امورمالی متمرکز (CeFi) و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) دو دنیای متفاوت از اقتصاد خرد و کلان‌اند که با ابزارهایی متفاوت، برای یک هدف مشابه به وجود آمده‌اند. هرکدام از این عبارات نماینده مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و ابزارهای مالی هستند که چرخه اقتصاد مجازی و واقعی را به حرکت در می‌آورند.
CeFi و DeFi دو سیستم متشکل از پلتفرم‌های خدمات مالی هستند که در چند سال اخیر به دایره‌المعارف اقتصاد جهانی اضافه شده‌اند. درواقع این امور مالی غیرمتمرکز بود که با ورود خود به اقتصاد جهانی در دهه اول قرن ۲۱ام، به اقتصاد و مالی کلاسیک تلنگری زد تا تعریف‌های متناظری را در ساختار خود به وجود آورند.
امور مالی متمرکز یا CeFi چیست؟
CeFi مخفف عبارت Centeralized Finance است و به مجموعه فعالیت‌های مالی اشاره دارد که حول عملکرد و ساختاربندی یک نهاد مرکزی و کنترل‌کننده تعریف می‌شوند. برای مثال، قوانین مالی، پول یا اسکناس رایج کشور، سامانه پرداخت بانک‌ها، سهام و اوراق بهادار، جزء ابزارهای امور مالی متمرکز یا CeFi هستند.
در نوع متمرکز، تمام تراکنش‌های مالی با یک واسطه، که معمولا یک بانک یا نهاد دولتی است، تحقق می‌یابند. برای مثال، وقتی می‌خواهید پولی را به حساب کسی واریز کنید، باید از طریق شعب بانک‌ها اقدام به انجام تراکنش کنید. همچنین، عملکرد تمام بانک‌ها توسط بانک مرکزی کشور کنترل می‌شود. درنتیجه، کنترلی و اهرمی مرکزی بر فعالیت کل سیستم و اعضاء آن نظارت دارند.
قدمت CeFi به قدمت تاریخ مبادله و کشف اسکناس است. از هزاران سال پیش، انسان از انواع مختلف کالاها و دارایی‌ها به‌عنوان ارز استفاده می‌کرده است. سکه‌های طلا و نقره، اسناد مورد تأیید حکمرانی‌ها و حتی نمک، ابزارهایی برای تعریف تراکنش و معامله‌های چندجانبه بوده‌اند.
دارایی‌های CeFi به دو دسته با ارزش ذاتی و ارزش انتصابی تقسیم می‌شوند. در نوع ذاتی، مانند زمین یا خانه، دارایی به خودی خود ارزش فیزیکی و واقعی دارد و نیاز به هیچ نهادی برای تعریف ارزش برای آن نیست.
در نوع دوم، مانند اسکناس، یک نهاد دولتی برای تعریف چهارچوب اقتصاد کشور و امکان مبادلات در آن، به اسکانس‌های چاپ‌شده خود ارزش‌های خاصی را منصوب می‌کند و تمام افراد جامعه باید آن میزان از ارزش و قدرت اسکناس را بپذیرند. تمام مفاهیم اقتصادی و ساختارهای مالی حول مفهوم امور مالی متمرکز بنا شده‌اند.
محدودیت‌های CeFi
علیرغم قدمت و قدرت آن، سیستم متمرکز بدون نقص نیست. برای مثال، اکثر سیستم‌های بانکی در کشورهای مختلف با چالش‌های هک شدن و صدمه دیدن اطلاعات مشتریان و اطلاعات بانکی مواجه‌اند. علاوه‌براین، اگر اپلیکیشن یک بانک دچار مشکل پایه‌ای شود، شما باید تا بهبود وضعیت و رفع مشکل صبر کنید و هیچ تأثیر و اطلاعی از روند بهبود نخواهید داشت.
علاوه‌براین، بانک‌ها به ندرت به سیستم‌های مستقل و خدماتی در امور مالی اعتماد می‌کنند. اکثر فعالیت‌ها توسط خود بانک‌ها یا سازمان‌های زیرمجموعه آن‌ها انجام می‌گیرد. برای مثال، تنها سیستم سنتی قابل‌اطمینان و بین‌بانکی بین‌المللی SWIFT است که خود با مشکلات متعددی چون سرعت پایین و هزینه بالای هر تراکنش مواجه است.
DeFi یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟
امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا DeFi یک تلاش نوین برای تمرکززدایی جریانات مالی با ابزار دیجیتال است. به‌ویژه، DeFi یک فناوری نوین در انجام تراکنش‌ها و مبادلات مالی است که بر روی دفترکل‌های توزیع‌شده مشابه با انواع مورد استفاده در رمزارزها، تعریف می‌شود.
