مشمولیت خودروهای وارداتی اقتصادی در مالیات خودروهای لوکس
با وجود هدف سیاست‌گذار در واردات خودروهای اقتصادی و تنظیم بازار، شرایط جدیدی که در بودجه سال ۱۴۰۴ مشخص شده است، باعث شده خودروهای اقتصادی وارداتی تحت تاثیر تعرفه ۱۰۰ درصدی و نرخ ارز بازار مرکز مبادله، مشمول مالیات خودروهای لوکس شوند. این موضوع موجب شده مصرف‌کنندگان بهای بیشتری برای خودروهای اقتصادی بپردازند، درحالی‌که در بسیاری از کشورها مالیات خودرو بر اساس معیارهایی مانند آلایندگی تعیین می‌شود.
به گزارش اقتصادنیوز و به نقل از دنیای اقتصاد، در شرایطی که واردات خودروهای اقتصادی با سقف ۲۰ هزار دلار برای تنظیم بازار خودروی کشور آزاد اعلام شد، هم‌اکنون به دلیل افزایش نرخ ارز و تعرفه‌های بالای دولتی، این خودروها لوکس محسوب و در نتیجه مشمول مالیات‌های ویژه خودروهای لوکس شده‌اند.
مالیات بر خودروهای لوکس در لایحه بودجه ۱۴۰۴
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ که به مجلس ارائه شده، برای خودروهای وارداتی که بهای آنها از پنج میلیارد تومان بیشتر است، مالیات ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. خودروهایی که به دلیل تعرفه و نرخ ارز بالاتر از این سقف قیمت‌گذاری شوند، به دسته خودروهای لوکس وارد می‌شوند. بر اساس این لایحه، دارندگان خودروهایی که ارزش آنها بیش از پنج میلیارد تومان است، باید یک درصد از مازاد قیمت خودرو را به عنوان مالیات بپردازند.
در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای جهان، قیمت بالا به عنوان معیار لوکس بودن در نظر گرفته می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورها معیارهای دیگری همچون میزان آلایندگی و مصرف سوخت نیز مد نظر قرار می‌گیرد. در شرایط کنونی ایران، خودروهای ۲۰ هزار دلاری به دلیل نرخ ارز و تعرفه بالا لوکس به شمار می‌آیند، درحالی‌که این قیمت در بازارهای جهانی حتی برای خودروهای اقتصادی است.
وضعیت قیمت‌گذاری خودروهای اقتصادی به عنوان لوکس در ایران
خودروهای اقتصادی در کشورهای مختلف با توجه به امکانات، کیفیت و قیمت‌گذاری شناخته می‌شوند، اما در ایران به دلیل تعرفه واردات و نرخ ارز مرکز مبادله، این خودروها به جمع خودروهای لوکس پیوسته‌اند. به عنوان مثال، خودروی کیا K5 مدل ۲۰۲۴ که قیمت رسمی آن حدود ۲.۷ میلیارد تومان است، در بازار آزاد ایران حدود پنج میلیارد تومان به فروش می‌رسد و لوکس محسوب می‌شود.
این در حالی است که هدف سیاست‌گذاران از آزادسازی واردات خودروهای ۲۰ هزار دلاری، واردات خودروهای اقتصادی و تنظیم بازار بود. اما اکنون این سقف قیمتی که به عنوان معیار ورود خودروهای اقتصادی در نظر گرفته شده بود، با توجه به تعرفه‌های واردات ۱۰۰ درصدی و نرخ ارز مبادله، به محصولات لوکس تبدیل شده‌اند و مشمول مالیات‌های ویژه می‌شوند.
سابقه و تجربه ناموفق مالیات بر خودروهای لوکس در ایران
مالیات بر خودروهای لوکس برای اولین بار در سال ۱۴۰۰ به خودروهایی با ارزش بالای یک میلیارد تومان اعمال شد. این سقف در سال‌های بعد افزایش یافت و در سال جاری نیز خودروهایی با قیمت بیش از ۳.۵ میلیارد تومان مشمول این مالیات هستند. با وجود اعمال این مالیات‌ها، دولت در وصول مالیات خودروهای لوکس موفق نبوده است.
