ایران و چین جاده ابریشم جدید می‌سازند
همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین وارد مرحله تازه‌ای شده است. این دو کشور با سابقه‌ای طولانی در تعاملات تاریخی، اکنون در چارچوب توافقات استراتژیک، در حال طراحی نقشه‌ای نو برای مسیرهای تجارت منطقه‌ای و جهانی هستند.
به گزارش خبرگزاری فارس، ایران و چین در چارچوب توافق ۲۵ سالهای که در سال ۲۰۲۱ به امضا رسید، گسترش همکاری‌های اقتصادی، زیرساختی و ترانزیتی را در اولویت برنامه‌های مشترک قرار داده‌اند. سفیر چین در تهران در آخرین اظهارات خود، مناسبات دو کشور را با سه واژه کلیدی “طولانی، گسترده و عمیق” توصیف کرده است.
نخستین روابط رسمی ایران و چین به دوران اشکانیان بازمی‌گردد، زمانی که مسیر تاریخی جاده ابریشم، به‌عنوان شاهراه تبادل کالا میان شرق و غرب شناخته می‌شد و ایران در آن نقش محوری داشت. اکنون با اجرای طرح “یک کمربند، یک راه” (BRI)، ایران دوباره در جایگاه ژئوپلیتیکی مهمی قرار گرفته و به‌عنوان نقطه اتصال شرق به غرب شناخته می‌شود.
در چارچوب این طرح، چین متعهد به سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، صنعتی و زیرساختی ایران شده است. این سرمایه‌گذاری شامل پروژه‌های حمل‌ونقل، انرژی، بنادر، فناوری و لجستیک می‌شود که می‌تواند جایگاه ایران را به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای تقویت کند.
در سالهای اخیر با افزایش تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا و محدودیت‌های ناشی از جنگ تعرفه‌ای، مسیرهای دریایی سنتی نظیر تنگه مالاکا برای پکن با چالش‌های امنیتی و اقتصادی مواجه شده است. در چنین شرایطی، چین نگاه ویژه‌ای به مسیرهای زمینی جایگزین از جمله ایران داشته است.
کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که از چین تا بندر گوادر امتداد دارد، در حال بررسی برای اتصال به ایران و از آنجا به بازارهای اروپا از طریق ترکیه و دریای مدیترانه است. ایران نیز با اجرای پروژه‌هایی مانند پل خلیج‌فارس و توسعه بنادر جنوبی از جمله بندرعباس، موقعیت خود را در این مسیر تقویت کرده است.
بر اساس اعلام مقامات رسمی، ایران قصد دارد با احیای کریدور شرق به غرب، ظرفیت ترانزیتی سالانه خود را تا ۳۰ میلیون تن افزایش دهد. این کریدور از آسیای مرکزی، پاکستان و افغانستان آغاز شده و از مرزهای غربی ایران وارد اروپا می‌شود. حسن کریم‌نیا، کارشناس ترانزیت و حمل‌ونقل، این مسیر را حلقه‌ای حیاتی در زنجیره ارزش چین-اروپا توصیف کرده است.
وی در ادامه گفته است که شکل‌گیری بلوک‌بندی‌های جدید در اقتصاد جهانی، فرصت‌های تازه‌ای برای کشورهایی نظیر ایران فراهم کرده است، مشروط به آنکه سیاست‌گذاری‌ها با نگاه راهبردی و درک صحیح از روندهای جهانی انجام شود.
در هفته گذشته، برای نخستین بار پس از چند سال، محموله‌ای سنگین از چین وارد بندر خشک آپرین در جنوب غرب تهران شد. این محموله شامل ۱۵۰ کانتینر صفحات خورشیدی بود که طی ۱۵ روز از شهر شی‌آن چین، از طریق مسیر زمینی و ریلی به ایران منتقل شد. این رویداد، نشانه‌ای از عملیاتی‌شدن ظرفیت‌های ترانزیتی توافقات ایران و چین در بستر کریدور شرق به غرب است.
مقامات چینی تأکید کرده‌اند که ایران دیگر صرفاً مسیر عبور کالا نیست، بلکه به‌عنوان یکی از شرکای راهبردی پکن در اقتصاد منطقه‌ای شناخته می‌شود. تفاهمات جدید دو کشور نشان می‌دهد که ایران به‌تدریج در حال تبدیل‌شدن به یک گذرگاه اقتصادی کلیدی در منطقه اوراسیاست.
بر اساس اعلام منابع رسمی، در حوزه لجستیک و زیرساخت، چین سرمایه‌گذاری‌هایی را در توسعه بندرعباس، ایجاد مناطق ویژه اقتصادی و اتصال بنادر جنوبی ایران به شبکه ریلی کشور آغاز کرده است. در همین راستا، اجرای پروژه پل خلیج‌فارس برای اتصال جزیره قشم به سرزمین اصلی نیز با حمایت شرکت‌های چینی در حال پیگیری است.
با توجه به تحولات اخیر، ایران در جایگاهی قرار گرفته که می‌تواند از مزایای موقعیت جغرافیایی خود برای ایفای نقش محوری در تجارت اوراسیا استفاده کند. اگرچه در سالهای گذشته برخی فرصت‌های مهم به دلیل چالش‌های داخلی و سیاست‌های متغیر از دست رفته، اما در حال حاضر با تغییر رویکرد سیاست خارجی و تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی، امکان احیای این نقش بیش از گذشته فراهم شده است.
در پایان، مقامات دو کشور اعلام کرده‌اند که توسعه همکاری‌های ترانزیتی، ایجاد زیرساخت‌های مشترک، و سرمایه‌گذاری متقابل در حوزه‌های انرژی، فناوری و حمل‌ونقل، در دستور کار فاز بعدی توافق راهبردی تهران-پکن قرار دارد. این اقدامات می‌تواند زمینه‌ساز تثبیت جایگاه ایران در نقشه جدید تجارت جهانی و تبدیل کشور به یکی از قطب‌های اصلی ترانزیت و اقتصاد دیجیتال در منطقه شود.
