۵ دی: روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی و تأثیرات آن بر اقتصاد ایران
تأثیر اقتصادی زلزله‌ها بر ایران
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، در یکی از مناطق زلزله‌خیز جهان قرار دارد. وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد مانند زمین‌لرزه بم (۱۳۸۲)، رودبار (۱۳۶۹) و کرمانشاه (۱۳۹۶) خسارات عظیمی به زیرساخت‌ها، مسکن، منابع انسانی و تولید ناخالص داخلی وارد کرده است. طبق آمار، زمین‌لرزه بم باعث خسارتی بالغ بر ۱.۵ میلیارد دلار به اقتصاد ملی شد و علاوه بر آن، بار مالی سنگینی برای بازسازی شهرها و اسکان دوباره آسیب‌دیدگان ایجاد کرد.
چنین رخدادهایی نشان می‌دهد که عدم برنامه‌ریزی مناسب برای کاهش اثرات بلایای طبیعی، می‌تواند به کاهش بهره‌وری اقتصادی، افزایش هزینه‌های عمومی و حتی افت سرمایه‌گذاری خارجی منجر شود.
ضرورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ایمن
یکی از اهداف روز ملی ایمنی در برابر زلزله، تأکید بر توسعه زیرساخت‌های مقاوم در برابر بلایای طبیعی است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ایمن، نه تنها از تلفات جانی جلوگیری می‌کند، بلکه اثرات مثبتی بر اقتصاد ملی دارد. برای مثال:
- کاهش هزینه‌های بازسازی: هزینه‌های بازسازی پس از بلایای طبیعی بسیار بالاست. مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها می‌تواند این هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
- جذب سرمایه‌گذاری خارجی: سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال محیطی امن و پایدار هستند. زیرساخت‌های ایمن می‌تواند تضمینی برای کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری باشد.
- افزایش بهره‌وری اقتصادی: با کاهش وقفه‌های ناشی از خرابی‌ها، چرخه تولید و خدمات بدون مشکل به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی
وقوع بلایای طبیعی، علاوه بر خسارات مستقیم، هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی غیرمستقیمی نیز به همراه دارد. برای مثال، پس از یک زلزله، هزینه‌های مرتبط با:
- آواربرداری و پاکسازی محیط،
- اسکان موقت آسیب‌دیدگان،
- افزایش نرخ بیکاری،
- و درمان و مراقبت‌های پزشکی
بسیار چشمگیر است. روز ملی ایمنی در برابر زلزله بر این نکته تأکید دارد که با اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها، می‌توان از تحمیل چنین هزینه‌هایی جلوگیری کرد.
مدیریت بحران و توسعه پایدار
مدیریت بحران یکی از ارکان مهم در کاهش اثرات اقتصادی بلایای طبیعی است. توسعه سیستم‌های مدیریت بحران مؤثر، شامل پیش‌بینی، هشدار و واکنش سریع، نقش مهمی در به حداقل رساندن خسارات دارد. برای مثال:
- سیستم‌های هشدار زودهنگام می‌توانند زمان کافی برای تخلیه مناطق خطر فراهم کنند.
- آموزش عمومی و افزایش آگاهی جامعه، افراد را برای واکنش صحیح در شرایط بحرانی آماده می‌کند.
- تدوین قوانین و استانداردهای ساخت‌وساز نیز مانع ساخت‌وسازهای غیراصولی می‌شود که می‌تواند هزینه‌های بلندمدت را کاهش دهد.
این رویکردها، علاوه بر کاهش خسارات انسانی، به توسعه پایدار اقتصادی کمک می‌کند و امکان تخصیص منابع به پروژه‌های توسعه‌ای به جای بازسازی مکرر را فراهم می‌سازد.
نقش بیمه در کاهش فشار اقتصادی
یکی از ابزارهای مؤثر در کاهش فشارهای اقتصادی ناشی از زلزله و بلایای طبیعی، توسعه صنعت بیمه است. بیمه زلزله می‌تواند:
- ریسک مالی خانوارها و کسب‌وکارها را کاهش دهد،
- منابع مالی فوری برای بازسازی فراهم کند،
- و مانع کاهش شدید نقدینگی در اقتصاد شود.
با این حال، فرهنگ استفاده از بیمه زلزله هنوز در ایران به اندازه کافی توسعه نیافته است و نیاز به آگاهی‌بخشی و تسهیل دسترسی به خدمات بیمه وجود دارد.