در سال گذشته، از ۱۶۶ هزار و ۳۲۵ خودرویی که مشمول این مالیات بودند، تنها ۱۰ درصد از صاحبان خودروها اقدام به پرداخت آن کردند. بر اساس اعلام دیوان محاسبات، تنها ۲۱۸ میلیارد تومان از دوهزار و ۸۵۰ میلیارد تومان مالیات پیش‌بینی‌شده وصول شده است که بیشتر این مبلغ نیز از طریق خودروهایی بوده که در فرآیند نقل‌و‌انتقال خودرو شناسایی شده‌اند.
معیار نامطمئن و چالش‌برانگیز قیمت بازار برای تعریف لوکس بودن خودرو
یکی از مشکلات اجرای مالیات بر خودروهای لوکس، تغییرات سریع و بی‌ثباتی قیمت‌ها در بازار خودرو است. قیمت خودروها در ایران به شدت تحت تأثیر نوسانات نرخ ارز و شرایط اقتصادی قرار دارد. این تغییرات به نحوی است که خودرویی ممکن است در یک زمان مشمول مالیات نباشد و در بازه زمانی کوتاه، با تغییر نرخ ارز، مشمول مالیات شود.
این نوسانات باعث شده معیار قیمت بازار برای تعیین لوکس بودن خودرو در ایران قابل اعتماد نباشد و در موارد بسیاری صاحبان خودروها نسبت به پرداخت مالیات واکنش منفی نشان دهند. به‌علاوه، خودروهایی که با قیمت پایین‌تری از طریق سامانه‌های دولتی خریداری شده‌اند، در بازار آزاد به دلیل شرایط تورمی و افزایش قیمت‌ها ممکن است به سطح قیمتی مشمول مالیات لوکس برسند.
تجربه جهانی مالیات بر خودروهای لوکس و تفاوت آن با ایران
در بسیاری از کشورها، مالیات بر خودروهای لوکس بر اساس معیارهایی مانند آلایندگی و مصرف سوخت تعیین می‌شود. برای مثال، کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه و نروژ بر اساس میزان آلایندگی خودرو مالیات وضع می‌کنند و به خودروهای با آلایندگی کمتر، معافیت‌ها و تخفیفاتی تعلق می‌گیرد. همچنین مالیات خرید خودرو در کشورهای اروپایی بر اساس ارزش افزوده است و ممکن است به کاهش تراکم خودرو و ترویج استفاده از خودروهای برقی کمک کند.
به عنوان مثال، در نروژ برای تشویق به خرید خودروهای برقی، معافیت‌های مالیاتی ویژه‌ای ارائه می‌شود و این خودروها از مالیات‌های سنگین مربوط به آلایندگی معاف هستند. این سیاست‌ها با هدف کاهش آلودگی هوا و تشویق به استفاده از خودروهای سبز اعمال می‌شود. اما در ایران، سیاست مالیات‌گیری از خودروهای وارداتی بر مبنای قیمت، بدون در نظر گرفتن معیارهای زیست‌محیطی و مصرف سوخت، به دلیل بازار نابسامان خودرو نتوانسته اثرات مطلوبی ایجاد کند.
یامدهای سیاست‌های جدید مالیاتی بر خودروهای وارداتی
در نهایت، سیاست جدید مالیاتی بر خودروهای وارداتی و شرایطی که در لایحه بودجه ۱۴۰۴ برای تعرفه ۱۰۰ درصدی و نرخ ارز مبنای مرکز مبادله تعیین شده، باعث شده خودروهای اقتصادی در ایران به‌عنوان لوکس شناخته شوند. این موضوع فشار مالی بیشتری بر مصرف‌کنندگان وارد کرده و نشان‌دهنده چالش‌هایی است که در مسیر اجرای سیاست‌های مالیاتی بر خودروهای لوکس در کشور وجود دارد.
در صورتی که معیارهای دقیق‌تر و پایدارتری برای لوکس بودن خودرو تعیین نشود، سیاست‌های مالیاتی به نتیجه مطلوب نخواهند رسید و همچنان مشکلات عدیده‌ای در بازار خودرو پابرجا خواهند ماند.