در تمام کشورها، بخش اقتصادی دولت‌ها، بخصوص بانک مرکزی، قواعد مالی مورد نیاز برای بانک‌ها، سامانه‌های آنلاین و …، را تعیین می‌کند. درنهایت، مشتریان باید از این قوانین پیروی کنند تا امکان انجام تراکنش و تبادل دارایی را داشته باشند.
امور مالی غیرمتمرکز یک انقلاب در امور مالی است که سیستم مالی متمرکز را به چالش می‌کشد و به افراد این اجازه را می‌دهد تا بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای به تراکش مالی بپردازند. بخصوص، سیستم‌های غیرمتمرکز هزینه انجام تراکنش را که توسط بانک‌ها دریافت می‌شود کاهش یا به صفر می‌رساند.
شما در هرکجای دنیا که باشید، در کمتر از چند ثانیه می‌توانید از کیف پول دیجیتال خود به هر حساب دیجیتال دیگر “سرمایه” واریز کنید. این سرمایه می‌تواند چند بیت‌کوین، توکن یک شرکت بزرگ، یک زمین متاورسی، یا هر دارایی دیجیتال دیگر باشد.
رابطه DeFi با بلاک‌چین و بیت‌کوین
در دنیای امور مالی، امنیت اولین حرف و مهم‌ترین آن را می‌زند. بلاک‌چین‌ها همان بسترهای امنی هستند که برای انجام تراکنش‌های غیرمتمرکز و ایمن طراحی شده‌اند. این پایگاه‌های داده رمزگذاری‌شده، از قدرت اعداد اول و برنامه‌نویسی استفاده می‌کنند تا امکان تغییر، تعویض، حذف و هک سیستم را به صفر برسانند.
به‌ویژه، بر روی هر بلاک‌چین می‌توان اپ‌های مختلفی تحت عنوان dApps تعریف کرد که انجام تراکنش‌ها را تسهیل می‌بخشند. این اپ‌ها شبیه همان اپلیکیشن‌های بانکی معمول‌اند که در بستر دیجیتال و بدون اتصال به بانک و کنترل آن فعالیت می‌کنند.
بیت‌کوین به عنوان اولین و معتبرترین رمزارز تاریخ، نقش شایانی در تعریف امور مالی غیرمتمرکز و توسعه بلاک‌چین‌ها و رمزارزهای بیشتر داشته است. بیت‌کوین یک نقطه مبدأ برای تحکیم افکار غیرمتمرکز و حذف واسطه‌های مختلف در انواع تراکنش‌ها بود.
فواید استفاده از سیستم DeFi
استفاده از سیستم‌ها با ساختار امور مالی غیرمتمرکز، قابلیت‌های زیر را برای کاربر ایجاد می‌کنند:
- دسترسی بالا: تمام افراد، از هرکجای دنیا، که به اینترنت دسترسی داشته باشند، می‌توانند از پلتفرم‌های DeFi و dAppها برای انجام انواع مختلف تراکنش استفاده کنند.
- هزینه کم تراکنش: در این پلتفرم‌ها شما مستقیما با طرف مقابل خود وارد معامله می‌شوید و هزینه چندانی بابت این آشنایی از شما دریافت نمی‌شود. همچنین، در سیستم‌های پرداختی چون ریپل که برای انجام تراکنش‌های بین بانکی طراحی شده‌اند، هزینه هر تراکنش کمتر از ۱ هزارم حالت سنتی است.
- شفافیت و امنیت بالا: بلاک‌چین این امکان را فراهم کرده که تمام اموری که بر روی آن تعریف می‌شوند کاملا شفاف، قابل روئیت برای تمام اعضاء، ایمن به هک‌شدن و اعمال تغییر باشند.
- ریسک پایین: یکی از اصلی‌ترین مشکلات که CeFi از آن رنج می‌برد، ورشکستگی نهادهای مالی و حتی کشورهاست. در امور مالی غیرمتمرکز، ورشکستگی نهاد یا یک سیستم دارایی خاص، به ضرر اعضاء شبکه نخواهد بود چراکه هیچ تراکنشی وابسته به وضعیت مالی یا تصمیم‌گیری شخص یا سازمان خاص نیست.
معایب DeFi
شبیه هر چهارچوب و ابزار دیگری، مالی غیرمتمرکز نیز کامل نیست و برای تکامل به زمان نیاز دارد. موارد زیر شاخص‌ترین مشکلات کنونی و متناظر با این جریان مالی‌اند:
- عضویت در پلتفرم‌های DeFi سخت‌تر از عضویت در سیستم‌های سنتی مانند بازکردن یک حساب در بانک است. برای ورود به چنین سیستمی شما باید آگاهی‌های مقدماتی از عملکرد شبکه بلاک‌چین و نحوه انجام تراکنش‌ها را داشته باشید. در سیستم متمرکز، این نیاز به آگاهی از روند تراکنش را بانک یا نهاد مسئول قانون‌گذاری برطرف کرده است.
