رویای چین برای جاده ابریشم یخی به واقعیت پیوست
نخستین کشتی کانتینری جهان که آسیا و اروپا را از مسیر دریای شمال به یکدیگر متصل میکند، پس از سفری ۲۸روزه به بندر گدانسک لهستان رسید. این رویداد تاریخی به عنوان نقطه عطفی در صنعت حملونقل دریایی جهان شناخته میشود و میتواند مسیرهای تجاری بینالمللی را بازنویسی کند.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری فارس، کشتی کانتینری «استانبول بریج» که از بندر نینگبو در شرق چین حرکت خود را آغاز کرده بود، با عبور از مسیر قطب شمال و سواحل شمالی روسیه، سرانجام در بندر گدانسک لهستان پهلو گرفت. این کشتی نخستین شناور تجاری است که موفق شده مسیر آسیا به اروپا را از طریق دریای شمال طی کند و آنچه به عنوان «جاده ابریشم یخی» شناخته میشود را به واقعیت تبدیل کند.
این سفر دریایی ۲۸ روز به طول انجامید؛ در حالی که مسیر سنتی کانال سوئز برای عبور کشتیها از چین به اروپا حدود ۴۰ روز زمان نیاز دارد. در طول مسیر، بنادر فلیکستو در انگلستان، روتردام در هلند، هامبورگ در آلمان و سنپترزبورگ در روسیه از ایستگاههای اصلی این کشتی بودند. محمولههای این سفر شامل تجهیزات انرژی، باتری، قطعات الکترونیکی و کالاهای فروشگاههای آنلاین بود که از چین به بازار اروپا ارسال شد.
مقامات بندر گدانسک در بیانیهای اعلام کردند که این سفر تاریخی میتواند آغازی برای فصل جدیدی در تجارت جهانی باشد. در این بیانیه آمده است که مسیر قطب شمال، که پیشتر تنها برای تحقیقات علمی و حملونقل محدود مورد استفاده قرار میگرفت، اکنون به گزینهای واقعی و تجاری برای حملونقل بین قارهای تبدیل شده است.
تحقق این مسیر نتیجه سالها برنامهریزی و همکاری راهبردی میان چین و روسیه است. پکن از سالها پیش برنامه توسعه مسیرهای قطبی را در دستور کار قرار داده بود و در سند سیاست قطب شمال خود که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، اعلام کرد که قصد دارد با توسعه مسیرهای دریایی شمالی، وابستگی خود را به کانال سوئز کاهش دهد.
اکنون با عملی شدن این هدف، چین توانسته مسیر کوتاهتر، ایمنتر و اقتصادیتری برای صادرات کالاهای خود به اروپا پیدا کند. به گفته کارشناسان حوزه حملونقل، کوتاهتر شدن زمان سفر از ۴۰ روز به ۲۸ روز، هزینه حملونقل را بهطور قابل توجهی کاهش خواهد داد و میتواند مزیت رقابتی جدیدی برای شرکتهای چینی در بازار اروپا ایجاد کند.
در همین حال، روسیه نیز با توسعه بنادر شمالی خود و تقویت ناوگان یخشکنها، در پی آن است تا مسیر دریای شمال را به محور جدید تجارت جهانی تبدیل کند. وزارت حملونقل روسیه در تازهترین گزارش خود اعلام کرده است که حجم ترافیک آبی این کشور در سال جاری بیش از دو برابر افزایش یافته و بخشی از این رشد به دلیل افزایش تردد کشتیها در آبهای قطبی است.
تحریمهای غرب علیه روسیه پس از بحران اوکراین نیز موجب شد مسکو توجه بیشتری به مسیرهای جایگزین معطوف کند. همکاری نزدیک با چین در حوزه حملونقل و انرژی دریایی اکنون بخشی از راهبرد اقتصادی جدید روسیه به شمار میرود.
افزایش دمای جهانی و روند ذوب یخهای قطبی نیز به تحقق این مسیر کمک کرده است. بر اساس دادههای سازمانهای بینالمللی، میانگین دمای قطب شمال در دو دهه گذشته به سرعت افزایش یافته و مسیر دریایی شمال برای مدت بیشتری از سال قابل عبور شده است. پیشبینیها نشان میدهد که ظرفیت حملونقل از این مسیر تا سال ۲۰۳۵ چندین برابر خواهد شد.
در سطح بینالمللی، این رویداد بازتاب گستردهای داشته است. شرکتهای بزرگ کشتیرانی از جمله شرکت دانمارکی مرسک، تمایل خود را برای استفاده آزمایشی از مسیر قطب شمال اعلام کردهاند. با این حال، برخی کشورها از جمله کانادا و نروژ نسبت به گسترش نفوذ چین و روسیه در منطقه قطب شمال هشدار دادهاند و آن را تهدیدی برای توازن قدرت در این منطقه استراتژیک دانستهاند.
کارشناسان دریایی معتقدند مسیر جدید قطب شمال قرار نیست جایگزین کامل کانال سوئز شود، بلکه در آینده به عنوان مسیر مکمل در کنار آن عمل خواهد کرد. کاهش فاصله زمانی، صرفهجویی در سوخت و کاهش هزینههای حملونقل از مزایای این مسیر عنوان شده است.
در همین راستا، مقامات چینی اعلام کردهاند که قصد دارند استفاده از این مسیر را به بخشی از طرح جامع «یک کمربند، یک جاده» اضافه کنند. این طرح که به عنوان ابتکار جهانی چین برای توسعه زیرساختهای حملونقل شناخته میشود، اکنون با گسترش به مناطق قطبی، مفهوم جدیدی از تجارت بینقارهای را رقم زده است.
از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی ایران نیز میتواند در این تحول جهانی اهمیت ویژهای پیدا کند. به گفته کارشناسان حوزه ترانزیت، کریدور بینالمللی شمال–جنوب (INSTC) که ایران، روسیه و هند را به یکدیگر متصل میکند، میتواند حلقه واسط میان مسیرهای جنوبی و شمالی باشد و ایران را به مرکز ترانزیت اوراسیا تبدیل کند.
بر اساس گزارشهای منتشرشده، با رسیدن نخستین کشتی کانتینری از مسیر قطب شمال، امیدها برای تجاریسازی کامل این مسیر و بهرهبرداری گسترده از آن افزایش یافته است. در حال حاضر، مسیر دریای شمال دیگر تنها یک مسیر آزمایشی نیست، بلکه به گزینهای واقعی برای تجارت جهانی تبدیل شده است.
به گفته مقامات بندری روسیه و چین، همکاری دو کشور در توسعه مسیر دریای شمال ادامه خواهد یافت و در سالهای آینده ظرفیت بنادر قطبی افزایش مییابد تا بتواند پذیرای تعداد بیشتری از کشتیهای تجاری باشد. این اقدام بخشی از راهبرد مشترک دو کشور برای تغییر نقشه حملونقل جهانی و تقویت محور تجاری شرق–شمال است.
در پایان این گزارش آمده است که پهلوگیری موفق کشتی «استانبول بریج» در بندر گدانسک لهستان نشان داد که رویای چین برای ایجاد جاده ابریشم یخی به واقعیت پیوسته است. این مسیر نهتنها زمان و هزینه حمل کالا بین آسیا و اروپا را کاهش میدهد، بلکه میتواند ساختار تجارت جهانی را در دهههای آینده تغییر دهد.
