تاثیرات اقتصادی توافق‌نامه آتش‌بس قره‌باغ بین ارمنستان و آذربایجان
توافق‌نامه آتش‌بس میان ارمنستان و آذربایجان در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، به دومین جنگ قره‌باغ که خسارات مالی و اقتصادی عظیمی به هر دو کشور وارد کرده بود، پایان داد. این آتش‌بس که به واسطه میانجی‌گری روسیه و با هدف ثبات و امنیت منطقه‌ای امضا شد، نه تنها باعث تحولات سیاسی شد، بلکه پیامدهای اقتصادی گسترده‌ای در قفقاز جنوبی و کشورهای همسایه به همراه داشت. در ادامه به بررسی پیامدهای اقتصادی این توافق‌نامه از جنبه‌های هزینه‌های جنگ، منابع طبیعی، سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت منطقه‌ای می‌پردازیم.
۱. هزینه‌های اقتصادی جنگ قره‌باغ دوم
دومین جنگ قره‌باغ در حدود ۴۴ روز به طول انجامید و هزینه‌های اقتصادی فراوانی برای هر دو کشور به همراه داشت. ارمنستان که به لحاظ اقتصادی آسیب‌پذیرتر از آذربایجان بود، مجبور شد بخش بزرگی از منابع خود را به امور نظامی اختصاص دهد. این مسئله به کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی از جمله زیرساخت‌ها، بهداشت و آموزش انجامید و اقتصاد این کشور را دچار ناپایداری کرد.
در سمت دیگر، آذربایجان که منابع اقتصادی بیشتری از نفت و گاز دارد، نیز بخش قابل توجهی از منابع خود را در این جنگ مصرف کرد. با وجود برتری اقتصادی نسبی، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم جنگ میلیاردها دلار برای این کشور هزینه داشت. این جنگ، رشد اقتصادی هر دو کشور را کند کرد و موجب افزایش بدهی‌ها شد.
۲. منابع طبیعی و بازگشت مناطق استراتژیک
یکی از پیامدهای مهم توافق‌نامه آتش‌بس، بازگشت برخی مناطق استراتژیک و منابع طبیعی به کنترل آذربایجان بود. با کنترل دوباره بر برخی از مناطق قره‌باغ و نواحی اطراف، آذربایجان دسترسی به منابع معدنی و طبیعی جدیدی به‌ویژه ذخایر طلا و فلزات کمیاب به دست آورد. این منابع می‌توانند به رشد اقتصادی و درآمد این کشور کمک کنند و همچنین جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کنند.
در طرف مقابل، ارمنستان با از دست دادن این مناطق، متحمل ضررهای اقتصادی شد. از دست رفتن منابع معدنی و زمین‌های زراعی ارزشمند فشار بیشتری بر اقتصاد این کشور وارد کرد و نیاز ارمنستان به واردات مواد اولیه و تأمین منابع از کشورهای دیگر را افزایش داد. این امر، تراز تجاری ارمنستان را تضعیف کرده و موجب وابستگی بیشتر این کشور به کمک‌های مالی و اقتصادی خارجی شده است.
۳. سرمایه‌گذاری خارجی و بازگشت امنیت اقتصادی
پایان جنگ قره‌باغ، فضای مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه قفقاز جنوبی فراهم کرده است. با تضمین‌های امنیتی بیشتر و کاهش تنش‌ها، سرمایه‌گذاران خارجی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله انرژی، گردشگری، کشاورزی و زیرساخت‌ها در آذربایجان و ارمنستان علاقه‌مند شده‌اند.
آذربایجان به واسطه منابع نفت و گاز، مورد توجه سرمایه‌گذاران بین‌المللی قرار دارد و توافق‌نامه آتش‌بس فرصتی فراهم کرده تا این کشور بتواند با جلب سرمایه‌های خارجی، زیربناهای اقتصادی و صنعتی خود را توسعه دهد. در این راستا، پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز زیرساخت‌های جدید برای بهبود حمل‌ونقل و جاده‌ها آغاز شده‌اند که علاوه بر بهبود اقتصاد داخلی، صادرات و مبادلات تجاری را تسهیل می‌کنند.
از سوی دیگر، ارمنستان نیز تلاش دارد با استفاده از این فرصت‌ها، منابع سرمایه‌ای جذب کرده و زمینه‌ساز توسعه اقتصادی شود. این کشور به دنبال کاهش وابستگی اقتصادی به روسیه و ایجاد تنوع در اقتصاد خود است. از این رو، دولت ارمنستان برنامه‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ایجاد شراکت‌های اقتصادی جدید ارائه کرده است.
۴. تجارت منطقه‌ای و بهبود زنجیره تأمین
یکی از دستاوردهای اقتصادی این توافق‌نامه، بهبود روابط تجاری میان کشورهای منطقه و به خصوص ارتباطات تجاری میان آذربایجان، ارمنستان و سایر کشورهای همسایه است. با کاهش تنش‌ها و بازگشایی مسیرهای تجاری، امکان انتقال کالاها و محصولات از مسیرهای مستقیم و کوتاه‌تر فراهم شده است. این موضوع می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، تسهیل مبادلات و افزایش صادرات و واردات شود.
آذربایجان، به عنوان پل ارتباطی میان آسیا و اروپا، می‌تواند با استفاده از این فرصت‌ها به قطب ترانزیتی در منطقه تبدیل شود و از این موقعیت اقتصادی بهره ببرد. ارمنستان نیز می‌تواند با بهبود روابط تجاری و بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی خود، در رشد اقتصادی منطقه سهیم باشد.
۵. توسعه زیرساخت‌ها و بهبود شرایط اقتصادی منطقه
توافق‌نامه آتش‌بس انگیزه‌های تازه‌ای برای توسعه زیرساخت‌ها به وجود آورده است. آذربایجان برنامه‌هایی برای ساخت بزرگراه‌ها، پل‌ها و شبکه‌های ریلی به منظور تسهیل تردد و بهبود حمل‌ونقل داخلی و خارجی خود در دست اقدام دارد. این پروژه‌ها نه تنها باعث رونق اقتصادی این کشور می‌شوند بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی نیز به همراه دارند.
ارمنستان نیز برای بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و بهبود دسترسی‌های تجاری، برنامه‌های مشابهی را در دست دارد. بهبود زیرساخت‌ها می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت به جذب سرمایه‌گذاران خارجی کمک کند و موجب رشد اقتصادی پایدار شود.
نتیجه‌گیری
توافق‌نامه آتش‌بس قره‌باغ بین ارمنستان و آذربایجان، فراتر از یک آتش‌بس نظامی، آثار عمیق اقتصادی بر هر دو کشور و منطقه گذاشته است. این توافق‌نامه با کاهش تنش‌ها و بازگشایی مسیرهای تجاری و ایجاد بستر برای سرمایه‌گذاری خارجی، فرصت‌هایی را برای رشد اقتصادی در قفقاز جنوبی فراهم کرده است. در عین حال، این تحولات به ایجاد رقابت اقتصادی میان دو کشور و جذب سرمایه‌های خارجی منجر خواهد شد که می‌تواند باعث افزایش رونق اقتصادی منطقه شود و در آینده نزدیک تاثیرات مثبت آن بر اقتصاد کشورهای همجوار نیز مشاهده خواهد شد.