- به دلیل آگاهی کم افراد، ممکن است افراد فرصت‌طلب از دسترسی و دارایی‌های اعضاء شبکه تراکنش، سوء استفاده کنند.
- به دلیل نوپا بودن این سیستم‌ها، هنوز نقدینگی کافی وارد بازارهای مختص آن‌ها نشده است و همین امر باعث کند شدن روند ورود ابزارهای بیشتر می‌شود.
ارتباط CEX و دنیای رمزارزها
تمام تراکنش‌هایی که در دنیای رمزارزها اتفاق می‌افتند باید به گونه‌ای قابل تبدیل به ارز واقعی یا دارایی فیزیکی باشند. CEXها یا بازارهای متمرکز همان کانال ارتباطی بین دنیای مجازی (DeFi) و دنیای فیزیکی (CeFi) هستند.
برای مثال، Binance و Coinbase دو صرافی متمرکز فعال در خرید و فروش رمزارزها هستند که به تراکنش‌ها و روند تبدیل واحدهای کریپتو به پول یا دارایی رایج اعتبار می‌دهند. تا زمانی که وابستگی کنونی دنیا به سیستم متمرکز از بین نرود، همیشه نیاز به یک نهاد یا صرافی میانجی هست که رمزارزهای شما را به پول رایج تبدیل کند.
تفاوت‌های کانونی CeFi و DeFi
جدول زیر خلاصه‌ای از اصلی‌ترین تفاوت‌ها در امور مالی متمرکز و غیرمتمرکز است. باید اذعان کرد که دنیا به سمت دیجیتالی شدن می‌رود و روند کنونی در ورود افراد بیشتر به دنیای رمزارزها، به نفوذ بیشتر DeFi در تعریف‌های مالی و اقتصادی منجر خواهد شد.
| ویژ‌گی‌ها | DeFi | CeFi |
| حضانت سیستم | کاربران حضانت و اختیار کامل اموال خود را دارند | تمام پلتفرم در حضانت نهاد کنترل‌کننده است (کاربران اختیاری ثانویه دارند که از سیستم به آن‌ها می‌رسد) |
| امنیت | به دلیل سیستم رمزگذاری و خودکار پلتفرم، امنیت بالاتری در آن ایجاد می‌شود | به دلیل وجود پل‌های امنیتی زیاد، امنیت پایین‌تری دارد |
| خدمات | امکان دریافت و پرداخت وام، جمع‌آوری سرمایه، تعریف اوراق و سهام مختلف (توکن) | امکان دریافت و پرداخت وام، جمع‌آوری سرمایه، تعریف اوراق و سهام مختلف |
| اشتراک اطلاعات خصوصی کاربران | احراز هویت کاربران یک ضرورت نیست | احراز هویت ضروری است |
| فاکتور ریسک | مواجه با ریسک وابستگی شدیدی به قدرت رمزگذاری بلاک‌چین دارد | مسئولیت امنیت سیستم برعهده CeFi است |
| انعطاف‌پذیری | به دلیل اتصالی که با فناوری دارد، امکان استفاده از نوآوری‌های جدید و انعطاف بیشتر وجود دارد | ساختار سنتی و کند آن امکان انعطاف بیش از حد را ندارد |
کدام را باید انتخاب کرد؟
در CeFi، نهاد قانون‌گذار مسئول امنیت تمام پلتفرم‌ها و تراکنش‌ها است. همچنین، روند انجام تراکنش‌ها توسط CeFi و نهاد مسئول آن تعریف و انجام می‌شود و شما نیازی به آگاهی از روند و پیچیدگی آن ندارید. در مقابل، امنیت DeFi کم و بیش به کاربران آن و انتخاب بلاک‌چین اختصاصی رمزارز و اپ‌ها وابستگی دارد. همچنین، کاربر باید دانش مناسبی از دنیای دیجیتال و رمزارزهای موجود در آن داشته باشد.
درنهایت، دیجیتالی شدن دنیا یک امر حتمی است و سیستم‌های سنتی نیز بر این امر واقف‌اند و برای تعامل با آن تلاش می‌کنند. بنابراین، بهترین رویکرد در مواجه با DeFi کسب دانش درباره چهارچوب‌ها، ابزارها و تسهیلات آن در کنار حفظ خصوصیات و خدمات مثبت CeFi است.