آن بازگشت به گفت‌وگو‌های بلندمدت هسته‌ای و شرایط اقتصادی مناسب‌تر برای هر دو طرف است.
